راهنمای سفر به نجف؛ اماکن زیارتی و دیدنی

نجف، شهری در عراق که حرم مطهر امام علی (ع) در آن واقع شده، سالانه میزبان خیل عظیم شیعیان جهان است. مناسبت های متعددی وجود دارد که در آن حجم مسافر به این شهر مذهبی و تاریخی زیاد می شود. ایام ولادت و شهادت امام اول شیعیان، شب های قدر و ایام اربعین حسینی که زائران از مبدا نجف پیاده روی خود به سمت کربلا را آغاز می‌کنند، از جمله روزهای پرمسافر این شهر است. در این مقاله سعی کردیم راهنمای سفر به نجف را پیش روی شما قرار دهیم. راهنمایی که در آن اماکن زیارتی و سیاحتی نجف گنجانده شده است.

معرفی شهر نجف

نجف یکی از شهرهای کشور عراق است. این کشور همسایه غربی ایران به حساب می‌آید. بر اساس روایات تاریخی، پیکر امام علی (ع) پس از شهادت از کوفه به این محل آورده شده و مخفیانه دفن شد. امروزه شهر نجف در ۱۶۰ کیلومتری جنوب بغداد، پایتخت عراق، و در فاصله ۱۰کیلومتری فرات قرار دارد. اگر می خواهید بدانید که فاصله نجف تا کوفه چقدر است؟ باید بگوییم که تقریبا دو شهر کوفه و نجف به یکدیگر پیوسته اند و از نظر شهری، واحدی یکسان محسوب می شوند. شهر نجف دارای ۵ محله اصلی به نام های عمارة، حویش، براق، مشراق و الغازیة است. این شهر از نظر جغرافیایی کمی مرتفع تر از مناطق اطراف خود بوده و این موضوع باعث شده است که آب در داخل آن جریان پیدا نکرده و در حاشیه و اطراف شهر جمع شود. نجف از شمال و شمال‌شرق با کربلا، از جنوب و غرب با گودی‌های بحر نجف و از شرق با کوفه همسایه است. همانند سایر شهرهای دیگر کشور عراق، نجف خاکی ماسه‌ای و بدون پوشش گیاهی متنوع دارد. در این شهر اکثراً می‌توانید شاهد حضور درختان نخل و سایر گیاهان گرماپسند کویری باشید.

بهترین زمان سفر به نجف

شهر نجف اهمیت خود را مدیون وجود مرقد امام علی (ع) است. به همین دلیل اصلی ترین زمان سفر به این شهر مصادف با ایام ولادت و شهادت آن حضرت، شب های قدر که بر اساس تقویم قمری محاسبه شده و در طول سال های مختلف به صورت چرخشی در فصل های مختلفی قرار می‌گیرد. البته وجود فرودگاه نجف به عنوان مقصد پروازهای انجام شده از مبدا ایران نیز سبب شده است تا زائران کربلا، مخصوصا در ایام پیاده روی اربعین حسینی (ع) فرصت زیارت نجف را داشته و از حضور در این شهر بهره مند شوند. مردم این شهر تابستان‌هایی بسیار گرم و خشک و زمستان‌هایی بسیار سرد را تجربه می‌کنند. پس در صورتی که قصد خرید بلیط مشهد نجف یا پرواز تهران نجف را دارید، بهتر است اصلاً تابستان و زمستان را برای سفر خود انتخاب نکنید. البته به‌خاطر کاهش هزینه پرواز، شاید مسافران ترغیب شوند که این فصول سال را برای سفر خود انتخاب کنند؛ اما در تابستان گرما پوست شما را می‌سوزاند و در زمستان سرما به مغز استخوان‌تان نفوذ پیدا خواهد کرد.

