رودخانه زنجانرود که اصطلاحا” به آن زنجان چای نیز میگویند با طول تقریبی ۱۲۰ کیلومتر از حدود سلطانیه واقع در جنوب شرق زنجان سرچشمه میگیرد. بعد از عبور از جنوب شهر زنجان در حدود روستای رجعین در کیلومتر ۸۴ شمال غربی زنجان به رودخانه قزل اوزن می ریزد . جریان رودخانه از جنوب شرق به شمال غربی است و اوایل آن زاینده رود است. حمدا… مستوفی در نزهه الغلوب می نویسد آب زنجان رود که آنرا ناج رود ، ماج رود ، ماخ رود ، ناجر رود و ناخرود خوانند از توابع سلطانیه بر میخیزد و با آب کوههای زنجان جمع شده بر ولایت زنجان میگذرد و به سفید رود میریزد. طول آن ۲۰ فرسنگ باشد و در این رود نیز از آغاز تا ۱۰ فرسنگ زاینده است.
برای آشنایی بیشتر با زنجان پیشنهاد می کنیم مطلب جاهای دیدنی زنجان را نیز مطالعه بفرمایید.
بستر زنجانرود
این رود که در خاک شهر زنجان از میان باغات جنوبی شهر میگذرد. در دو طرف بستر خود و تقریبا” در تمام طول خود دره سر سبز باغات زنجانرود را تشکیل میدهد. که از سلطانیه شروع و در روستای رجعین پایان می یابد. در این مسیر نه تنها باغات طرفین بستر رودخانه از آب این رودخانه مشروب میشوند بلکه با بستن سدهای محلی موسوم به ” باستیان ” آب رودخانه را به نهرهای منشعبه از آن هدایت می نمایند. بوسیله آن نهرها باغات و مزارع شهر را مشروب می نماید.
در گذشته بسیار نزدیک این نهرها در محدوده خاک شهر زنجان که از روستای سایان واقع در ۶ کیلومتری شرق زنجان با باستیان های محلی شروع و در قریه کوشکان واقع در ۸ کیلومتری غرب زنجان پایان می یافت. از شرق به غرب عبارت بودند از : نهر خراب ، نهر زرتان ، هر گلجین ، نهر خساغ . نهر اکبر ، نهر رامین ، نهر فولاد ، نهر توپ آغاجی ، نهر مال دره ، نهر دفترخانه . نهر خلول ، نهر سرداب ، نهر زنجان ، نهر اسحق .
باستیان یا سد محلی
نحوه ساخت باستیان یا سد محلی به این گونه بوده است که مالکین باغات جنوب شرقی باستیان یا سد محلی اولیه جلو جریان آب را می گرفتند. با تشکیل دادن حوضچه های آب رودخانه را بالا می آوردند. در نتیجه قسمتی از آب زنجان رود را به نهر خراب ( سایان ارخی ) بسته سوار میکردند. با آن باغات و اراضی زراعی خود را مشروب میکردند .
بعد آب زنجانرود پس از پر شدن حوضچه در بستر خود جریان می یافت. با آبهای زائد از بستر رودخانه بسوی باستیان دوم ( نهر رزتان ) بسته که چند صد متر پایینتر از آن احداث شده بود جاری می شد. و در مبدا’ نهر ورتان باز قسمتی از آب رودخانه زنجانرود سوار نهر وران میشد . اراضی و باغات اطراف خود را مشروب یکرد و بقیه آن باز در بستر رودخانه جاری میشد و این روش تا آخر باستیان (مبدا’ نهر اسحق ) ادامه می یافت. به این ترتیب کلیه باغات نهر را از آب رودخانه زنجانرود مشروب میشدند و دره سرسبز را بوجود می آوردند.
زیبایی و سرسبزی طبیعت اطراف زنجانرود در مجاورت شهر زنجان و جنوب این شهر با سه پل آجری زیبا موسوم به پل حاج سلمان ، میربها’ الدین ، و سردار که توسط افراد خیر در سه قرن گذشته احداث شده ، ادغام شده و حاصل این ترکیب ایجاد فضای بسیار مناسب برای گردشگری است که در طول دهها سال محل تفریح و تفرج اهالی زنجان و میهمانان بوده بطوریکه سابقه گردشگری در این منطقه به اندازه سن و قدمت پلها می باشد.
نظر کاربران :
اون نقطه ای که زنجان چایی به قزل اوزن ختم میشه به روستای قیطول مربوط میشه نه رجعین