زندگی نامه عطار نیشابوری وجزییات قتل وی را در این مطلب آورده ایم تا به مناسب روز بزرگداشت عطار نیشابوری که مصادف با ۲۵ فروردین ماه است با این شاعر وعارف بزرگ بیشتر آشنا شویم .فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری مشهور به عطار نیشابوری یکی از شعرا و عارفان نام آور ایران و نویسنده آثار ارزشمندی چون منطق الطیر، مختارنامه و… است. به پاس بزرگداشت شاعر و عارف بزرگ ایران زمین عطار نیشابوری، روز ۲۵ فروردین در تقویم ایران روز ملی عطار است که هرساله در نیشابور برنامه های عطارشناسی برگزار می شود.
فریدالدین ابو حامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری، یکی از شعرا و عارفان نام آور ایران در اواخر قرن ششم و اویل قرن هفتم هجری قمری است. بنا به روایات برای پدر عطار نام هایی چون محمود، ابراهیم بن اسحاق ، یوسف ذکر شده است. در کدکن زیارتگاهی است به نام «پیرِ زِرًوَند» که مورد احترام اهالی است و اهالی بر این باورند که این مزارِ «شیخ ابراهیم» پدر عطار است.
فهرست
ولادت
در تاریخ سال ولادت عطار اختلاف است. برخی سال ولادت او را ۵۱۳ و بعضی سال ولادتش را ۵۳۷ هجری.ق، می دانند. مکان ولادت عطار قریه کدکن یا شادیاخ که در آن زمان از توابع شهر نیشابور بوده، می باشد. کودکی عطار با طغیان غزها همراه شد و او در کودکی شکنجه ها، تجاوزها، خرابی ها، مرگ و درد و وحشت را اطراف خود مشاهده نمود. چند سال بعد، پس از فروکش فتنهٔ غز، عطار در مکتب مشغول آموختن شد. او داروسازی و داروشناسی را از پدرش آموخت و با علوم مختلفی مانند قرآن، حدیث، فقه، تفسیر، طب، نجوم و کلام آشنایی داشت.
شغل
پدر عطار به شغل دارو فروشی یا همان عطاری مشغول بوده است، فریدالدین بعد از پدر همان پیشه او یعنی عطاری را در پیش می گیرد و گاهی نیز طبابت می کند اما اطلاعی در دست نمی باشد که نزد چه کسی طبابت را فرا گرفته است. او به شغل عطاری و طبابت مشغول بوده تا ماجرایی برای او اتفاق می افتد.
ماجرای تغییر زندگی عطار به رسم سالکان
روزی درویشی به دکان عطاری فریدالدین می آید و از او که مشغول به معامله بود، طلب کمک می کند اما او به درویش کمکی نمی کند. درویش به او می گوید:ای خواجه تو چگونه می خواهی از دنیا بروی؟ عطارمی گوید:همانگونه که تو از دنیا می روی. درویش می گوید:تو مانند من می توانی بمیری؟ عطار می گوید:بله، درویش کاسه چوبی خود را زیر سر می گذارد و با گفتن کلمه الله از دنیا می رود. عطار با دیدن مرگ درویش شدیداً متغیر شده و دست از کسب و کار می کشد و راه زندگیش را تغییر می دهد.
سفرهای عطار و آشنایی با استادان برجسته
عطار بعد از ماجرای مرگ درویش متحول شد و چند سالی در خدمت شیخ الشیوخ عارف رکن الدین اکاف بود و در آن سال ها مشغول توبه و ریاضت و مجاهدت با نفس بود. به رسم سالکان عطار قسمتی از عمر خود را مشغول سفر بود و از مکه تا ماوراءالنهر به مسافرت پرداخت و در این سفرها با مشایخ و بزرگان زمان خود دیدار کرد و به خدمت مجدالدین بغدادی رسید. سپس به نیشابور بازگشت و تا پایان عمر در آنجا زیست.
