بیستون قطب فرهنگی استان کرمانشاه

کرمانشاه- ایرنا- کم و کاستی ها در مسیر استفاده بهتر از میراث پایگاه جهانی بیستون موجب شده که چندین پروژه بزرگ برای ساماندهی این محوطه تعریف شود و با اختصاص ۶۰ میلیارد ریال، سال مالی طلایی برای این پایگاه رقم بخورد.

به گزارش ایرنا، محوطه تاریخی بیستون، یکی از آثار ملی کشورمان است که کتیبه آن در یونسکو به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیده و بازگوکننده تاریخ و تمدن ایران باستان است.
این سنگ‌ نبشته، از مهمترین سند‌های تاریخی جهان در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش هخامنشی بر گئومات مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد، آوازه و محبوبیت این محوطه، موجب شده تا گردشگران بسیاری فرسنگ ها راه را برای رسیدن و دیدن این اثر جهانی طی کنند.
با این وجود نبود پارکینگ استاندارد، مطلوب نبودن سیمای ورودی، کمبود روشنایی و دسترسی نداشتن به کتیبه از فاصله نزدیک به دلیل قرارگیری کتیبه در ارتفاع، موجب نارضایتی و گله مندی مسافران و گردشگران شده که به دنبال رایزنی های انجام شده، چندین طرح برای ساماندهی و توسعه گردشگری بیستون لحاظ شده تا در مسیر توسعه و رونق بهتر قرار گیرد.

**پروژه تاسیسات و زیرساخت های برقی محوطه
معاون پایگاه میراث جهانی بیستون در گفت و گو با ایرنا، اظهار داشت: توسعه طرح گردشگری در محدوده بیستون به یک سری زیرساخت ها نیاز دارد، چنانچه مسیرها تعریف می شود، حفاظت های اضطراری و مسیرهای دسترسی به آثار ایجاد خواهد شد و فضاهایی برای استراحت گردشگران به همراه ارائه سایر خدمات رفاهی تعریف می شود که در این بین هتل به همراه چایخانه و شربت خانه ای در داخل محوطه راه اندازی شده است.
پیمان نعمتی، به پاره ای از کمبودها و کاستی ها اشاره کرد و ادامه داد: برای رفع کاستی ها در بخش زیرساخت های برق، درصدد رفع مشکل در زمینه تاسیسات برقی در قالب پروژه ‘ تاسیسات و زیرساخت های برق محوطه میراث جهانی بیستون’ هستیم در این طرح همه تیرهای برق موجود در محوطه جمع آوری می شود و چندین ژنراتور برای مواقع اضطراری نصب می شود که این پروژه در دست اجرا قرار دارد و طراحی و برآورد آن انجام شده و پس از مناقصه پیمانکار نیز مشخص شده و پیمانکار در حال تجهیز کارگاه می باشد.
نعمتی از تامین روشنایی محوطه به عنوان مرحله دوم همین پروژه نخست، خبر داد و ادامه داد: در این بخش تک تک آثار نورپردازی می شوند و هنگامی که وارد محوطه می شویم، روشنایی خوبی برقرار می شود و گردشگر می تواند به هنگام تاریک شدن هوا نیز از محوطه استفاده کند.

**تغییرکاربری و تجهیز سوله های بخش شرقی محوطه
وی از راه اندازی و تجهیز مجموعه ورودی محوطه به عنوان دومین پروژه برای توسعه گردشگری بیستون یاد کرد و ادامه داد: چندین سوله در بخش شرقی محوطه از بخش ورودی شهرک الزهرا وجود دارد که کاربری این سوله ها به دلیل مقدور نبودن ساخت و ساز، تغییر و تجهیز می شود و در زمینه امور موردنظر استفاده می شود.
نعمتی ادامه داد: این مجموعه ورودی، از بخش های مختلفی تشکیل می شود و به فروش بلیط الکترونیک، بخش امانات، اتاق نمایش فیلم برای پخش فیلم ها و پویا نمایی های برای معرفی آثار تاریخی بیستون، نمایش مولاژ آثار، غرفه صنایع دستی، فروش محصولات فرهنگی و سایر خدمات رفاهی تقسیم می شود.
نعمتی ادامه داد: مولاژ (قالب) همه آثار تاریخی محوطه پایگاه جهانی بیستون را فراهم می کنیم و درصددیم کتیبه بیستون، مجسمه هرکول، کتیبه شیخ علی خان زنگنه و سایر آثار محدوده، تک به تک با همان اندازه و جزییات ساخته شود و در سالن نمایش درنظرگرفته شده در معرض دید عموم قرار گیرد.

