بیرجند از جمله شهرهای شرق کشور است که دارای اقلیم بیابانی و نیمه بیابانی ایران می باشد. این اقلیم در تابستان ها بسیار گرم و خشک و در زمستان سوزناک و سرد است. در قدیم برای گذراندن تابستان های گرم و طاقت فرسا از یخدان جهت خنک نگهداشتن آب های آشامیدنی خود استفاده می کردند. یخدان رحیم آباد بیرجند نیز یکی از همان هاست که از دوره قاجاریه به یادگار مانده است.
یخدان رحیم آباد بیرجند جزو معدود یخدان های تقریبا سالم می باشد که با وجود گذشت سال های زیاد هنوز استحکام خود را حفظ کرده است. در یخدان رحیم آباد آب در اثر سرمای هوای منطقه در زمستان یخ می زند، چراکه درون محوطه ای به نام چال یا گودال، یخ ها نگهداری می شود و تا اواخر تابستان اهالی منطقه از یخ های آن استفاده می کرده اند.
ساختمان یخدان رحیم آباد در بیرجند از سه قسمت تشکیل می شود، دیوار شری-غربی با چینه (گل رس) که هر چقدر به راس آن نزدیک می شود جمع تر خواهد شد. همانطور که می دانید دیوارهای یخدان نقش سایه افکندن روی جوی آب را داشته اند تا آب یخ ببندد. در پایین ترین نقطه دیوار سه راه عبور برای یک شخص از طرفی به طرف دیگر یخدان وجود دارد. دو سمت دیوارهای یخدان را منحنی در نظر گرفته اند تا از تابش نور خورشید در شرق و غرب دیوار تا حدی جلوگیری شود.
در ضلع جنوب یخدان رحیم آباد در استان خراسان جنوبی، یک اتاقک برای فردی ساخته شده که مسئولیت محافظت از یخدان را بر عهده داشته است. وظیفه این فرد در شب های سرد فصل زمستان این بود که در مواقع سردی هوا، جوی آب واقع در ضلع شمال دیوار را آب می انداخت، زمانی که طی چند شب قطر یخ به اندازه کافی می رسید یخ ها را کنده و به داخل یخدان می گذاشت.
در گذشته برای اضافه کردن لایه های یخ روی هم، بین آن ها را مقداری کاه می ریختند تا به هم نچسبند. برای تامین آب مورد نیاز این یخدان، از رشته کوه باقران آب را به واسطه یک جوی از جنس سفال وارد یخدان می کرده اند. یخدان رحیم آباد در مورخه ۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ۹۳۰۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
منبع:
eneshat.com
نظر کاربران :
يخدان زيبا و و جذابي است كه معماري ديدني داره ولي متاسفانه رسيدگي نميشه
افسوس که درحال تخریب می باشد.