وسایل و لوازم ضروری و مجاز برای سفر به نجف

حالا که قصد سفر به این شهر زیارتی را دارید، نیاز دارید تا راهنمای سفر به نجف را مطالعه کنید. بخشی از این راهنمایی، لیست وسایل و لوازم ضروری در نجف است که در ادامه آمده است. اما پیش از آن، این نکته را باید اضافه کنیم که وسایل ضروری برای سفر به کربلا بنا بر نوع سفر می‌تواند متفاوت باشد. یعنی، اگر شما به صورت هوایی بروید به علت ممنوعیت های وسایل در پرواز، بعضی از لوازم ممنوعه را نمی‌توانید ببرید. به دلیل شلوغی پروازها از مبدا ایران به مقصد عراق و نبود بلیط هواپیما، برخی ترجیح می دهند به سرعت و با پرواز تهران بغداد خود را به این شهر برسانند و از آنجا به کربلا بروند تا مناسک این ایام را از دست ندهند. با همه آنچه گفته شد، لوازم ضروری سفر نجف عبارت‌اند از:
۱) گذرنامه
۲) ویزا در صورت نیاز
۳) کارت شناسایی ویژه (دفتر زیارتی آن را صادر میکند)
۴) پول نقد (پول نقد را به اندازه نیاز با خودتان ببرید)
۵) لباس متناسب با فصل
۶) مهر، تسبیح، کتاب دعای کوچک، ساعت
۷) لوازم بهداشتی همچون حوله دستی، حوله حمام، مسواک و خمیر دندان، ملحفه
۸) لیوان نشکن
۹) دستمال پارچه ای یا کاغذی
۱۰) صابون، شامپو کوچک
۱۱) کفش راحتی
۱۲) غذای خشک همچون بیسکوییت یا میوه های خشک شده
۱۳) دارو های ضروری یا تجویزی پزشک نکته دارو های خود را با لیست دارو های ممنوعه بررسی کنید.
۱۴) تلفن همراه
۱۵) عصا در صورت نیاز
۱۶) نخ و سوزن، ناخن گیر
۱۷) دو مورد آخر، خمیر دندان، شامپو و صابون را هم با خود نمیتوانید در پرواز های هوایی ببرید.

راهنمای سفر به نجف؛ توصیه های مهم و ضروی

۱) به تاریخ و ساعت اعزام دقت کنید و برای رفتن به نجف با پرواز حتما تا سه ساعت قبل از پرواز در فرودگاه مورد نظر حضور یابید.
۲) با خود اشیای ممنوعه را حمل نکنید.
۳) برای حمل وسیله اگر که با تور به نجف می‌روید از چمدان و ساک استفاده کنید. همچنین تمامی مشخصات خود را هم بر روی آن بنویسید.
۴) در صورت اعلام مدیر کاروان حتما پیش از سفر واکسن های ضروری را تزریق کنید (۱۵ روز پیش از حرکت)
۵) اگر با کاروان به نجف مشرف می شوید، در جلسه توجیهی پیش از حرکت شرکت کنید.
۶) گوشی خود را به داخل حرم نبرید.
۷) به توصیه های مدیر کاروان یا راهنمای تور توجه کنید.

نکات قابل توجه پیش از سفر کاروانی به نجف

۱) چمدان خود را به مسئول بار تحویل دهید و بر روی صندلی خود بنشینید.
۲) در تمام طول سفر آرامش خود را حفظ کنید و سعی کنید در صورت بروز مشکل خونسرد باشید.
۳) به هیچ وجه از لیوان های مشترک آب ننوشید و فقط از آب های پلمپ شده و بسته بندی شده استفاده کنید.
۴) از رستوران های سر راهی استفاده نکنید و اگر با کاروان هستید، فقط و فقط از غذا های ارائه شده توسط خود تور یا کاروان استفاده کنید.
۵) برای آنکه امنیت بیشتر باشد کاروانی از چند اتوبوس با نیروهای امنیتی حرکت می‌کند. بنابراین در صورت تاخیر یک اتوبوس تمامی اتوبوس ها تاخیر میکنند به همین خاطر آرامش خود را حفظ کنید.
۶) با ماموران امنیتی در عراق ارتباط بر قرار نکنید و از آن ها عکس نگیرید.

