قلعه دختر شورآب گناباد یا ناهید در پانزده کیلومتری شهر گناباد در روستای شوراب و آن سوی شهر بیدخت بر فراز کوهی بلند و خطرناک قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۸۱۱ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه مربوط به دوره ساسانیان می باشد و در دوره های بعد در زمان اسماعیلیان و سلاجقه هم مورد استفاده قرار گرفته است.
فهرست
تاریخچه قلعه دختر شورآب گناباد
قلعه دختر شوراب مربوط به دوره ساسانیان و اسماعلیه و سلجوقیان است و در شهرستان گناباد، روستای شوراب واقع شده است. این قلعه مرکب از سه فضای معماری است که تمامی آنها به صورت برآمدگی بقایای ساختمانی از شرق به غرب بر روی محدوده قلعه بنیاد شده است. بخش تحتانی آن مدخل قلعه به شمار آمده است. مشتمل بر برج مدور، رشته بلندی دالان های مسقف با دیوارهای عریض و نیم برج های تقویت کننده است. قسمت فوقانی آن نیز اختصاص به تالار ها، اطاق های وسیع و برج های مدور و نیم دایره ای داشته است. شواهد موجود حاکی از این است که این قلعه در دوران اسلامی مرمت شده و گسترش یافته است.
از زیبایی های قلعه دختر شوراب سفال ها و شیشه هایی است که در هر جای آن یافت میشود. بسیاری از آجرهای سفالی که بر بالای سنگ های دیوار و قسمت های داخلی قلعه استفاده گردیده را بسیاری از اهالی بومی کنده اند و برخی از این سفالها، در زیباکاری خانه های قدیمی روستاهای اطراف نمایان است.
ریشه نامگذاری
ناهید در فرهنگ ایران باستان و در زبان اوستایی به معنی آناهیتا، ایزدبانوی آب ها است که در باستان استراب یا ستارهٔ آبها نامیده می شد و با نمادهایی چون باروری، شفا و خرد نیز شناخته می شده و الهه آب، فرشته نگهبان چشمه ها، باران و نماد باروری، عشق و دوستی بوده است. چون ناهید یا آناهیتا اسم دخترانه است در بین مردم این قلعه به اسم قلعه دختر شهرت یافته شده است. این قلعه در درجه اول معبدی برای پرستش آناهیتا بوده و چهل دختر باکره همواره مأمور بوده اند از چشمه ای که در پایین کوه و در نزدیکی آن در کنار آسیاب گزافشو (gazafʃu) واقع می باشد. کوزه های خود را پرآب کرده و به بالای معبد منتقل و در استخری که بدین منظور از سنگ ساخته بودند تخلیه کنند.
علت این که تعداد دختران چهل نفر انتخاب می شدند این بود که عدد چهل سمبل آغازین تکامل، مظهر کمال، جلوه پختگی، اعلام پشت سر گذاشتن مرحله خامی و نادانی و نخستین مرحله هوشیاری می باشد. همچنین عناوین ترکیبی با عدد چهل بر بعضی پدیده های طبیعی از جمله کوه ها و هم بر مکان های دینی اطلاق شده اند (قرشی، ص ۲۰۵ تا ۲۲۸). این دختران برای خدمت در معبد گمارده شده بودند.
قلعه دختر های ایران
قلعه هایی با نام قلعه دختر در جاهای دیگر ایران همچون قلعه دختر فارس، قیز قلعه ساوه (قیز=دختر در آذری)، قلعه دختر کرمان (قلعه کهنه)، قلعه دختر فیروزآباد، قلعه دختر میانه، قلعه دختر قزوین و… هم وجود دارند. ویژگی تمامی این قلعه ها بنای آنها در بلندای کوه های صعب العبور و خطرناک است. این معابد و پرستشگاه ها را به لحاظ حفظ امنیت، دور ماندن از گزند مهاجمان و استفاده از محیط قلعه برای زندگی و پناه بردن در مواقع ضروری در بلندای کوه ها می ساختند. به تدریج این قلعه ها محل استقرار شاهان شده و تغییر ماهیت دادند.
نحوه دسترسی به قلعه دختر شورآب گناباد
این بنا در کوهی بلند و خطرناک واقع است. زیر آن باغی با نام کلاته واقع شده است؛ که امروزه دیگر قناتش آب زیادی ندارد. رفتن به باغ کلاته خطرناک نیست. ولی از باغ کلاته تا خود قلعه مسیر خیلی خطرناکی است که رفتن و برگشتن دشوار و خطرناک است. پس از رسیدن به کلاته بالا رفتن از کوه سخت است. شما باید از وسط کوه رد شوید، در میان راه مسیر خطرناک می شود. پس از اتمام به دیواری برمی خورید که باید روزنه آن را پیدا کنید و از آن رد شوید.
حالا دیگر راه سخت و دشوار است و این جا است که می فهمید چرا این کوه برای ساخت این بنا انتخاب شده است. سپس از برج و باروهایش رد می شوید و به قسمت اصلی قلعه می رسید که پر از سفال و و.. است. قسمت اصلی قلعه بوده و قسمت اتاق جلسات کمی پایین تر است. اما حالا دیگر خدا می داند چطور می خواهید برگردید! در قلعه دختر شورآب گناباد، سنگی وجود دارد که واژه دختر در آن حکاکی شده است.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.