**فعال شدن مقوله بوم گردی در روستا
وی با بیان اینکه برای ساماندهی اطراف محوطه، پارکینگی در نظر گرفته شده است، ادامه داد: در این محدوده فضایی وجود دارد که در چند سال گذشته به عنوان پارکینگ از آن استفاده می شد و امسال برای ساماندهی آن درنظر داریم هرچه زودتر شن ریزی و خط کشی شود و پروژکتورهایی (نورافکن) برای تامین روشنایی در این مکان نصب شود که استقرار دوربین های مداربسته به همراه پارکبان برای امنیت بیشتر از دیگر طرح های درنظرگرفته شده است.
وی به وجود هتل کاروانسرای بیستون برای اقامت گردشگران خبر داد و گفت: آموزش هایی به مردم بومی بیستون، شهرک ها و روستاهای اطراف ارائه می شود تا بتوانند بخشی از فضاهایی که در اختیار دارند پس از تجهیز به گردشگران اجاره دهند و در روستاها می توان قضیه بوم گردی را فعال کرد.

**اختصاص ۶۰ میلیارد ریالی برای توسعه گردشگری
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشکری و صنایع دستی استان کرمانشاه هم در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه ساماندهی و توسعه گردشگری در پایگاه میراث بیستون برای ما اولویت دارد، گفت: در سال ۹۶ به میزان ۶۰ میلیارد ریال تنها از محل اعتبارات استانی و محل نفت و گاز برای ساماندهی بیستون تخصیص یافت.
جلیل بالایی از سال ۹۶ به عنوان سال طلایی مالی برای بیستون یاد کرد و افزود: این اعتبارات برای ساماندهی و ایجاد زیرساخت پایگاه جهانی بیستون اختصاص یافته که نخستین طرح به زیرساخت تامین شبکه برق، رسیدگی به وضعیت روشنایی و نورپردازی، دومین طرح به احداث ایجاد سالن نمایش و معرفی پایگاه و سومین پروژه به ایجاد مولاژ و اتاق دوربین برای کتیبه و تقویت و تکمیل مجموعه دوربین مداربسته تعلق دارد.
وی ادامه داد: شورای راهبردی برای ساماندهی بیستون از ۲ سال گذشته تشیکل شده که متشکل از متخصصان و مشاوران توانمندی است که موضوع تصمیم گیری ساماندهی پایگاه های ملی و جهانی را برعهده دارند.
وی با تاکید براینکه دولت تصمیم گرفته تخصیص منابع و اعتبارات استانی در سال جاری به صورت کامل انجام شود و ۸۰ درصد اعتبارات این امر به دستگاه های اجرایی ابلاغ شده، افزود: نخستین پروژه ساماندهی و زیبابخشی به سیمای بیستون است چرا که سیمای کل مجموعه تاریخی بیستون، به دلیل وجود تیربرق ها و عبور نامنظم سیم های برق مناسب نیست، از همین رو اولین اقدام، بحث مطالعه، طراحی و اجرای زیرساخت های تامین برق محوطه است تا در مرحله دوم بحث نورپردازی کل محوطه تامین شود که این امر برای پایگاه های جهانی مهم و حساس است، فراخوان این پروژه داده شده و پیمانکار نیز انتخاب شده است.

**ایجاد سالن نمایش در بخش ورودی پایگاه
بالایی از ایجاد سالن نمایش در ورودی بخش پایگاه میراث جهانی بیستون به عنوان دومین پروژه برای معرفی پایگاه و توسعه گردشگری یاد کرد و ادامه داد: با تحقق این امر، افراد و گردشگران از طریق پخش فیلم و کلیپ، با پیشینه این آثار تاریخی آشنا می شوند و علاوه بر وجود راهنمایان گردشگری، به معرفی مکتوب دسترسی خواهند یافت.
به گفته وی، ساماندهی بخش ورودی پایگاه به همراه احداث سالن نمایش و غرفه های صنایع دستی در دستور کار قرار گرفته، نقشه های آن طراحی شده و فراحوان پیمانکار داده شده، با انجام این امر، سیمای نامناسبی که به دلیل نصب کانکس و وجود سیم های برق ایجاد شده به تدریج از بین می رود و همه خدماتی که برای معرفی پایگاه نیاز است در بخش ورودی قرار می گیرد.
بالایی از نارضایتی و شکایت گردشگران اشاره کرد و گفت: هنگامی که یک گردشگر صدها کیلومتر راه برای بازدید از پایگاه طی می کند از نبود امکان مشاهده کتیبه گله مند می شوند.
وی با بیان اینکه بخشی از این مشکل به این دلیل است که کتیبه بیستون در ارتفاع قرار دارد، ادامه داد: از سوی دیگر نصب داربست در مقابل کتیبه به دلایل گوناگون از جمله مطالعه که در سال های اخیر انجام شده است، تا زمانی که مشاور سازوکاری برای دسترسی بهتر به کتیبه ارائه دهد چند اقدام فوری در دستور کار قرار داده ایم به این امید که در نیمه سال آینده اجرایی شود.

