کاروانسرای الاکی در ۲۷ کیلومتری شمال مرند٬ در سر راه جادۀ قدیم مرند به جلفا شهرستان مرند در شمال غربی تبریز، مرکز استان آذربایجان شرقی قرار دارد .تاریخ بنای کاروانسرا را به سال ۷۳۱ هجری در زمان ابوسعید بهادرخان آخرین فرمانروای مقتدر ایلخانی می شناسند.این کاروانسرا یکی از باشکوه ترین بناهای زمان خود بوده و شاید هم بعنوان قلعه یا مقر حکومتی استفاده می شده است.
در روبرو و غرب کاروانسرای الاکی تپه سنگی منفرد و تقریبا هموار و بدون پرتگاهی قرار دارد در بالای تپه باقیمانده دیوارهای عظیم به ضخامت ۴ متر به چشم می خورد که از روی هم چیدن سنگ های بدون تراش و بدون بکار بردن ملاط ایجاد شده است.اهالی این قلعه را به هلاکوی مغول نسبت می دهند ولی با توجه به عدم استفاده از ملاط های مرسوم در زمان ایلخانیان این گفته،صحیح به نظر نمی رسد و از قرائن پیداست که این مکان می تواند به دوران قبل از اسلام(اورارتویی) منسوب شود. قدمت این کاروانسرا به دورهی پیش از آمدن مغول به ایران و دورهی حکومت ایلخانی میرسد.
سیاحان و بازرگانان در قرون مختلف و بخصوص قرنهای دهم و یازدهم هجری قمری هرگاه از کاروانسرای هلاکو عبور کردهاند، در سفرنامههای خود به حتم اشارهای به این کاروانسرا داشتهاند. این کاروانسرای بزرگ روی بستری سنگی با سنگهای بسیار بزرگ قرمزرنگ بنا شده که در عمل، سکوی زیر بنا را تشکیل میداده است. بنای اصلی سازه، آجری بوده است که روی آن، تزیینات کاشیکاری با نقوش گرهبندی استفاده شده بود.
معماری کاروانسرای الاکی
در سال های اخیر با پیگردی و لایهبرداری، بقایای سکوی سنگی و بقایایی از سردر که در سالهای گذشته کاملا تخریب شده بود، دوباره بازیابی شد.مرمت بنا در مرحلهی آناستیلوس (دوباره سوار کردن قطعات) است که قطعات ریختهشده روی زمین جمعآوری و با انتقال به کارگاههای مرمت آثار، در محل اصلی نصب میشوند.
نام های دیگر این کاروانسرا الکی یا آلاکی و هلاکو است.این بنای زیبا بصورت مستطیل بوده و دارای ۹ بارو و یک سردر عظیم و ترکیبی چشم نوازی از آجر و کاشی های فیروزه ای و سرمه ای با گره های آجری تودرتو و بدیع بوده است.تکه های کاشی به نحو زیبایی در داخل گره های آجری جاسازی شده بود.
این بنا در طول دارای چندین کتیبه بوده که دکتر جرج مایلنر باستان شناس آمریکایی از مطالعه فنی یکی از آنها به فارسی ولی به خط کوفی نوشته شده بود یاد می کند.
مادام دیالوفوآ(فرانسوی) شبی در این کاروانسرا اقامت کرده و عکس نیز تهیه کرده است.پایه های ساختمان از قطعات بزرگ سنگ سیاه ساخته شده و دیوارها یک متر ضخامت و چهار متر ارتفاع داشته است و حاشیه بالایی آن حدود ۸۰ سانتیمتر طرح مورب پی درپی از آجر معمولی و تراش خورده ساخته شده است. طول بنا ۶۵ متر و عرض آن ۵۰ متر بوده و هنوز آثار حوضی در وسط محوطه دیده میشود.
سر در بنا تا سالهای ۱۹۴۵(حدود جنگ جهانی دوم) سالم بوده بعد از این تاریخ قسمتی تخریب شد اما ضلع جنوبی سردر تا سال ۱۳۷۰ شمسی پابرجا بود حتی این قسمت نیز می توانست زیبایی و شکوه اصلی بنا را بازبتاباند.
در این سال گویا یک تریلی و یا تراکتور موقع سر و ته کردن به پایه برخورد کرده و آنرا فرو ریخته و یا بقولی عمدا کوبیده اند.ه نظر می رسد نام این روستا و این منطقه(الاکی) ربطی به نام هلاکوخان ندارد.
چرا که در یک سندی که برای حل اختلافات میان خواجه غیاث الدین محمد و اولاد سلطان پیریعقوب و سایر رعایای (کهن هرزن) در زمان ابوسعید بهادرخان(نوه هلاکو) نوشته شده از این منطقه با نام(اراضی الاکی) نامبرده شده است و در آنزمان کسی جرئت نداشت نام هلاکو امپراطور ایران را الاکی یا الکی تلفظ کند و یا بنویسد.
قلعهای ۳۰۰۰ هزار ساله نیز با معماری منحصر به فرد و دیوارهای عظیم و پشت بندهای مستحکم، در روستای هرزند عتیق شهرستان مرند واقع شده است که بر خلاف قدمت دیرینه آن، به غلط بنام قلعه هولاکو معروف شده است.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.