کوهستانهای شمالی ایران ۱

قوس کوهستانهای شمالی ایران رشته های عریضی را تشکیل می دهد که هر یک از آنها مرکب از چند رشته جداگانه است . این رشته ها , شامل کوههای تالش , بگرو داغ , البرز و کوههای ترکمن صحرای خراسان است . پیدایش این کوه ها , مربوط به چین خوردگی های آلپی است . کوه سازی این دوره , موجب بروز شکست های عظیم و بیرون ریختن مواد مختلف و فعالیت های شدید آتشفشانی شده است که آثار این پدیده ها , در اغلب کوهستانهای شمالی ایران به صورت ارتفاعات آتشفشانی و گسترش های گدازی و رگه های درزی و برش های ناگهانی لایه های مطبق و لغزش های عظیم آنها بر روی یکدیگر مشهود است . شمالی ترین رشته های موازی مرزهای ایران ؛ قره داغ است , که ارتفاع متوسط آن در حدود ۲۴۴۰ متر است و بعضی از قله های آن , به ارتفاع ۳۶۶۰ متر می رسد .

طول این رشته در حدود ۲۲۰ کیلومتر و عرض از ۳۰ تا ۶۵ کیلومتر است . قره داغ دارای اشکوب های قدیمی پالئو زوئیک با اشکوب بلوری و معادن عمده فلزات رنگی است . تقریبا به موازات قره داغ ولی اندکی بیشتر در سمت مشرق رشته سبلان داغ کشیده شده است , که در حد شرقی به قله آتشفشانی سبلان به ارتفاع ۴۸۲۱ متر منتهی می شود . این رشته که حوزه بین آب گیر رود ارس و رودهایی است که به دریاچه ارومیه می ریزند , از بازالت و آندزیت و تراکیت و مواد آتشفشانی دیگر مخصوصا توف های آتشفشانی تشکیل یافته است .در قسمت جنوبی تر سبلان داغ رشته بزغوش قرار دارد که تقریبا تا دریاچه ارومیه کشیده شده و به قله آتشفشانی سهند به ارتفاع ۳۷۲۲ متر ختم می شود . قله های سهند و سبلان داغ از کوههای آتشفشانی قدیمی هستند و رشته گداز و چشمه های آب گرم فراوان آنها دلیل کافی بر آتشفشانی آنهاست . رشته شاه بردی , به ارتفاع ۲۵۰۰متر که حوزه میان رود جغتو (ارومیه ) و سفید رود ( دریای خزر ) است از طرف جنوب به فلات سهند نزدیک می شود .
رشته سرحدی کوهستانی ترکیه با شاخه های بزرگ ولی مرتفع خود که به سمت شمال رود شرقی می روند ناحیه کوهستانی ماکو را تشکیل می دهد . در این قسمت آب های قسمت های علیای ارس و درجله و دریاچه وان ترکیه جاری است . مرز طبیعی رشته کوههی شمالی با کوههای جنوب غربی ایران رشته سلطان احمد است که از حوالی شهر سنندج به طرف شمال تا شهر میانه امتداد یافته و ۲۵۰۰متر ارتفاع دارد .
رشته های جنوبی , عبارتند از چند ردیف موازی که دره های باریک مرتفع یا هامون های نسبتا پهن آنها را از هم جدا می سازد . بلند ترین قله ایران شمالی , آتشفشان مخروطی و خاموش دماوند به ارتفاع ۵۶۷۱ متر است که در هوای صاف قله آن از فاصله ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومت ( به طور مثال از شهر کاشان ) دیده می شود .