نکات مهم در هنگام ورود به نجف اشرف

۱) برای امنیت بیشتر در اطراف حرم امام علی (ع) ورود خودرو ها به خیابان های اطراف آن ممنوع است. بنابراین در صورتی که اتوبوس شما نتوانست تا در ورودی هتل برود، پس از پیاده شدن از اتوبوس؛ منتظر بقیه اعضای تور یا کاروان بمانید و خود سرانه حرکت نکنید.
۲) پس از پیاده شدن از اتوبوس، وسایل‌تان را چک کنید تا چیزی جا نگذاشته باشید.
۳) اگر می‌خواهید در فرودگاه یا ترمینال چرخ دستی کرایه کنید، در ابتدا کرایه را تعیین کنید.
۴) همواره شماره همراه مدیر کاروان را به همراه آدرس هتل همراه خود داشته باشید.
۵) سعی کنید که به صورت دسته جمعی به زیارت بروید.
۶) از رفت و آمد های غیر ضروری بپرهیزید.

حمل ونقل برای ‌رفتن به جاهای دیدنی نجف

متاسفانه شهر نجف فاقد زیر ساخت های مناسب حمل و نقل شهری بوده و در این شهر خبری از مترو و حتی سیستم منسجم اتوبوسرانی نیست. معدود اتوبوس‌های موجود در این شهر نیز به صورت خصوصی تردد کرده و فاقد برنامه ریزی زمانی و مسیرهای مشخص هستند. البته در سال های اخیر پروژه ساخت متروی شهر نجف در دست اجرا بوده که گفته می شود تا کربلا نیز ادامه داشته و در صورت راه اندازی این خطوط ارتباطی، قطعا تردد در مسیرهای درون شهری و عزیمت به کربلا بسیار راحت‌تر خواهد شد. در حال حاضر برای رفتن به جاهای دیدنی نجف خدمات می‌توان از ناوگان تاکسی، مینی‌بوس و ون استفاده کرد. خوشبختانه در سراسر شهر به میزان کافی تاکسی و خودروهای کرایه‌ای وجود دارد و از این نظر مشکلی برای تردد در مسیرهای داخل شهری وجود ندارد. از سوی دیگر، هزینه تاکسی در نجف نیز چندان گران نیست. امکان رزرو تاکسی دربست به صورت ساعتی نیز در سفرهای شهری وجود دارد که توصیه می‌کنیم اگر به صورت گروهی سفر می‌کنید، از این روش استفاده کنید و به هیچ عنوان چانه زدن با راننده را فراموش نکنید. هزینه رزرو ساعتی یک تاکسی در نجف بر اساس شرایط زمانی و شلوغی شهر و همچنین مدل و نوع خودرو می تواند متغیر باشد.

حرم امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)

یکی از جاهای دیدنی نجف، حرم امام علی (ع) است. این حرم در قسمت مرکزی شهر قرار گرفته و تا مدت ها پنهان بود تا در زمان هارون الرشید برای آن بنایی ساخته شد. بارگاه مطهر حضرت علی (ع) اصلی‌ترین جاذبه‌ی گردشگری برای سفر به نجف است. این آستان مقدس دارای یک گنبد طلایی عظیم، یک گنبدخانه، رواق‌های متعدد و یک صحن است. نخستین ساختمان حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام در زمان هارون‌الرشید عباسی بنا شد و بعد از آن مدام مورد بازسازی و توسعه قرار گرفته است. ساختمانی امروزی حرم مطهر از آثار صفویه است که گنبد باشکوه و ایوان آن به دستور نادرشاه افشار با خشت‌های طلایی تزئین شده است و آیینه‌کاری آن را هنرمندانی از اصفهان انجام دادند. مزار حضرت علی علیه‌السلام درون صندوقی نفیس از خاتم متعلق به زمان شاه اسماعیل صفوی و ضریحی نقره‌ای واقع شده است. در چهارسوی مرقد، رواق‌های باشکوهی وجود دارد که توسط هنرمندان ایرانی تزئین شده‌اند. حرم مطهر، صحن بسیار بزرگی دارد که مرقد اولین امام شیعیان (ع) را در برگرفته است. نمای این صحن که متعلق به زمان صفوی و مزین به کاشی‌های خشتی است، دو ویژگی منحصربه‌فرد دارد؛ اول آن‌که، در تمام فصول سال در هنگام ظهر شرعی، سایه سمت شرق از بین می‌رود، ویژگی دوم آن است که در هنگام بامداد، اولین اشعه آفتاب از میان بازار بزرگ شهر می‌گذرد و پس از عبور از دروازه صحن به ضریح مقدس می‌تابد. در گرداگرد صحن، اتاق‌هایی وجود دارد که متعلق به آرامگاه بزرگان است. صحن، چهار دروازه اصلی دارد و بزرگ‌ترین آن‌ها «باب الذهب» واقع در سمت شرق است. دروازه شمالی به «باب الطوسی» و دروازه جنوبی به «باب قبله» و دروازه غربی به «باب سلطانی» مشهور است.

