جستجوی شهر به شهر :
رزرو هتل رزرو هتل های شهر وان ترکیه

رسم انجام شادباش

تاریخ بروزرسانی :
۱۹ اسفند ۱۳۹۷

رسم انجام شادباش در زمانهای شادمانی همانند تولد کودک، سالروز تولد، ازدواج، مراسم تاج‏گذاری، یا اعیاد ملی یا دینی اجرامی‏شود. در دروه ساسانی اصطلاح «آفرین» شاید برای اظهار تبریک رایج بوده است. (آفرین موبدان موبد در نوروزنامه، ص ۱۸ وخواندن آفرین در شاهنامه؛ مسکوI، ص ۱۳۵ بیت ۷۰۳). اصطلاحات «دعا» و «تهنیه» در منابع به نظر می‏آید که ترجمه آفرین باشد.

تولد و زاد روز: قدیمی‏ترین سند درباره جشن تولد در ایران به هرودت برمی‏گردد (۱.۱۱۳). بنابر گفته او ایرانیان زاد روزهای خود رابا جشنهای باشکوه قربانی کردن حیوان و دادن غذا برگزار می‏کردند. با شکوه‏ترین ضیافت در کاخ سلطنتی در دوره هخامنشیان در زاد روزپادشاه هخامنشی بود. تنها روزی در سال که پادشاه سر خود را با صابون می‏شست و به پخش کردن هدایا می‏پرداخت (۹.۱۱۰). در دوره‏ساسانیان هم احتمالاً جشن‏های زاد روز برگزار می‏شد اما سندی در این مورد در دست نداریم. در شاهنامه اشارتی به مراسم تبریک گویی‏در موقع تولد هست، مثلاً شادمانی بسیار به هنگام تولد رستم و فرستادن نامه شادباش سام به زال، پدر رستم، و یا شاد باش موبدخطاب به فریدون به هنگام تولد منوچهر. (شاهنامه مسکو I، صص ۱۰۸ ابیات ۱۵۲۶ – ۴۰. ص ۲۴۰ و ۴۸۵) این موارد را می‏توان‏بازتابی از انجام این مراسم در دوره ساسانیان دانست.

شادباش رسم انجام شادباش

نشانه‏هایی از این رسم در دوره‏های نخستین اسلامی دیده می‏شود. مثلاً روز تولد عضدالدوله آل بویه (۳۸ – ۹۴۹ / ۳۳۸ – ۷۲)براساس سال شمسی جشن گرفته می‏شد. مجلس با شکوهی برپا می‏گردید نخست منجم دربار زمین ادب می‏بوسید و به او تبریک‏می‏گفت، سپس رجال دولت و عمال و دبیران بزرگ تبریک می‏گفتند و شاعران هم به خواندن اشعاری که به این مناسبت سروده بودندمی‏پرداختند. (یاقوت. معجم‏الادباء، ج ششم، ص ۲۵۸؛ فقیهی ۱۳۴۷ ش، ص ۸۴ به بعد، همو، ۸۷۹۱ / ۱۳۵۷، ص ۳۴۷). عضدالدوله‏که به احیای فرهنگ ایرانی علاقمند بود، باید الگوی خود را از ساسانیان گرفته باشد.

مدرک عینی از تبریک روز میلاد در طول دوره‏های متوالی تا بعد از نیمه قرن نوزدهم وجوددارد. در سالهای اخیر، تحت تاثیر تمدن غرب، برگزاری جشن تبریک برای سالگرد تولد بیشتربرای افراد کمتر از بیست سال معمول است. برگزاری مراسم زاد روز برای خاندان پهلوی نیزمعمول بود.

زردشتیان به طور سنتی روز میلاد زردشت را در ۶ فروردین (خرداد روز، بنابر تقویم سنتی‏زردشتی) برگزار می‏کنند و در آن روز به یکدیگر تبریک می‏گویند.

ازدواج: اسناد تاریخی کمی درباره تبریک در هنگام ازدواج در دست است. در شاهنامه‏اشاره‏ای به ازدواج رستم و تهمینه است که اطرافیان به آنها تبریک می‏گویند. (مسکو II، ص‏۱۷۶، ابیات ۹۴ و بعد از آن). در منظومه ویس و رامین نیز در یک مورد اشاره‏ای به شادی و درّ وگوهر افشاندن به مناسبت ازدواج رامین با گل است. (فخرالدین اسعد گرگانی، ص ۲۴۳)

در دوران معاصر نیز جشن‏های ازدواج درباری باشکوه تمام برگزار می‏شد (گاهنامه پنجاه‏سال شاهنشاهی پهلوی، بی‏جا، بی‏تا، صص I، ۱۳۶ – ۰۷۱، II، ۱۲۸۶)

مراسم تبریک و جشن سالگرد ازدواج در ایران امروز در سده اخیر در میان خانواده‏های مرفه‏ایرانی متداول شده و تقلیدی از فرهنگ غرب است.

