روستای آل کبود

وقتی از شهرستان بیجار به سمت شهرستان قروه حرکت بکنیم ، و پس از عبور از گردنه روستای برجگه و طی ۹ کیلومتر روستای آله کبود در سمت چپ جاده خود نمایی می کند . هنگام پیچیدن به سمت چپ و عبور از عرض جاده به درهّ ای می رسیم که باغ های انگور و انبوه از بالای تا انتهای درهّ را پوشانده است . اسم این درهّ به زبان کردی و گویش محلی گجنجار می باشد. پس از بالا رفتن از تپه میانی به درهّ بعدی می رسیم که اینجا نیز مانند درهّ قبلی طرفین جاده را تاکستان فراگرفته است . البته در اینجا با چشمه آبی روبرو می شویم که نشان از گذشته بسیارآباد و پر از آب دارد . چون استخر بزرگی جلو آن است و این باغ های انگور نیز از طریق آب این چشمه و استخر سیراب شده اند. امّا متأسفانه امروز از آن رونق و آبادانی گذشته خبری نیست . راستی داشت یادم می رفت اسم این چشمه ، چشمه ملاّ (کِیَنِی مَلا) می باشد.

از چشمه ملاّ که رد می شویم وبه بالای تپه بعدی می رسیم ، خرابه خانه هایی که روزی دارای رونق و آبادانی بوده اند را می بینیم . پس از طی حدود پانصد متر و یک شیار کم عمق به ابتدای روستا می رسیم .روستا داخل یک درّه می باشد که ظاهراً کسانی که ساکنین اولیه آن بوده اند مسایل مهمی چون امنیت وتأمین آب را در نظر گرفته اند . چون روستا از هیچ طرفی معلوم نیست جز چند خانه ای که مشخص است بعداً در اثر توسعه ساخته شده اند . لذا دارای استتار طبیعی وعالی می باشد . از طرف دیگر داخل شیار و درّه رودخانه ای جاری است و در کنار رودخانه چشمه های زیادی وجود دارد که این چشمه ها آب رودخانه را تأمین می کنند . البته یک چشمه اصلی در کنار رودخانه و بالای روستا وجود دارد که آب مردم روستا را تأمین می نموده است . به همین خاطر حوضی سربسته روی چشمه را پوشانده و از دو لوله که از داخل حوض آب را به بیرون هدایت می نمایند می توان از آب گورا و خنک آن سیراب شد. در عین حال مسایل بهداشتی را نیز کاملاً تأمین می کند. نکته دیگر که حائز اهمیت است مسئله ارتفاع روستای آله کبود می باشد (ارتفاع حدود ۶۴۶۸ فوت از سطح دریا) که باعث سرمای شدید پاییز وزمستان و وزش باد های سرد و گزنده در این فصل ها موجب شده که روستا را داخل شیار و درّه ایجاد کنند تا مقداری از لحاظ آب و هوا نیز بهروری را در گرمایش وسرمایش محل زندگی شان بالا برده و از امکانات طبیعی تا حد امکان استفاده نمایند .

با این مقدمه عملاً خواسته یا ناخواسته وارد فضای توصیف روستای آله کبود می شویم . سعی بر این است که از زوایای مختلفی مانند مردم شناسی ، زبانی ، جغرافیایی ، اقتصادی ، فرهنگی و … به توصیف روستای آله کبود بپردازیم .

موقعیت جغرافیایی

روستای باسابقه آل کبود یکی از روستاهای بخش مرکزی شهرستان بیجار- استان کردستان می باشد این روستادر۱۲کلیومتری شهرستان بیجاردرمجاورت جاده قروه واقع شده است و دارای ۰۰۰۰کیلومتر مربع مساحت می باشد. آل کبود از شمال به روستای چهل امیران ، از غرب به روستای گلبلاغ علیا (حاجی میر) ، از جنوب به شهرستان بیجار ، از شرق به روستای سیرلان محدود است. آل کبود منطقه ای است در امتداد سلسله جبال غربی ایران و بیشتراراضی آن کوهستانی است. جنس خاک اغلب مناطق آن از سنگهای رسوبی می باشد مختصات روستای آله کبود ۵۱ شمالی و ۴۷ جنوبی وارتفاع از سطح دریا ۶۴۶۸ فوت می باشد