قبرستان وادی السلام

بزرگترین قبرستان دنیا در نجف و قسمت شمالی حرم امام علی (ع) قرار گرفته است. قبرستان وادی السلام دارای ۵ میلیون قبر بوده و در مورد آن گفته های بسیاری وجود دارند. کلمه «وادی» در عربی به معنای سیل‌گاه و جایی است میان دو کوه و آبراهی که سیلاب در آن جاری می‌شود و اندک اندک در زمین فرو می‌رود. در فارسی، این کلمه را برای بیابان و صحرا به کار می‌برند. کلمه «السلام» نیز نزد مسلمانان از نام‌های خدا و در عربی از جمله به معنای سلامت از آسیب و آفات ظاهری و باطنی است. برخی منابع درباره سبب نامگذاری قبرستان وادی السلام برآنند که این نام را پیامبر اسلام(ص) و بلکه جبرئیل بر آن نهاده به این معنا که مدفون در این قبرستان از محاسبه و عذاب عالم برزخ معاف و در سلامت است. وادی السلام در شهر نجف کشور عراق واقع است و از جنوب به مرقد امام علی(ع) و خیابان موسوم به علی بن ابی طالب و از شرق به جاده نجف – کربلا و از شمال به منطقه حی المهندسین و از سمت غرب به دریاچه «بحر النجف» می‌رسد.
بنابر روایات دینی پیشینه این قبرستان به پیش از اسلام می‌رسد؛ اما روایات تاریخی چندانی از وضعیت قبرستان در پیش از اسلام در دست نیست. با این حال، به نظر می‌رسد که این مکان از قدیم محل دفن مردگان بوده است. روایات دینی، تاریخ این مکان را تا زمان سجده فرشتگان بر آدم پیش برده‌اند؛ چنان که در روایتی منسوب به امام علی(ع)، وقتی خداوند فرشتگان را به سجده بر آدم(ع) امر کرد، آنان در همین مکان بر زمین سجده کردند.
در وادي السلام، شهر خاموشان، مقبره حضرت هود(عليه السلام) و صالح(عليه السلام) قرار دارد. بر اين دو مقبره ابتدا به كوشش علامه بحر العلوم بقعه و بنايي از گچ و سنگ ساخته شد و در ۱۳۳۷ ق بناي آن توسط يكي از نيكوكاران ايراني تجديد و گنبد آن نيز كاشي كاري شد.

معرفی مقبره های نجف و علماي مدفون

همانطور که در بالا خواندید، عالمان بزرگ بسیاری در این شهر مدفون شده اند. مقبره های نجف عبارتند از:
* علامه حلّي، در اتاقي که در راهروي جنب گلدسته شمالي قرار دارد، مدفون است.
* مقدس اردبيلي، در اتاقي که در ايوان طلا و جنب گلدسته جنوبي واقع شده، مدفون است.
* سيد محمد کاظم يزدي، قبر او در مقبره بزرگي است که در سمت شمال صحن مطهر قرار دارد.
* شيخ مرتضي انصاري، قبر وي درون اتاقي است که در سمت غرب راهرو و دالان باب القبله قرار دارد.
* ميرزاي نائيني، مدفون در دومين مقبره پيش از زاويه جنوبي است.
* آخوندخراساني، در مقبره جنوبي واقع در دالان باب الذهب قراردارد. درنزديک اومدفن فقيه مشهور ميرزا حبيب الله رشتي و سيد ابوالحسن اصفهاني واقع است.
* آية الله بهبهاني، وي از رهبران مشروطيت بود که به دست مخالفان و عوامل بيگانه ترور شد. قبر او در دوّمين مقبره پس از دروازه باب السوق، به سمت شمال قرار گرفته است.
*میرزا محمد حسن شیرازی، معروف به میرزای شیرازی و مجدد شیرازی صادر کننده فتوای تحریم تنباکو. قبر او در مدرسه الغرویة در صحن مطهر قرار گرفته است.
*محمد کاظم خراسانی، معروف به آخوند خراسانی، نویسنده کتاب کفایة الاصول، در حجره شماره۲۶ خاک شده است.
*شیخ عباس قمی، معروف به محدث قمی، نویسنده مفاتیح الجنان در حجره شماره ۱۵ دفن شده است.
* علاوه بر اين بزرگان که داراي مقابر مشهوري هستند، در صحن و حجره هاي اطراف آن نيز گروه زيادي از شخصيتهاي ديني مدفون اند که برخي از آنان عبارتند از آيات عظام: سيد محمد سعيد حبوبي، شربياني، شيخ محمد حسن آشتياني، سيد ابوالقاسم خويي، سيد محمود شاهرودي، حاج آقا حسين قمي، شيخ الشريعه اصفهاني، سيد عبدالحسين شرف الدين. آقا ضياءالدين عراقي، شيخ محمد حسين غروي اصفهاني، حاج محمد حسين امين الضرب و جز اينها.