تاج‏گذاری: مراسم تاج‏گذاری در شاهنامه (مسکو I، صص ۸۱ – ۱۳۶) و در منابع نخستین‏اسلامی بیان شده است (مثلاً طبری I، صص ۸۹۶ .۸۷۱ .۸۴۶ .۸۳۴ – ۳۵؛ ثعالبی، غرر، صص‏۵۳۶ .۵۳۲ – ۳۳ .۵۰۷ – ۰۹ .۴۹۸ – ۹۹ .۴۸۰ – ۸۱). اطلاعاتی که در این منابع منابع آمده است‏خصوصاً از خدای نامگ نقل شده است و بنابراین شاید بازتابی از روش دربار ساسانی باشد. درپاسخ به شادباش دولتمردان، شاه خطابه‏ای در تفصیل کشورداری، در عدالت گستری، ضرورت‏فرمانبرداری از پادشاه و موضوعاتی مشابه ایراد می‏کرد.

هیچ مدرکی درباره تاج‏گذاری پادشاهان در ایران قبل از قرن هفدهم در دست نیست.جهانگردان اروپایی توضیحاتی جزئی درباره تاج‏گذاری شاه سلیمان صفوی (۴۹-۷۶۶۱) / ۱۰۷۷ – ۱۱۰۵در نوشته‏های خود آورده‏اند. در این مراسم بزرگان دربار به حضور او بار یافتند و به اوتهنیت گفته‏اند (kaempfer,pp 35-37؛ Chardin,IX,pp.094، به بعد). همچنین توضیحاتی ازمراسم تاج‏گذاری پادشاهان قاجار و پهلوی در کتابها آمده است. (برای مثال، در مورد تاجگذاری‏محمدعلی شاه قاجار نک‏Aubin pp.131,به بعد.؛ و گاهنامه صص ۱۵۳ – ۵۵).

سال نو (نوروز): اطلاعات چندانی درباره آئین‏ها و مراسم مربوط نوروز که تا دوران ساسانی‏وجود ندارد. به نظر می‏رسد که نجیب زادگان دربار هخامنشی، درباریان، نمایندگان مردم وسرزمین‏های تابعه و غیره به حضور شاه بار می‏یافتند تا هدایا را اهدا کنند و احتمالاً تبریکات‏خود را بیان نمایند. برخی از این گونه مراسم در تخت جمشید به صورت نقش برجسته به‏تصویر کشیده شده است. (walser، p 20؛ Olmstead، p572) از دروه ساسانیان تنها به منابع‏فارسی و عربی می‏توان استناد کرد. براساس گزارش بیرونی (آثارالباقیه. صص ۲۱۸ – ۱۹)،جشن‏ها شش روز ادامه داشت و در هر روز نماینده طبقه خاصی از مردم به حضور پادشاه بارمی‏یافت. آنها به پادشاه تهنیت می‏گفتند و هدایای خود را تقدیم می‏کردند و از او انعام دریافت‏می‏کردند. (قس. قزوینی صص ۸۰ – ۸۱). نخستین کسی که برای تبریک گفتن به حضور ملوکانه‏می‏رسید فردی خوش سیما بود که او را «خجسته» می‏نامیدند. دیگر افراد که حامل هدایا برای‏پادشاه بودند در پی او می‏آمدند. سپس حاجبان به حضور می‏رسیدند. (دمشقی، ص ۲۸۸؛منسوب به جاحظ صص ۳۶۰ به بعد.)

در متنی منسوب به ابن مقفع (grignaschi,pp .921 ,40 – 301) گزارش شده است که در نوروزکسانی که در باریابی عمومی پذیرفته می‏شدند در دربار براساس موقعیت اجتماعی خود به‏صف می‏ایستادند. پادشاه تاج خود را بر سر می‏گذاشت، خداوند را سپاس می‏گفت، و خطبه‏ای‏می‏خواند. سپس دبیربد، موبدان موبد، وزیران، و ارتشتاران سالار (رئیس لشکر) سخنان‏تبریک‏آمیز خود را ایراد می‏کردند. در پایان پادشاه خطبه دیگری را بیان می‏کرد. نمونه‏ای ازتبریک موبدان موبد خطاب به شاه در نوروزنامه ذکر شده است (ص ۱۸). روایت دیگر از چنین‏شادباش‏هایی در بخشی از تفسیر کهن نقل گردیده است. (صص ۱۲ به بعد؛ صادقی، صص ۱۰۷به بعد).

