قلعه مانداگارانا در قسمت شرقی شهر مرند واقع شـده است . آثار بجای مانده از آن نشان میدهد که این قلعـه در هزاره چهارم قبل از میلاد یعنی ۶۰۰۰ سال پیش بنا گردیده است. لادیمیرمینورسکی این قلعه را ازنوع قلعه های خشتی او را رکویی میداند که در حمله سارگون دوم پادشاه آشور تخریب شده است. ویلیاطرجکسون امریکائی نیز قلعه مرند را باقیمانده یکی از آتشکده های دوره ساسانی می شمارد و می گوید که مرند روزگاری در عهد ساسانیان پایتخت شهرستان ( واسپورگان ) بوده است. واژه گول تپه که به این قلعه اطلاق می شود شکل پهلوی و آذری گل فارسی است که معنای آتش وافگر آتش و شعله آتش دارد و کول در ترکی به معنی خاکستر و در کردی به معنی آتش است.
این قلعه باستانی ۶ هزار ساله خاک بیتوجهی مسئولان شهرستان مرند را میخورد؛ در شرایطی که گردشگران جهانی بهدنبال کشف چنین فرصتهای باستانی هستند، این جاذبه گردشگری در شهر مرند زیر تلی از خاک به فراموشی سپرده شده و رفته رفته به خرابهای تبدیل شده است. قلعه مانداگارانا یا تپه مرند که با نام تپه یالدور نیز شناخته میشود، مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد تا دورانهای تاریخی پس از اسلام است. این اثر در تاریخ یک فروردین ۱۳۴۷ هجری شمسی با شماره ۷۸۶ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تاریخچه بنا
در واقع، از بزرگترین نشانههای قدمت شهر مرند، وجود بقایای این تپه باستانی است که برخی احتمال میدهند، از بقایای یکی از ۲۲ قلعه خاکی اورارتویی باشد که در حملات پادشاه آشور (سارگون دوم) تخریب شده است. لادیمیرمینورسکی نیز آتشکده مانداگارانا را از نوع قلعههای خشتی اورارتویی میداند و معتقد است که در زمان حمله سارگون دوم، پادشاه آشور به مرند تا حدی ویران شد.
جالب اینکه تاریخشناسان بزرگی همچون هرودوت، گرنفون و بطلمیوس در ۲,۲۰۰ سال پیش، از مرند با نام مانداگارانا یاد کردهاند. بنابراین، بهنظر میرسد مرند نام خود را از آتشکده مانداگارنا یا مانداگارانا گرفته باشد.
حدود ۱۰۰ سال پیش ویلیامز جکسون، باستانشناس و جهانگرد آمریکایی از تپه آتشکدهای یاد کرد و گفت که مرند در دوره ساسانیان رونق فراوانی داشته و پایتخت واسپورگان بوده است. وجود بقایای آتشکده در تپه خاکستری تاییدی بر این نظر محسوب میشود.
آقای مهندس فرخ زمانی آشتیانی، دانشآموخته آلمان و یکی از طراحان شهرسازی، نتایج تحقیقات خود را راجع به این قلعه گفته است:
این مکان شاید تنها جایی باشد که بهصورت یک موزه طبیعی آثار سه تمدن را در دل خود دارد؛ اما متاسفانه اکنون بهصورتی متروک و بیارزش و بدون استفاده توریستی و علمی مانده است. در جوار شهر مرند که به شهر نوح نیز موسوم است، تپهای قرار دارد که قدمت تمدن این منطقه را ثابت میکند. در این محل آثار تمدنهای یخبندان «عصر حجر پیر»، تمدن پس از آخرین دوره یخ تمدن قبل از تاریخ «عصر حجر جوان» و تمدن برنز وجود دارد و به نظر اینجانب بسیار به جا است که از سوی زمینشناسان ایرانی مورد بررسی و کاوش قرار گیرد.
تا سالهای ۱۳۵۴-۱۳۵۵ هجری شمسی در قسمت غربی قلعه، برکه کمآبی وجود داشت که سطح آن پر از نیهای خودرو بود. همیشه روی آب برکه، لایهای روغنی قرار داشت که مردم بومی عقیده داشتند، قلعه مانداگارانا روی میدان نفت قرار دارد و این لایههای روغنی علائم آن هستند.
طی چند سال گذشته سخن از تبدیل محوطه قلعه مانداگارنا به منطقه ویژه گردشگری به میان آمده است. قدمت ۶ هزار ساله این قلعه یا آتشکده میتواند گردشگران زیادی را به سوی خود جذب کند و موجب رونق بیشتر منطقه شود. این اثر در تاریخ یک فروردین ۱۳۴۷ هجری شمسی با شماره ثبت ۷۸۶ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
نکات بازدید از قلعه مانداگارانا
متاسفانه قلعه مانداگارانا به حال خود رها شده است و هیچ راهنما و نگهبانی ندارد.
بازدید از این قلعه رایگان است و در هر ساعت از شبانهروز میتوانید از آن دیدن کنید.
هنگام بازدید از آن از ریختن زباله، تخریب و نوشتن یادگاری بپرهیزید.
نحوه دسترسی
قلعه مانداگارانا در شهر مرند، کنار یالدور چای و در محدودهای به نام کول تپه واقع شده است. این قلعه در چایکنار شرقی در کوچه سیدلر قرار دارد.
آدرس: استان آذربایجان شرقی، مرند، چایکنار شرقی، کوی شهید میراسلام سید باقری، کوچه سیدلر
نظر کاربران :
این عکسها با عکسهای صفحات اولیه معرفی آذربایجان شرقی یکسان است. خواهشمندم اصلاح نمائید.