مساجد معروف نجف اشرف

مسجد شيخ طوسي، که درکنارمقبره ايشان واقع است و همچنان محل تدريس اساتيد حوزه نجف مي باشد. شیخ طوسی از مشاهیر فقهای امامیه بوده است. پایه‌گذاری حوزه علمیه نجف از مهم‌ترین فعالیت‌های ایشان در نجف به شمار می‌آید. آرامگاه این شیخ در محل خانه‌ی او ساخته و بعد از مدتی به مسجد تبدیل شد. امروزه مسجد جامع شیخ طوسی از مساجد مشهور نجف به شمار می‌آید که در نزدیکی حرم مطهر امام علی (ع) واقع شده است و دسترسی خوبی به آن دارد. آرامگاه محمد مهدی طباطبایی که وی را با نام بحرالعلوم می‌شناختند، نیز در گوشه‌ای از این مسجد واقع شده است.
مسجد شيخ انصاري، مشهور به مسجد ترکها در محله «حويش» قرار دارد و با مساعدت و نظارت شيخ مرتضي انصاري ساخته شده است. بزرگان و عالمان حوزه علميه نجف برخي از كلاس هاي درس خود را در اين مسجد برگزار مي كنند. سيد محمد كاظم يزدي، از عالمان عصر قاجار، و امام خميني (ره) از جمله كساني بودند كه در مسجد شيخ مرتضي تدريس مي كرده اند.
مسجد هندي، که از مساجد بزرگ و مشهور نجف و يکي از مراکز تدريس در حوزه علميه نجف و در کنار آن کتابخانه آية الله حکيم و آرامگاه او قرار دارد. مسجد هندي در سال ۱۳۲۳ ق تجديد بنا شد و بناي بسيار محكم و استوار دارد. هر ساله مراسم عزاداري هاي محرم در آن برپا مي شود. علامه سيد محسن حكيم در عصر حاضر ساختمان آن را توسعه داده است.
مسجد حنانه، که در مسیر نجف به سمت کوفه ساخته شده، یکی از اماکن زیارتی محبوب شیعیان است. دلیل شهرت مسجد حنانه از این رو است که روایت شده هنگامی که سرهای جدا شده از پیکر شهدای کربلا را از کوفه به سمت این شهر می‌بردند، سر مقدس امام حسین (ع) را در محل فعلی این مسجد بر روی زمین گذاشتند و در این هنگام زمین ناله سر داد. روایت دیگری نیز وجود دارد که هنگام تشییع پیکر مطهر حضرت علی (ع)، برای چند لحظه پیکر پاک و مطهر ایشان را در این محل بر زمین گذاشتند و در آن هنگام ناله و شیونی از زمین شنیده شد. بعدها در این مکان به یاد آن ناله‌ها، مسجدی بنا نهادند و نام آن را حنانه نهادند.
مسجد خضراء، از مساجد مشهور نجف است که سالها محل تدريس در حوزه علميه نجف بشمار مي رفت.
مسجد جواهري، که به علت دفن مرحوم صاحب جواهر(رحمه الله) در آن، بدين نام مشهور است.
مسجد حمراء، گويند اين مسجد محل دفن حضرت يونس است و برخي هم گفته اند: «اين جا محلي است كه ماهي، يونس را از شكم خود بيرون انداخت». در اين خصوص از امام علي(ع) روايتي نقل است كه فرموده اند: «مسجد حمراء در جاي بستاني است كه قبر برادرم يونس بن متي در آن جا است ». امير المؤمنين(ع) در اين مكان نمازگزارده اند. حمراء به معناي سرخ گون است. در صدر اسلام به موالي و ايرانيان، حمراء مي گفتند. آنان عمدتاً در سپاه مختار به عنوان نيروي داوطلب او حضور يافته بودند.
مسجد سهله، يكي از مسجدهاي مهم و با فضيلت كوفه مسجد سهله يا سهيل است. اين مسجد منزل گاه و عبادت گاه بسياري از پيامبران از جمله حضرت ابراهيم(ع)، ادريس(عليه السلام)، خضر(عليه السلام)، و جايگاه برخي از امامان شيعه از جمله مقام امام صادق(عليه السلام)، امام سجاد(ع) بوده است. مسجد سهله در ده كيلومتري شرق مرقد مطهر امام علي(عليه السلام) واقع شده و فاصله آن تا مسجد كوفه حدود دو كيلومتر است.