هدیه نسخه ای از اسرار نامه به جلال الدین
بهاءالدین محمد پدر جلال الدین بلخی با پسر خود که خردسال بود به عراق سفر می کرد که در مسیر خود به نیشابور به زیارت شیخ عطار می رود، شیخ که در آن زمان کهنسال بوده، نسخه ای از اسرار نامه خود را به جلال الدین که در آن زمان کودکی خردسال بود داد.
آثار منظوم و منثور عطار
عطار مدتی از عمر خود را مشغول عطاری و طبابت بود و بعد از ادامه زندگی به رسم سالکان و گوشه گیری از خلق به سرودن و نوشتن آثار منظوم و منثور خود مشغول بوده است. آثار شیخ به دو دسته منظوم که عبارت است از دیوان اشعار که شامل غزلیات و قصاید و رباعیات است و آثار منثور که عبارت است از:الهی نامه، اسرار نامه، مصیبت نامه، وصلت نامه، بلبل نامه، بی سر نامه، منطق الطیر، جواهر الذات، حیدر نامه، مختار نامه، خسرو نامه، اشتر نامه و مظهر العجایب.
ویژگی سخن عطار
سخن عطار ساده و گیرا و بی پیرایه و خالی از هرگونه آرایش است که خواننده را مجذوب می نماید. یکی دیگر از جاذبه های آثار او کمک گرفتن از تمثیلات و بیان داستانها و حکایات مختلف می باشد.
مذهب
درباره مذهب عطار نیشابوری اختلاف است. برخی از اشعار او درباره فضیلت خلفا، ابوحنیفه و شافعی نشان می دهد بر مذهب اهل سنت بوده است اما او اشعار بسیاری در فضیلت امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و اهل بیت ( ع) سروده که موجب شده است کسانی وی را شیعه بدانند.
در ادامه اشعار عطار درباره امام علی ( ع) را آورده ایم:
خواجهٔ حق پیشوای راستین کوه حلم و باب علم و قطب دین
ساقی کوثر، امام رهنمای ابن عم مصطفا، شیرخدای
مرتضای مجتبا، جفت بتول خواجهٔ معصوم، داماد رسول
امام حسن :
نور چشم مصطفی و مرتضی شمع جمع انبیاء و اولیا
جمع کرده حُسن خُلق و حُسن ظن جملهٔ افعال چون نامش حسن
امام حسین :
کیست حق را و پیمبر را ولی آن حسن سیرت حسین بن علی
آفتاب آسمان معرفت آن محمد صورت و حیدر صفت
نُه فلک را تا ابد مخدوم بود زانکه او سلطان ده معصوم بود
قُرَّةُ العَین امام مجتبی شاهد زهرا شهید کربلا
وفات
سال وفات عطار مشخص نیست و برخی از تاریخ نویسان سال وفات او را ۶۲۷ هجری .ق، دانسته اند و برخی دیگر سال وفات او را ۶۳۲ و ۶۱۶ دانسته اند. عطار نیشابوری هنگام یورش مغولان به شهر نیشابور اسیر شد و به دست یک سرباز مغول به شهادت رسید. زمانی که ضربت شمشیری توسط یکی از مغولان بر دوش شیخ خورد، شیخ قبل از مرگ با خون خود بر دیوار رباعی زیر را نوشت:
در کوی تو رسم سرفرازی این است
مستان تو را کمینه بازی این است
با این همه رتبه هیچ نتوانم گفت
شاید که تو را بنده نوازی این است
چند شعر از شاعران نامدار در مورد عطار
عطار همواره مورد احترام شاعران دیگر بوده از جمله محمود شبستری که بیت زیر را سروده است:
محمود شبستری
مرا از شاعری خود عار ناید که تا صد قرن چون عطار ناید
اگرچه زین نمط صد عالم اسرار بود یک شمه از دکان عطار
صائب
خواهد رسید رتبه صائب به مولوی گر مولوی به رتبه عطار می رسد
سیف
سیفم که بریدم زهمه نسبت خود لیک در گفتن طامات چو عطار فریدم
فیض کاشانی
هرکسی در پرده اشعار می گوید سخن گاه مولانا و گه عطار و گاهی مغربی
مولانا
