دیوار تاریخی گرگان یکی از معروفترین آثار تاریخی گرگان، دیوار دفاعی آن است که با نامهای سد اسکندر، سد انوشیروان، سد فیروز، و قزلآلان (مار سرخ) در طی دورههای مختلف شهرت یافت. دیوار تاریخی گرگان از شرق دریای خزر در ناحیه گمیشان شروع و پس از گذر از شمال آققلا و گنبدکاووس به طرف شرق ادامه داشته و در کوههای پیشکمر، پایان مییابد. طول این دیوار ۱۵۵ کیلومتر است.
در حال حاضر، دیوار تاریخی گرگان در فواصل و مسیرهای مختلف، بین ۲ الی ۵ متر ارتفاع دارد و عرض دیوار حدود ۱۰ متر است. در فواصل مختلف قلعههایی در سمت جنوب دیوار ساخته شده است. در بررسیهای هیئت باستانشناسی ۳۰ قلعه شناسایی شده که به نظر میرسد در مجموع ۴۰ قلعه بوده است. قلعهها اندازههای متفاوت داشته که کوچکترین آنها ۱۲۰×۱۲۰ متر و بزرگترین آنها ۲۰۰×۲۸۰ متر میباشند. در قسمت شمالی دیوار خندقی قرار گرفته که بیشتر در قسمت میانی دیوار مشهود است. در مورد زمان ساخت دیوار نظرات مختلفی وجود دارد؛ ولی طبق تحقیقات انجام شده و به دلایل متعدد بهنظر میرسد که بنیاد این دیوار در زمان اشکانیان همزمان با حکمرانی مهرداد دوم (۱۲۴-۸۷ قبل از میلاد) شکل گرفته باشد و بازسازی و تعمیر آن در دوره ساسانیان انجام شده باشد.
به خصوص این که هجوم قبایلی همچون سکاها به شمال شرق ایران در دوره اشکانی بهخصوص زمان مهرداد سوم آغاز شد و این دیوار میتوانست جهت دفاع در مقابل هجوم آنها باشد. در حال حاضر دیوار دفاعی گرگان بهصورت یک رشته تپه کوتاه و ممتد در منطقه خودنمایی میکند و هرگونه ساخت و ساز در پیرامون آن ممنوع است.
قدمت دیوار تاریخی گرگان
قدمت این دیوار که از آجرهای گلی سرخ رنگ ساخته شده به دوره ساسانی باز میگردد. یک تیم باستانشناسی مرکب از محققان ایرانی و بریتانیایی موفق شدهاند تاریخ احداث آنرا سده ۵ و یا ۶ میلادی تعیین کنند. پادشاهان ساسانی که با امپراتوری روم شرقی جنگهای مداومی داشتند از سوی شمال نیز با تهدید قوم هون (Hun) و دیگر اقوام شمالی رو به رو بودند. بنابراین دیوار میتوانست محل رخنه این اقوام را به داخل ایران در فواصل کوهستانهای قفقاز و خط ساحلی دریای مازندران ببندد.
پیروز، پادشاه ساسانی در سال های۴۵۹ تا۴۸۴میلادی زمانی که با هونهای سفید نبرد میکرد مدتی را به طور متناوب در منطقه گرگان گذراندهاست بنابراین احتمالا او یا پادشاه ساسانی دیگری (قبل یا بعد از او) برای محفاظت از دشت حاصل خیز گرگان در برابر هونها، این دیوار را ساختهاست.
تحقیقات روی یکی از دژها یا سربازخانههای این دیوار دفاعی نشان میدهد که حداقل تا یک قرن پس از ساخته شدن فعال بودهاست و نشانههایی از حضور سربازان در آن دیده میشود اما بعد از آن به عللی متروک شدهاست.از جمله دلایل متروک شدن این تاسیسات دفاعی میتواند نیاز به حضور سربازان بیشتر در نبرد با امپراتوری بیزانس یا مقاومت در برابر حمله اعراب بوده باشد.
اهمیت تاریخی
این دیوار از دیوار هادریان که توسط امپراتور هادریان در مرز انگلستان و اسکاتلند احداث شد طولانیتر و از بسیاری از بخشهای دیوار چین، بیش از هزار سال کهنتر است. تصور میشود که این دیوار سومین دیوار بزرگ تاریخی (بعد از دیوار چین و دیوار سمیز آلمان) جهان و بزرگترین دیوار آجری دنیا باشد. این دیوار همچنین طولانیترین اثر تاریخی ایران است که طی ۹۰ سال ساخته شدهاست.
بررسیهای باستانشناسی نشان میدهد که مهندسی ایران و امپراتوری ساسانی به خوبی با مهندسی امپراتوری روم رقابت داشته و یا حتی از آن پیشی گرفتهاست. بررسیهای اخیر این دیوار، بینشی اروپایی مدار نسبت به تاریخ جهان را به چالش میگیرد.
نحوه دسترسی به دیوار تاریخی گرگان
اگر بخواهید با خودرو شخصیتان به این منطقه بروید، ابتدا حدود ۵۳۵ کیلومتر رانندگی از سمت تهران به سمت شهرهای فیروزکوه، ساری، گرگان، آزادشهر و مینودشت و سرانجام به کلاله حرکت کنید. (البته الزامی نیست و می توانید مسیرهای شمالی دیگری را هم انتخاب کنید).
اما اکر با وسایل نقلیه عمومی می خواهید به سمت این منطقه بروید، هر روز و به صورت مرتب اتوبوسهایی از پایانههای تهران به سمت کلاله، گنبدکاووس، آزادشهر و گرگان حرکت میکنند. همچنین شما میتوانید با قطار یا هواپیما تا گرگان بروید و از آنجا به راحتی با ماشینهای متعددی که در دسترس هستند، خودتان را به کلاله برسانید.
آدرس: کلاله، منطقهی پیشکمر یا روستای تمرقرهقوزی.
فاصله از مرکز استان و شهرهای اطراف:
گرگان: ۹۶ کیلومتر
گنبد کاووس: ۱۹ کیلومتر
کلاله: ۵۷ کیلومتر
نظر کاربران :
دیوار تاریخی گرگان همان دیوار تاریخی یا دفاعی جرجانه و اصلا هیچ ارتباطی به شهر گرگان امروزی نداره و اصلا از شهر یا شهرستان گرگان هم عبور نمیکنه. تشابه جرجان قدیم و گرگان امروزی دلیل بر انتساب تمام تاریخ جرجان زمین به گرگان امروز یا استرآباد یا هیرکان قدیم نداره. دو تاریخ کاملا جدا از هم هستند.
نشان از هوش گذشته گان است اين اثار كه بايد توسط مردم و دولت براي ايندگان حفظ شود