آرامگاه کمیل بن زیاد

یکی از یاران باوفا و شجاع امیرالمؤمنین علی (ع) و فرزندان ایشان، کمیل بن زیاد بوده است که پس از شهادت آن حضرت، در کنار فرزند ایشان امام حسن (ع) و سپس امام حسین (ع) دلاوری‌ها کرد. اسم ایشان را به واسطه‌ی دعای پرفیض کمیل می‌شناسیم؛ دعایی که امام علی (ع) به کمیل آموخت و بعد از آن به دعای کمیل شهرت یافت چرا که نام اصلی این دعا، دعای خضر بوده است. آرامگاه کمیل در مسیر نجف به سمت کوفه در نزدیکی مسجد حنانه واقع شده است. در سفر خود به نجف، خواندن دعای پرفیض کمیل در محضر ایشان را از دست ندهید.

قبر حضرت آدم و نوح (ع)

محل دفن حضرت آدم و نوح (ع) به یقین مشخص نیست اما روایت‌های زیادی وجود دارد که مکان آن‌ها را در نجف عنوان می‌کنند. روایتی از امام صادق (ع) وجود دارد که می‌فرمایند: «بدان که هر گاه حضرت علی (ع) را زیارت کردی، حضرت آدم و نوح را هم زیارت کرده‌ای». ایشان در روایت دیگری نیز می‌فرمایند: «کوفه باغی از باغ های بهشت است، قبر حضرت نوح و قبر حضرت ابراهیم و قبر سیصد و هفتاد پیغمبر دیگر و قبر حضرت علی (ع) در آن قرار دارد».

اماکن تاریخی نجف

نجف به دلیل موقعیت جغرافیایی و قدمت خود، اماکن تاریخی بسیاری را در خود جای داده است. اگر به بازدید از اماکن فرهنگی و تاریخی علاقه مندید، پیشنهاد می‌کنیم که از جاهای دیدنی نجف که در ادامه آمده بازدید کنید.

قصر خورنق

قصر خورنق واقع در دو کیلومتری نجف توسط نعمان بن امرؤالقیس از پادشاهان لخم برای اقامت یزدگرد یا بهرام ساخته شده بود. خورنق بيشتر به سبب داستان «سنمار» معروف است. نعمان، برای آن‌که سِنمار کاخی شبیه یا بهتر از آن برای دیگری نسازد، دستور داد تا او را از بالای کاخی که خود ساخته‌بود، به زمین اندازند. دستوری که به مرگ وی انجامید. در شعر عصر جاهلي عرب قصر خورنق يكي از عجايب سي گانه جهان شمرده مي شود كه ساخت آن ۶۰ سال به طول انجاميده است. در وجه تسميه خورنق گفته اند: «كلمه اي است ايراني و از هو ـ ورنه: داراي بام يا خُورنه به معناي جاي سور و ضيافت گرفته شده است». برخي گفته اند كه از فارسي «كوورنه» به معناي ساختمان مسقف زيبا يا از خوردن گاه(محل خوردن و نوشيدن) است. پس از دوران منصور، قصر خورنق رو به ويراني رفت. تا چندي پيش برخي از پايه هاي آن قصر باقي بود اما امروزه اثري از آن نيست.

