شهر کیلان

کیلان نام شهر کوچکی است واقع در استان تهران و در شرق شهر تهران. این شهر در بخش مرکزی شهرستان دماوند قرار دارد. کیلان در دوازده کیلومتری جنوب شرقی شهر دماوند و ۸۶ کیلومتری شرق تهران در دره‌ای در حاشیه رودخانه جمع‌آبرود قرار دارد. مردم کیلان باغدارند. خرده مالکی ویژگی مشخص کیلان و توابع است.

مهمترین ساختمان موجود در شهر ، ساختمان مسجد جامع می باشد که در آثار میراث فرهنگی هم ثبت شده .

جاده‌ای که به کیلان می‌رسد از جاده فیروز کوه منشعب می‌شود. آثاری از سکونت انسان‌ها در هجده هزار سال پیش در این منطقه یافت شده‌است. کوه نزدیک این شهر کوه درعلی نام دارد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت کیلان ۳٬۰۳۸ نفر (۹۱۳ خانوار) بوده است.تقریبا تا ۷۵ درصد ساکنان شهر، دارای تحصیلات دانشگاهی هستند.

در پیرامون کیلان چندین غار و زاغه قدیمی از جمله در مناطق پشته‌بند، و برنهشت و اطراف قلعه‌های «عسگر» و «حصارک» دیده می‌شود

چندین دژ کهن نیز با نام‌هایی مانند «قلعه مزدک»، «قلعه سپید» و «قلعه دیو» در پیرامون کیلان دیده می‌شود.

لهجه کیلانی گویشی از زبان تاتی است که به زبان فارسی بسیار نزدیک شده‌است. این لهجه در آستانه فراموشی است و جای خود را به فارسی معیار داده‌است. به باور مردم محل، نام کیلان از دو جزء کی+لان تشکیل شده و به معنای «جایگاه شاهان» است. کی، در فارسی به معنای شاه است (کی‌کاوس، کی‌خسرو …) و پسوند لان/ران به معنای جایگاه است (این پسوند به شکل -ران در نام تهران و شمیران نیز دیده می‌شود.)

از خوراک‌های آشپزی محلی کیلان می‌توان به غذاهایی چون کالگوشتی (پلو ته چین محلی که با گوشت گوسفند پخته می‌شود)، آش لَقچَک، خورش لَته سیب (برگه سیب)، خورش جوز اشاره کرد. شیرینی‌ها و تنقلات کیلانی عبارتند از: پاکَن، حلوا جوز، نونِ کِلونی، سمنو و آبنبات کِلونی.

جغرافیا

کیلان در دامنه کوه قره‌آقاج قرار دارد. رودخانه جمع‌آبرود از وسط کیلان می‌گذرد. قیسی، زردآلو، سیب، گلابی، گردو، انار، انجیر، آلبالو و گیلاس از محصولات کشاورزی کیلان هستند. امروزه به دلیل حفر چاه‌های عمیق کشاورزی در بالادست کیلان به‌ویژه در منطقه باغداری هومند و آبسردآب این رودخانه کاملا خشک گردیده‌است و به همین دلیل به غیر از گردو و کمی قیسی که طبیعتا مقاوم تر هستند دیگر درختان یا خشک گردیده و یا بدون محصول می‌باشند.

به دلیل قرار گرفتن در نزدیکی کویر ایوانکی و از طرفی نزدیکی به رشته‌کوه‌های البرز اختلاف دما درنقاط مختلف شهر کیلان بسته به ارتفاع زمین بین ۲ تا ۶ درجه می‌رسد. به طور مثال اگر در محله اتحاد (گاراژ) در شمال این شهر دمای هوا درساعات میانی روز به ۲۸درجه سانتی گراد باشد در شهر کیلان به دلیل قرارگرفتن در دره و ارتفاع پایین تر از سطح دریا دمای هوا به ۳۰ الی ۳۲ درجه سانتی گراد می‌رسد و شاهد بر این مدعا استفاده اکثر منازل ومغازه‌ها درشهر کیلان از وسایل خنک کننده در فصل تابستان می‌باشد.