شناخت و بررسی علل پیدایش روستا آل کبود

از مهمترین عوامل موثر در شکل گیری و پیدایش روستای آل کبود می توان به وجود موقعیت جغرافیایی مناسب مکان اولیه روستا، به جنبه دفاعی(امنیت) روستا و وجود چشمه آب در محل چشمه بزرگ اشاره نمود که ضمن تامین آب شرب آب کشاورزی تعدادی از باغات روستا را نیز تامین می نماید

محلات عمده روستای آل کبود

محله چال- محله بالا(کاروانسراها)- محله چشمه سبزی- محله چشمه سلیمان – محله کالی- محله چشمه بزرگ

مردمان روستای آل کبود

آل کبوددارای طایفه های مختلف و با اصالتی است از جمله: طوایف سرشناس:طایفه زمان،طایفه سبحان ،طایفه کالی،طایفه برجی(که خود به مرورزمان به طوایف کوچکتری تقسیم شده اند (

مصالح ساختمانی بکاررفته در بنا روستا

باتوجه به شرایط جغرافیایی و مصالح موجود در محیط طبیعی روستای آل کبود ، غالب مصالح مورد استفاده از گذشته تاکنون عبارتند از: خشت ، گل، سنگ ، چوب که در قسمتهای مختلف بافت مسکونی قابل مشاهده است. البته با گذشت زمان و تغییر در شیوه های زیست و ایجاد و گسترش و دسترسی روستا به خارج، مصالح ساختمانی دچار تحول شده بطوریکه در وضعیت کنونی استفاده از آجر ، سنگ ، بلوک ، آهن و چوب رایج شده است از عوامل موثر و تاثیر گذار در بافت فیزیکی، معابر و سکونتگاههای روستایی می توان از عوامل اقلیم و اقتصاد روستا نام برد بطوریکه محدودیت منابع آب، خاک، ارتفاع وشیب زمین موجب شکل گیری سکونتگاههای روستایی با تیپ مجتمع و واحدهای مسکونی و همسایگی متمرکز شده است باتوجه به وضعیت توپوگرافی روستای آل کبود که در دامنه وشیب تند تپه واقع شده و عامل شیب باعث محدودیت توسعه فیزیکی روستا از سه جهت جغرافیایی شده است. روستادا رای بافتی متراکم و فشرده و متمرکز است که واحدهای مسکونی با فشردگی بدلیل شیب زمین بر روی هم بنا شده اند بطوریکه ارتباط واحدهای مسکونی در محدوده هایی که معابر ارتباط آنها را قطع نکرده است براحتی از طریق پشت بامها برقرار است

جمعیت

بیش از۳۰۰خانواردرسالهای نه چندان دوردراین روستا زندگی می کرده اند که متاسفانه هم اکنون حدود ۳۰ خانوار در روسـتای آل کبود ساکن هستند وبقیه در شهر های بیجار،تهران،اسلامشهر، قم ، سنندج ، کرمانشاه و دیگر شهرهای کشور زنـدگی می کنند در سال ۱۳۵۶ جمعیت این روستا حدود ۲۰۰۰ نفر بوده است که باکمال تاسف جمعیت هر سال نسبت به سال قبل رشد منفی داشته است و مردم به شهرهای دیگر مهاجرت می کنند

علت مهاجرت

به‌طور کلی در ایجاد مهاجرت‌ اهالی این روستا دو دسته از عوامل تأثیر دارند، یک دسته عوامل درونی که در داخل جامعه روستائی موجب دفع جمعیت فعال می‌شوند و دسته دیگر عوامل بیرونی و مربوط به قطب‌های جاذب جمعیت است که از خارج جمعیت فعال روستاها را به خود جلب می‌کند. زاد و ولد زیاد، افزایش جمعیت روستائی، کم‌کاری، بیکاری و کارهای ناقص که به اقتضاء طبیعت کار کشاورزی در روستا وجود دارد، از جمله عوامل درونی مهاجرت است که موجب گریز دادن بخشی از نیروی فعال جامعه روستائی می‌شود. بر اثر کاربُرد ماشین در زراعت و پیدایش بیکاری در روستا، گروه‌های زیادی از جوانان روستائی برای یافتن کار و تأمین درآمد بیشتر، به شهرها مهاجرت می‌کنند

آب وهوا

آل کبود دارای آب و هوای کوهستانی است و زمستانهای سرد و تابستانهای خنک و معتدل دارد.