قلعه نجف

قلعه نجف، قلعه‌ای مستحکم و متعلق به عصر عثمانی‌ها بود. حاج محمدحسین خان صدراعظم اصفهانی، دیوارهای این قلعه را بازسازی کرده و دو درب برای آن گذاشته بود. یک سمت از دیوار این قلعه با ۶ متر طول رو به مسجد کوفه و سمت دیگر آن با ۷ متر طول رو به وادی السلام بوده است. قلعه نجف تا دوره قاجار کاملا پابرجا بود و دروازه نجف در کنار دیوار قلعه قرار داشت که اطراف آن را بازار فراگرفته بود. یکی از ورودی‌های صحن هم از همین قلعه باز می‌شد که با توسعه اطراف صحن، این قلعه تخریب شد و دیگر اثری از آن باقی نمانده است.

صفه صافي صفا

در منتهي اليه مغرب شهر نجف مرقد و مقام بزرگي قرار دارد كه به صفه صفا معروف است. اين صفه دو طبقه بود و حدود دويست متر بادروازه شهر فاصله داشت. از بالاي آن تمامي صحراهاي اطراف و فرات ديده مي شد. گويند در اين صفه قبر يكي از پادشاهان يمن قرار داشت و به همين سبب آن را صافي صفاي يماني خوانده اند. مرقد اين پادشاه در زيرزمين و طبقه هم كف قرار دارد. صافي صفا در جوار مقام امام سجاد(عليه السلام) واقع شده و هم چنان پا برجاست.

تكيه بكتاشيه

در كنار صحن مطهر، تكيه اي توسط عثماني ها ساخته شد كه به فرقه بكتاشيه تعلق داشت و شيخ ها و پيروان اين فرقه در آن جا ساكن مي شدند. بناي تكيه مستحكم و با سنگ هاي بزرگ ساخته شده كه به سمت شمال غربي، ايوان دوم حرم، باز مي شد. اين تكيه زمين هاي وقفي زيادي دارد كه در اجاره كشاورزان است. تكيه بكتاشيه را براي توسعه حرم تخريب كرده اند.

مقبره دی الکفل

در یک آبادی به نام «ذی الکفل» واقع در ۴۰ کیلومتری جاده نجف- حله، پیامبر بنی اسرائیل دفن شده است. در این آبادی قلعه آجری کوچکی وجود دارد که مقبره ذی الکفل درون آن است. این پیامبر چون کفیل یهودیان بود، او را ذی الکفل می‌خواندند. یهودیان در قرن گذشته، بناهایی در این منطقه ساخته‌اند و ساکنان این ناحیه که یهودی و عرب بودند، بعدها به فلسطین مهاجرت کردند. هر ساله زائران یهودی از نقاط مختلف به این مکان می‌آمدند و یک ماه در آنجا ساکن می‌شدند. در پشت این مقبره، مسجدی وجود دارد که گفته می‌شود چهار نفر از حواریان در آن به خاک سپرده شده‌اند و قبر دختر ذی الکفل هم در آنجا قرار دارد.

برج نمرود

برج نمرود در کنار شط و بالاتر از آبادی ذی الکفل بر فراز تپه‌ای واقع شده است. این برج آجری دارای سرداب و زیرزمین است. بنا به روایات، حضرت ابراهیم (ع) را از این محل به آتش انداخته‌اند. این برج و تپه از آثار به‌جامانده از شهر باستانی بابل است که با وجود فرسودگی و تخریب هم‌چنان استوار مانده است.

بازار بزرگ نجف

نجف چهار بازار مهم دارد كه نام اين بازارها تقريبا مشابه اسامى محلات است. «سوق القاضى» از در صحن غربى حرم شروع مى‌شود و تا محلّه العمارة امتداد مى‌يابد. «سوق الحويش» از در صحن مقابل قبله (صحن جنوبى) آغاز مى‌شود و به محله الحويش ختم مى‌گردد. «سوق الكبير» به شكل خط مستقيمى از در صحن شرقى تا بيرون شهر امتداد مى‌يابد. اين بازار، ارتباط دهندۀ دو محلّه البراق و المشراق بوده، به طورى كه محلّه البراق در سمت راست و محلّه المشراق در طرف چپ آن قرار دارند. «سوق المشراق» از در دوم صحن شرقى شروع مى‌شود و تا محله المشراق ادامه مى‌يابد. اين بازار در مجاورت سوق الكبير، در شمال آن و در امتداد همان بازار قرار دارد. بازار بزرگ نجف یا «سوق الكبير» مرز منطقه حُویش است؛ ترشی و دهین (نوعی شیرینی عربی) از مشهورترین سوغات‌های این بازار هستند، اما سنگ دُر نجف هم مخصوص این شهر است. سنگی زیبا که در کنار حرم حرضرت علی (ع) از جمله نمادهای این شهر محسوب می شود. در بازار نجف، برای خرید علاوه بر دینار، ریال ایرانی و دلار هم کاربرد دارد و فروشندگان به راحتی پول ایرانی را قبول می کنند. اگرچه فروشندگان این کشور از دریافت دلار بیش‌تر استقبال می‌کنند.

سوغات نجف اشرف

در سمت راست بازار اگر به خیابان الخرنق وارد شوید و قدم بزنید، در میان کوچه‌های پیچ در پیچی که آسمان تنگشان با سیم‌های سرگردان برق پوشیده شده به شارع الرسول می رسید. در آنجا سراغ شیرینی فروشی الیاسری را بگیرید که یکی از بهترین‌ شیرینی فروشی های نجف است. در گذرهای منتهی به حرم امام علی (ع)، مغازه‌های بسیاری یک نوع شیرینی خاصی می‌فروشند. عراقی‌ها علاقه فراوانی به این شیرینی دارند. نام این شیرینی «دهین ابوعلی» است. در کنار شیرینی که می‌تواند سوغات جذاب این شهر باشد، در نجف، سنگ قیمتی این شهر هم از محبوب ترین سوغات زائران ایرانی است. مهر و تسبیحی که با تربت پاک امام حسین (ع) تولید شده، نیز از جمله سوغاتی است که با کمی گشت و گذار می توانید آن را بیابید.

خورد و خوراک در شهر نجف

در هر راهنمای سفر به نجف که خوانده باشید، یک نکته را بارها به شما متذکر می شوند: اینکه هرگز ریسک خوردن غذا در رستوران های بین راهی را در سفر نجف به جون نخرید. با توجه به سیستم بهداشتی نامناسبی که در این شهر وجود دارد، خوردن غذای نامناسب، ادامه سفرتان دشوار می کند. بیشتر شهرهای عراق غذاهای یک جور و همانند هم دارند. از معروف ترین غذاهای این کشور خورشت قیمه نجفی است که بیشتر به عنوان غذای نذری در ماه محرم و صفر و ایام شهادت امام علی (ع) استفاده می شود. غذاهایی مثل ته چین عراقی، بامیه، البریانی، دولما، کباب، فاضولیا و حققا هم از غذاهای محلی و خوش عطر و طعم هستند. یکی از رستوران های خوب و باکیفیت در خیابان مصطفی جمال الدین قرار دارد و نامش سوباط است. اما اگر با تور سفر می کنید، این تورها به همراه صبحانه، ناهار و شام هستند و این وعده های غذا را در هتل سرو می کنند که معمولا دارای کیفیت خوبی هستند.
در انتها…
این مقاله سعی داشت، راهنمای کاملی برای سفر زیارتی به نجف را پیش روی شما قرار دهد. از وسایلی که لازم و ضروری ست با خود ببرید، تا وسایلی که مجاز به همراه داشتن آن نیستید. در کنار اماکن زیارتی و مذهبی این شهر، مراکز دیدنی را همراه با خوردنی ها و دیدنی های این شهر برای تان ذکر کردیم تا برای زیارت و سیاحت در کنار هم برنامه ای کامل داشته باشید. اگر قصد خرید بلیط هواپیما برای سفر به نجف و بغداد را دارید، سامانه خرید بلیط «یوتراوز» از مسیر رفت تا برگشت در کنار شماست تا بلیط ارزان به کشور عراق را همراه با تخفیف خریداری نمایید.