درباره شیوه‏های سلام و تبریک نوروزی در دوره اسلامی اطلاعات اندکی در دست داریم. امارسم هدیه دادن به خلفا در نوروز در عهد اموی رایج شد. نخستین کسی که رسم اهدای هدیه درنوروز را رواج داد حجاج بن یوسف، فرماندار اموی (۴۱۷ – ۱۶۶ / ۴۱ – ۹۵) در عراق بود. (آلوسی‏ص ۳۵۰)؛ این رسم را عمر بن عبدالعزیز برانداخت، اما در دوره یزید بن عبدالملک (۳۲ – ۰۲۷ /۱۰۱ – ۰۵) احیا گردید. (یعقوبی، تاریخ II، صص ۳۶۶ – ۳۷۶). با بالا گرفتن اهمیت ایرانیان درامور دیوانی عباسیان، نوروز و مهرگان (شانزدهمین روز مهر) طبق رسوم رایج در دربار جشن‏گرفته می‏شد. (مسعودی، مروج، VII، صص ۲۷۷ – ۷۸).

در دوره صفویه، توصیفاتی از جشن‏های نوروز، و تبریک گفتن در این ایام ، در گزارشهای‏سیاحان خارجی یافت می‏شود. (برای مثال، شاردن، II، صص ۶۶۲ به بعد). براساس این‏گزارشها، درباریان، نجیب زادگان و دیوانیان از طرف پادشاه پذیرفته می‏شدند و تبریک عرض‏می‏کردند. مشابه چنین مراسمی در زمان قاجاریه مرسوم بوده است (اعتمادالسلطنه، روزنامه‏خاطرات، صص ۴۶ – ۳۶؛ Brugsch،II، pp 643 به بعد.؛ polak I، بخش ۲۱). این مراسم با برخی‏تغییرات در دوره پهلوی ادامه داشت. (گاهنامه، صص ۲۷۰ .۱۰۸).

از قدیم نوروز مهمترین مراسمی بوده است که ضمن آن ایرانیان به یکدیگر تبریک‏می‏گفته‏اند، و مراسم تبریک گفتن هم به صورت رسمی و هم به صورت خصوصی برگزارمی‏شده است.

در طول ملاقاتهای نوروزی ایرانیان عباراتی همانند «عید شما مبارک»، «تبریک عرض‏می‏کنم» و «صد سال به این سال‏ها» به هم می‏گویند.

بر اساس نوشته فریدالملک (ص ۴۰)، میرزا ملکم‏خان (۸۰۹۱ – ۳۳۸۱/ ۱۲۴۹ – ۱۳۲۶ ) که‏در مقام وزیر مختار ایران در لندن خدمت می‏کرد، رسم فرستادن کارت تبریک در نوروز را درایران پایه‏گذاری کرد. این کار احتمالاً از فرستادن کارت کریسمس در غرب تقلید شده است.معمولاً کارتهای تبریک با تصاویری از گل‏ها و گیاهان، نقش‏های مینیاتوری یا تصویرهایی ازآثار باستانی ایران مانند تخت جمشید و مساجد معروف (خصوصاً بعد از انقلاب ۱۳۵۷ ش /۸۷۹۱) تزیین یافته است. نقش‏های مینیاتوری بیشتر اوقات از تصاویر شاهنامه اخذ شده‏اند و ازآنجا که جمشید آغازگر نوروز به شمار می‏رود تصویرهای بر تخت نشستن. او یکی ازمعمولترین نقشهای روی کارتهای تبریک در دوران پهلوی بود. بدل یا تقلید از نقش‏های‏مینیاتوری پیشی اثر نقاشان معاصر نیز بر روی کارتهای تبریک دیده می‏شود، همراه با جملاتی‏متداول مانند «نوروزتان پیروز باد»، «برای عرض تبریک». و مانند آن.

اعیاد مذهبی: مهمترین اعیاد اسلامی عید فطر و عید قربان و عید مبعث و عید غدیر خم‏هستند و روز میلاد امام دوازدهم نیز از مناست‏های مهم برای عرض تبریک و انجام مراسم ویژه‏است.

به این مطلب چه امتیازی می دهید؟
[امتیاز: 0 میانگین: 0]
           
برو بالا
 

نظر کاربران :

هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *