تئاتر شهر تهران

تئاتر شهر تهران به عنوان مهمترین مرکز تئاتر حرفه ای ایران و استوانه استوار معماری شده تئاتر میهن اسلامی و کعبه آمال و آرزو‌های اهل تئاتر است.مرکزی که به مدد اهل تئاتر و برنامه ریزی مدیران روز به روز در مسیر تحول و پویایی هنر نمایشی به حر کت پویای خود ادامه می‌دهد .آنچه که امروزه با نام تئاتر شهر تهران زبان زد خاص وعام است و به عنوان تنها مرکز تئاتر حرفه ای کشور مشهور شده است و اهل فرهنگ و هنر برای این ساختمان قدیمی و ویژه ارزش و جایگاه بخصوصی و ویژه ای قایل هستند ساختمانی است مدور و استوانه ای زیبا در محلی که در امتداد یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های شهر تهران و در تقاطع دو خیابان انقلاب و ولی عصر( عج) در ضلع غربی پارک دانشجو در چهار راه ولیعصر بنا شده است .

مکانی که بهترین و زیباترین آثار نمایشی حرفه ای تئاتر ایران توسط کارگردانان و هنرپیشه‌های معروف این سرزمین اسطوره ای در تالارهای نمایشی آن به صحنه رفته است . گفته می‌شود که تئاتر شهر تهران شباهت ظاهری بسیاری با ساختمان تالار ” تئاتر بکمن” در محل ” انستیتو تکنولوژی ” کالیفرنیای کشور آمریکا دارد به طوری که شباهت‌ها درمعماری وساخت آن این دو مرکز را دو قلوی معماری تئاتری نامیده اند .

کافه شهرداری

اما درگذشته نه چندان دور در محل آنچه که امروزه با نام تئاتر شهر تهران معروف شده است محلی به نام ” کافه شهرداری ” قرار داشت که یکی از مهم‌ترین تفرجگاه‌های مردم پایتخت در روزگار خود بود و تا سال‌های سال نام آن بر سر زبان‌های پایتخت نشینان جاری بود . گفته شده است که در این محل عصر پنج شنبه و جمعه‌ها بازی سازان و نمایشگران ، سیرک بازان و معرکه گیران جمع می‌شدند تا از هنرنمایی آنها تهرانی‌ها اوقات فراغت خود را پرکنند و برای لحظاتی از دغدغه‌های روزانه به دور باشند . کافه شهرداری در اواخر دهه ۱۳۳۰ و اوایل دهه ۴۰ یکی از مهمترین پاتوق‌های روشنفکرانی چون ” فروغ فرخزاد ” و “جلال آل احمد “،” دکتر سعید نفیسی ” و ده‌ها متفکری بود که بعدها عرصه‌های مختلفی از فرهنگ و هنر این کشور را رقم زدند . گفته شده است که در اوایل دهه ۴۰ خورشیدی گروهی نمایشی به فکر افتادند تا برای تهران یک سالن آمفی تئاتر دست و پا کنند و بعدها همین تفکر احداث سالن نمایشی برای پایتخت نشینان گسترش یافت تا اینکه بالاخره کلنگ احداث مجموعه تئاتر شهر تهران در سال ۱۳۴۶، در محل کافه شهرداری به زمین زده شد .

معماری بنای تئاتر شهر تهران

طراحی این ساختمان به عهده شخصی به نام”امیرعلی سردار افخمی” یکی از نام آورترین معماران ایرانی در دهه ۵۰ است . افخمی از شاگردان استاد ” هوشنگ سیحون ” بود و استاد سیحون و افخمی را از بنیان گذاران جریان معماری پیشروی ایران در زمان خود می‌دانند . مجموعه تئاتر شهر که در ابتدا تنها برای اجرای در تالار اصلی ساخته شده بود درحال حاضر از پنج تالار تشکیل شده است . تالار‌های این مجموعه عبارتند از : “تالار اصلی”،” ‏تالار چهارسو” ،” تالار قشقایی “، “تالار سایه” و “کارگاه نمایش” که چهار تالار آن در طبقه همکف و زیرزمین این ساختمان و بنای تاریخی قرار دارد .

تالار اصلی مجموعه تئاتر شهر با گنجایش ۵۷۹ نفر دارای تمامی تجهیزات لازم برای یک سالن تئاترحرفه ای شامل : صحنه گردان الکتریکی ، آسانسور دکور، سیستم آویزهای بالا رونده برای دکور، دهانه متحرک صحنه، پرده و امکانات سینمایی و دستگاه‌های کنترل کننده است . ورودی سالن اصلی نیز دارای دو درب با پوشش آکوستیک است تا از ورود صدای سالن انتظار به سالن نمایش جلوگیری کند. مجموعه تئاتر شهر علاوه بر تالارهای نمایش ذکرشده ، دارای سالن انتظار و قسمت‌های پذیرایی کافه تریا ، بوفه ، کتابخانه ، مرکز اسناد ، کتابفروشی و بخش‌های اداری است.

کتابخانه تئاتر شهر تهران

در طبقه چهارم ساختمان تئاتر شهر، کتاب‌خانه‌ای تخصصی قرار دارد که در آن از کتاب‌ها و اسناد نمایشی کشور نگهداری می‌شود. این کتابخانه منبع تحقیقی بسیار مناسبی برای دانشجویان تئاتر و هنرهای نمایشی به شمار می‌رود.

کتابخانه تئاتر شهر در حدود ۲۵ هزار جلد کتاب و بیش از هزار عضو فعال دارد. زمان تاسیس کتاب‌خانه تئاتر شهر به سال ۱۳۶۶ برمی‌گردد؛ اما در زمان مدیریت دکتر علی رفیعی و به همت منصور خلج، مدرس و محقق تئاتر سامان‌دهی شد. در این کتاب‌خانه بروشورهای مربوط به نمایش‌های اجرا شده و فهرست کاملی از تمام نمایش‌های تئاتر شهر در طول سال‌های گذشته، وجود دارند.

همچنین علاوه بر فضاهای سرپوشیده، محوطه باز اطراف بنا در مجاورت خیابان ولی عصر، پارک دانشجو و خیابان انقلاب نیز بخشی از مجموعه تئاتر شهر محسوب می‌شوند . دور این ساختمان مدور ، ستون‌های قرینه به سبک ستون‌های تخت جمشید طراحی شده است که باعث می‌شود ساختمان شباهت زیادی با خیمه داشته باشد. همچنین در بالای ساختمان گنبد نیم مدوری طراحی شده است که یادآور ” برج طغرل” و معماری دوره ایلخانیان است . شاید مهم‌ترین ویژگی تئاتر شهر در پلان دایره ای شکل آن باشد. این پلان ترکیبی از معماری ” یونان” و “روم ” قدیم و بناهای مربوط به نمایش ، مانند” پانئوم “و “کلوزیوم” است .

گفتنی است اینگونه پلان‌ها در زمان ناصرالدین شاه قاجار وارد معماری ایران شده است. پس از سفر ناصرالدین شاه به فرانسه و انگلیس و دیدن سالن‌های نمایش و اپرای این شهرها، شاه قاجار دستور ساخت تکیه دولت را به شکل دایره ای، مانند سالن اپرای پاریس می‌دهد در معماری تئاتر شهر نیز همچون دیگر معماری‌های پیش از سال‌های ۱۳۴۶ در استفاده از آجرنما و ترکیب آن با کاشی فیروزه ای و سبز و همچنین بکار گیری عناصر تزیینی آجری، باعث ایجاد حس نزدیکی و آشنایی با بنای دیگر ایرانی شده است . در ساختمان تئاتر شهر ترکیبی جالب از کاشی و آجر به کار رفته است ترکیب کاشی به شکل انتزاعی و استفاده از آجر بر جسته که در دوره‌های مختلف تاریخی به ویژه در دوره ایلخانیان وجود داشته، در این مجموعه بکار رفته است.

در واقع فضاهای داخلی این بنا با پیچ و خم‌های حاصل از پیروی طرح از هندسه غالب، حالت رمز و راز گونه به خود گرفته و گویی فرد را در هزار توی خود اسیر کرده، آن چنان که ویژگی هنر است . ساختمان تئاتر شهر در روز هفتم بهمن ۱۳۵۱ با روی صحنه رفتن نمایش معروف ” باغ آلبالو” نوشته آنتوان چخوف روسی و به کارگردانی ” آربی آوانیسان ” و با بازی “داریوش فرهنگ” ،” سوسن تسلیمی” ،” مهدی هاشمی” ،” فهیمه راستکار” و” پرویز پورحسینی” به عنوان مدرن‌ترین سالن تئاتر تهران افتتاح شد .