آبها ورودها

آل کبودروستایی است دارای سفره های غنی آبهای زیر زمینی که درصورت حفر چا ههای عمیق و بهره برداری اصولی هم آب آشامیدنی اهالی روستا را تامین کرد وهم از آب موجود در امورات کشاورزی استفاده کردهمچنین این روستا دارای چند روخانه فصلی می باشد

چشمه های طبیعی

چشمه خیال،چشمه کوره،چشمه ملا،چشمه محمد حسن،چشمه زمرد،چشمه کلال کبود که در سنوات گذشته دارای آب فراوان بود وآب لوله کشی روستا نیز از طریق این چشمه تامین می گردد لیکن متاسفانه امروز به دلیل عدم لایروبی این چشمها کم آب شده وبعضا درحال خشکیدن می باشد

کوهها

کوههای کربلائی خدامراد ، سنگ چقماق ، زاغه، قلی جلیل در حومه آل کبود قرار دارند.

جانوران

زندگی جانوری این منطقه بدلیل وضع طبیعی و پوشش گیاهی آن دارای تنوع خاصی است پرندگانی چون کبک ،عقاب ، جغد ، شاهین ، قرقی ، گنجشک و… حیواناتی مثل گراز ، روباه ، خرگوش ، مار، گرگ ، خفاش ، جوجه تیغی در این منطقه زیست میکنند

ویژگی های اقتصادی

صادرات این روستا درگذشته انگور وکشمش بوده است لیکن امروز در درجه اول گندم و سپس انگور ،کشمش و محصولات دامی مثل پشم و پوست و برخی غلات هم می باشد

فروش انگور (کاروان رفتن)

در سالهای نه چندان دور پس ازفرا رسیدن فصل چیدن انگور (آخر شهریور و اوائل مهر) با توجه به اینکه یکی از راههای امرار معاش اهالی ده فروش انگور می باشد روستائیان بصورت گروهی اقدام به حمل و انتقال انگور با قاطر و الاغ به روستاهایی دور می نمودند و معامله معمولاً به صورت کالا به کالا بودیعنی در مقابل فروش انگور گندم و جو دریافت می نمودند باتوجه به انجام گروهی این کار طاقت فرسا به آن به کاروان رفتن می گفتند.

زبان

اکثر مردم آل کبود به زبان کردی گروسی تکلم میکنند وبعضا به زبان ترکی نیز آشنا هستند

دین

اسلام شیعه

زندگی اجتمایی خانواده

در گذشته معمولا مردمان ساکن این روستا ازدواجهای خویشاوندی داشتند وکمتر مرسوم بود که پسری از غیر فامیل زن بستاند ویا دختری به غیر خویشان خود شوهر کند زنان ودختران این روستا مودب وبا حجب وحیا هستند ودر فعالیتهای اجتماعی نقشی فعال دارند اصولا بیشتر زنان این روستا خانه دارهستند و حمایت از شوهر و راحتی و آسایش و آرامش خانواده را وظیفه خود می دانند و دوشا دوش مردان کار و تلاش می نمایند تا بتوانند زندگی رضایت بخشی داشته باشندهمچنین اکثر زنان این روستا از قالیبافان حرفه ای هستند.

خصوصیات اخلاقی و چهره

اهالی این روستا بیشترشان دارای چشم ابروی مشکی و قد متوسط می باشند مردمی با ایمان ، دیندار و خداپرست هستنند و از ارادتمندان خاندان عترت و طهارت اند . گسترده ترین و پرشورترین اجتماعات مردم در مراسم مذهبی به چشم می خورد در قبال دوستی با وفا و خوش نیت و درستکار هستند مردمی تیز هوش ، با استعداد پرکار وسخت کوش و خون گرم و مهمان نوازند

آثارتاریخی

زیارتگاه

تنها زیارتگاه این روستا عبارت است از قدمگاه ۱۲ امام (ع)که اهالی این روستا معتقد هستند نوری ازاین محل به آسمان برمی خیزد لذا این محل از سالهای بسیار دور مورد احترام اهالی می باشد همچنین بنا ساختمان آن در سال ۸۶ توسط فرزند یکی از سادات این روستا که در کشور عراق زندگی می کند(کربلایی ممان) ترمیم وبازسازی کامل شد