من آن مولای رومی ام که از کِلکَم شَکِر ریزد و لیکن در سخن گفتن غلام شیخ عطارم
این شعر مولانا نیز در وصف عطار و سنایی است:
عطار روح بود و سنایی دو چشم او ما از پی سنایی و عطار آمدیم
جزئیات قتل و قاتل عطار نیشابوری
حکایت مغولی که عطار را به قتل رساند
داستان های زیادی درباره مرگ عطار نیشابوری وجود دارد، یکی از معروفترین داستان هایی که درباره این اتفاق نقل شده است، را دکتر عبدالحسین زرین کوب در کتاب با کاروان حله آورده است. در این روایت آمده است:
زمانی که مغول ها به ایران حمله نمودند، شیخ فریدالدین عطار در سنین پیری به سر می برد. شیخ در حمله مغول ها به نیشابور به دست مغولی اسیر شد. مغول شیخ را پیش انداخت و همراه برد اما در راه مریدی شیخ را شناخت و از مغول درخواست تا چندین سیم از وی بستاند و شیخ را به وی بخشد. اما شیخ روی به مغول کرد و گفت که بهای من نه این است. مغول پیشنهاد مرید نیشابوری را نپذیرفت و شیخ را همچنان چون اسیر پیش راند.
باز هم در راه آشنایی پیشنهاد چندین زر به مغول را برای آزادی عطار نیشابوری داد اما شیخ باز رو به مغول کرد و گفت که بهای من این نیست. مغول به این دلیل که فکر می کرد قیمت شیخ بیش از اینهاست، پیشنهاد خرید را نپذیرفت و همچنان با شیخ به راه افتاد.
در نیمه راه یکی از مردمان روستا که خر خویش را می راند، با شناختن شیخ از مغول درخواست تا وی را رها کند. مغول از او پرسید به ازای رها کردن شیخ چه خواهی داد و روستایی گفت یک توبره کاه. شیخ این بار روی به مغول کرد و گفت بفروش که بهای من این است. مغول برآشفت شمشیر کشید و شیخ را به قتل رساند.
روایت مرگ عطار در کشکول شیخ بهایی
روایت مرگ عطار نیشابوری را شیخ بهاءالدین در کتاب معروف خود «کشکول» اینگونه روایت می کند:
با رسیدن لشکر تاتار به نیشابور و قتل عام اهالی نیشابور، ضربت شمشیری توسط یکی از مغولان بر دوش شیخ خورد و چون خون از زخمش جاری شد شیخ دانست که مرگش نزدیک است و با خون خود بر دیوار نوشت:
در کوی تو رسم سرفرازی این است مستان تو را کمینه بازی این است
با این همه رتبه هیچ نتوانم گفت شاید که تو را بنده نوازی این است
تاریخ وفات و مقبره عطار نیشابوری
در سال وفات عطار تناقض های زیادی وجود دارد. برخی از تاریخ نویسان سال وفات او را ۶۲۷ هجری .ق، دانسته اند و برخی دیگر سال وفات او را ۶۳۲ و ۶۱۶ عنوان می کنند.مقبره شیخ عطار در نزدیکی شهر نیشابور و در فاصله دو کیلومتری به سمت غرب از باغ و آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری در شهر نیشابور قرار گرفته است. قاضی القضاه یحیی بن صاعد، مقبره شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری را ساخت. بنای اصلی مقبره هشت ضلعی و سنگ مقبره از نوع سنگ سیاه و عمودی است که اشعاری برروی آن حک شده است.
مقبره شیخ عطار در عهد تیموریان خراب شد اما مقبره او به فرمان امیر علیشیر نوایی وزیر سلطان حسین بایقرا مرمت و تعمیر شد. به پاس جایگاه خدمات اندیشه های فلسفی و عرفانی عطار و ابراز ادب و احترام نسبت به شاعر بزرگ سرزمینمان، روز ۲۵ فروردین را روز بزرگداشت عطار نیشابوری نامگذاری کرده اند.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.