این مجموعه در آغاز فعالیت، توسط سازمان جشن هنر شیراز اداره می‌شد که بعدها این وظیفه به رادیو و تلویزیون واگذار شد. در حال حاضر سرپرستی این مجموعه به عهده وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌باشد و مرکز هنرهای نمایشی به عنوان متولی فعالیت‌های تئاتری در ایران مسئولیت اداره این مجموعه را برعهده دارد. مجموعه تئاتر شهر کعبه آمال اهالی تئاتر ایران در عرصه اجرایی هنر نمایشی است علاوه بر فضاهای سرپوشیده، محوطه باز اطراف بنا در مجاورت خیابان انقلاب، پارک دانشجو و خیابان ولیعصر (عج ) نیز بخشی از مجموعه تئاتر شهر محسوب می‌شوند . دور این ساختمان مدور ، ستون‌های قرینه به سبک ستون‌های تخت جمشید طراحی شده است که باعث می‌شود ساختمان شباهت زیادی با ” خیمه ” و نهایتا معماری ایرانی و اسلامی نیز داشته باشد.

نحوه دسترسی به تئاتر شهر تهران

ساختمان تئاتر شهر در منطقه ۱۱ شهر تهران در مرکز شهر قرار دارد. چهار راه ولیعصر تقاطع بین خیابان‌های انقلاب و ولیعصر است. در ضلع جنوب شرقی چهارراه ولیعصر، در میان پارک دانشجو، ساختمان تئاتر شهر به چشم می‌خورد. این بنای چهار طبقه با معماری زیبا در منتهی الیه شمال غربی پارک دانشجو قرار گرفته است؛ به همین دلیل از خیابان‌های اطرافش به‌خوبی دیده می‌شود.

برای دسترسی به ساختمان تئاتر شهر راه‌های متفاوتی وجود دارند. چهارراه ولیعصر در مرکز شهر تهران قرار دارد و مراکز مختلف دانشگاهی، اداری، تجاری و فرهنگی در اطراف آن قرار گرفته‌اند. به همین دلیل وسایل نقلیه عمومی مختلف نیز در این چهار راه تردد می‌کنند و ایستگاه دارند. از طرفی این بخش از پایتخت در محدوده طرح ترافیک قرار گرفته است و در طول ایام هفته بار ترافیکی سنگینی را تحمل می‌کند. با توجه به نکات مطرح شده تردد با وسیله نقلیه شخصی به چهار راه ولیعصر و ساختمان تئاتر شهر گزینه مناسبی نیست.

ایستگاه مترو تئاتر شهر در محوطه روبه‌روی ساختمان تئاتر شهر قرار دارد. این ایستگاه در خطوط سه و چهار مترو به‌صورت تقاطعی است و گستره وسیعی از محله‌های شرق، غرب، شمال و جنوب را پوشش می‌دهد. پس در هر نقطه از تهران که باشید، به‌وسیله مترو می‌توانید تا ایستگاه مترو تئاتر شهر بروید و از در خروجی پارک دانشجو یا تئاتر شهر به محوطه تئاتر شهر وارد شوید.
اتوبوس‌های بی آر تی خط چهارراه تهرانپارس تا میدان آزادی و بالعکس و همین طور خط میدان راه‌آهن تا تجریش و برعکس نیز در چهارراه ولیعصر ایستگاه دارند. از غرب، شرق، شمال و جنوب تهران می‌توانید با این خطوط بی آر تی به تئاتر شهر تهران برسید. این خطوط اتوبوس به‌دلیل عبور از مسیر خطوط ویژه، ترافیکی ندارند و بهترین انتخاب‌ در این مسیرها به شمار می‌روند. تاکسی‌های خطی نیز در نقاط مختلف شهر تهران به مقصد چهارراه ولیعصر در تردد هستند که در صورت تمایل می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.

اگر در روزهای پایانی هفته قصد رفتن به تئاتر شهر را دارید می‌توانید از وسیله نقلیه شخصی نیز استفاده کنید. برای این منظور کافی است از راه‌های ارتباطی گسترده ، بسته به محل اقامتتان خود را به خیابان‌ انقلاب یا ولیعصر برسانید و به‌سمت چهار راه ولیعصر ادامه مسیر دهید. اما به خاطر داشته باشید پارک کردن ماشین در سراسر دو سوی خیابان‌های انقلاب و ولیعصر ممنوع است. خیابان مظفر روبه‌روی تئاتر شهر و در سمت شمال خیابان انقلاب، خیابانی سنگ‌فرش با تعداد محدودی محل مناسب برای پارک خودرو است. اما اگر در ساعت‌های پایانی روز به تئاتر شهر می‌روید ممکن است ظرفیت پارک خودرو در این خیابان تکمیل شده باشد.

آدرس تئاتر شهر تهران: چهارراه ولیعصر، ضلع غربی پارک دانشجو، ساختمان تئاتر شهر