مسجد

دردست اقدام

حمام

رکن اصلی بهداشت در روستاحمام است. همگان به یاد دارند که در منازل روستائی هیچیک حتی ساکنان متمکن منازل حمام نداشت و همه اجبارا باید در حمام عمومی روستا استحمام می کردند. از جمله ساختمانهای روستا ، باید از حمام یاد کرد. حمام آل کبود یکی از حمامهای دیدنی است . این حمام در کناریک دره ودرداخل بیشه ی پر از درختان کهن چنار وبید درکنارمسجد روستا ساخته شده نهر آبی نیز از کنار آن می گذرد که ضمن استفاده ازآن جهت حمام باغات پایین روستا را نیزآبیاری می کند . روی هم رفته موقیعت خوش منظره ای دارد ساختمانی بسیار قدیمی با ارتفاع کم (برای این که راحت تر گرم شود) که تاریخ احداث آن باید همزمان با اولین روزهای آباد شدن روستا بوده باشد. تقریبا همه قسمتهای داخلی حمام طاق و مقرنسی ساخته شده و هیچ نوع تیر آهن یا چوب در آن بکار نرفته است. زیرا این مواد در اثر رطوبت و گرما می پوسید و از بین می رود. در قله طاق هر یک از قسمتها ( خزینه، سالن اصلی و رخت کن یک روزنه قرار داردو یک شیشه کوچک بر آن می گذاشتند که نوری را هم برای روشن شدن به داخل حمام منتقل نماید. ساختمان حمام از چند قسمت مجزابه شرح ذیل تشکیل شده است

تون

تون در حقیقت انباری بزرگ برای ذخیره هیزم حمام است تا حمام همواره گرم و دایر باشد. در گذشته ها فصل زمستان بسیار پربرف و سخت بود و گاه مردم حتی سه ماه نمی توانستند از روستا بیرون بروند. لذا حمامی باید هیزم، تپاله و پهن و دراین اواخر لاستیک ماشین ونفت کوره و …… انبار می کرد تا ذخیره سوخت را برای فصل سرما را داشته باشند. کوره آتش حمام هم در تون قرار دارد تا ریختن هیزم در کوره و سوزاندن راحت باشد. گاهی به تون جهنم هم می گفتند. کوره همیشه روشن بود و می سوخت و آتش داشت و تون را مملو از دود و دم می کرد. از در و دیوار تون دوده می بارید و هر کسی یک بار داخل آن می رفت و بیرون می آمد مثل این بود که از جهنم بیرون آمده است. بعضی از گنجشکها از شدت سرما در تون جمع می شدند و در آن لانه می کردند اما هرجا که آنها را می دیدی از سیاهی اش معلوم بود که لانه اش در تون است. گاهی بچه ها و بزرگهای ده که روز از منزل بیرون می آمدند، هوا آنچنان سرد بود که سرما آنها را به این دوده زار سوق می داد.

رخت کن

در ابتدای ورودی دالان که تمام می شد در اصلی حمام قرار داشت. از در که وارد رختکن می شدی کف ودیوارها از نوعی ساروج پوشیده بود چهار سکو در اطراف وحوض بزرگی در وسط رختکن قرار داشت در این حوض آب سردی هم وجود داشت که مردم پای خود را آب می کشیدند و بالای سکو می رفتند تا سکوی بالا کثیف و نجس نشود. این سکوها محلی بود که مردم رخت خود را کنده و در بقچه ای آنجا می گذاشتند و به حمام می رفتند. به هنگام خروج از حمام هم لباس خود را در آن به تن می کردند و خارج می شدند.

سالن اصلی

در انتهای رخت کن دالانی و جود داشت که مردم را به محوطه اصلی حمام (گرمخانه) هدایت می کرد. در را که باز می کردی سالن استحمام شروع می شد. سالن فضایی تقریبا ۵ در ۳ متر بود. کف سالن با سیمان -ساروج مفروش بود. در طول سمت راستی آن جویی بود که فاضلاب حمام را به زیر آب (جوی خروجی فاضلاب حمام) منتقل می کرد. درسمت چپ حوض آب سرد قرار داشت که هدف آن آب تنی بعد از رفتن در خزینه آب گرم بود همانند حوضهای آب گرم سوناهای فعلی که متاسفانه مردم زیاد خواص آب سرد را نمی دانستند و فقط به آب گرم توجه داشتند و از آن استفاده می کردند. همچنین در گوشه دیگراتاقکی بود که آبی که از چشمه منتقل می شد را درآن کنترل می کردند

خلوتی

در ضلع سمت چپ چندضلعی سالن فضایی به اندازه یک اتاق سه در سه متر وجود داشت که به آن خلوتی می گفتند