**مولاژ کتیبه ساخته می شود
بالایی به مذاکره با تیم آلمانی خبر داد و افزود: این مذاکره بدین منظور است که یک مولاژ به اندازه کتیبه ایجاد شود تا همه گردشگران بتوانند این اثر تاریخی را از نزدیک مشاهده کنند و از سوی دیگر با ایجاد اتاق دوربین های تلسکوپی توانمند، درصدد هستیم تا گردشگران بتوانند علاوه بر مشاهده زیبایی های بیستون این کتیبه را رصد کنند.
به گفته وی، این سه پروژه به علاوه تقویت و تکمیل دوربین های مداربسته برای مراقبت، محافظت و نگهداری پایگاه در دستور کار قرار گرفته است.
وی معتقد است، در چند سال اخیر چنین تمرکزی برای ساماندهی مجموعه نداشته ایم، پروژه ها آغاز شده و امیدواریم تا ۶ ماه نخست آینده به بهره برداری برسد.

**تدابیر شهرداری برای ساماندهی پارکینگ محوطه
شهردار بیستون هم با تاکید براینکه توسعه گردشگری با توجه به قرارگیری در پایان سال اهمیت دو چندان دارد، اظهار داشت: خدمات روتین شهرداری همانند سال های گذشته به مسافران و گردشگران نوروزی ارائه می شود ولی بدیهی است که به سیمای ورودی شهر باید رسیدگی شود که نیازمند هم افزایی است.
شورش فرامرزی به خبرنگار ایرنا افزود: هماهنگی خوبی بین شهرداری بیستون با مجموعه مدیریت میراث فرهنگی و همکاران سازمان گردشگری وجود دارد و امسال اولین شهری بودیم که جلسات ستاد نوروزی را در ۲ هفته اخیر برگزار کردیم.
به گفته وی، در سال های گذشته، پارکینگ محوطه پایگاه میراث جهانی بیستون، از طریق مزایده به بخش خصوصی واگذار می شد که شهرداری از درآمد آن محروم بود، ولی امسال این کار به شهرداری واگذار شده است.
به گفته فرامرزی، هفت چشمه سرویس بهداشتی سیار در محوطه پارکینگ درنظر گرفته شده که پس از ساماندهی بخش ورودی مجموعه میراث، که لاین شرق به غرب آن انجام شده و اکنون غرب به شرق در دست اقدام است، این پارکینگ موقت به دایم تبدیل می شود.
شهردار بیستون ادامه داد: به احتمال زیاد بخش ورودی شرقی داخل شهر بیستون که از کنار آستانه امامزاده باقر(ع) می گذرد برای عابر پیاده باز خواهد ماند ولی برای خودرو به دلیل مشکلات ترافیکی بسته می شود و درب غربی که از شهرک الزهرا و از کنار کاجستان می گذرد به عنوان پارکینگ در نظر گرفته شده است.

**احداث غرفه های صنایع دستی توسط شهرداری
فرامرزی ادامه داد: برای این منظور شهرداری برنامه ریزی کرده و دوربین به همراه کانکس برای نگهبانی ۲۴ ساعته تعبیه شده و این احتمال قوی وجود دارد که امسال برای نخستین بار غرفه های صنایع دستی با همکاری و نظارت میراث فرهنگی دایر شود.

**اصلاح ورودی محور صحنه به بیستون و توسعه گردشگری در بخش کاجستان
فرامرزی ادامه داد: برای توسعه گردشگری شهر بیستون در سال آینده چند ایده و پیشنهاد از سوی شهرداری ارائه شده که موافقت آن حاصل شده، مهم ترین آن، اصلاح ورودی مسیر صحنه به بیستون است چرا که بوستان این منطقه، قابل استفاده به عنوان فضای سبز نیست، مبلمان آن فرسوده شده و روشنایی خاصی ندارد.
شهردار بیستون افزود: امسال طرح این پروژه در شهرداری مصوب شده و مشاور آن مشخص شده که از محل اعتبارات تبصره بند ۶ برنامه توسعه، برای جداسازی آب محوطه استفاده می شود چرا که طرح جداسازی آب شرب از فضای سبز بیستون مصوب شده و از سوی دیگر ساماندهی و ایجاد پارک مدرن که کاربرد خدماتی داشته و بخشی از آن به عرضه محصولات تعلق گیرد در دستور کار قرار دارد.
به گفته وی، اولویت شهرداری برای توسعه گردشگری بیستون در بخش کاجستان و اصلاح بهره برداری ها از کاجستان بیستون است که قدرت بالقوه برای جذب گردشگر و ایجاد سرمایه در بیستون را دارد که اگر به همین روال پیش رود بیستون تغییرات چشمگیری می یابد.
در عرصه محوطه تاریخی، فرهنگی و طبیعی بیستون ۲۸ اثر ثبت شده ملی وجود دارد و تاکنون در حریم آن نیز بیش از ۱۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده که از این تعداد ۸۸ اثر آن در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.
حریم ثبت ملی اثر از شمال غرب و جنوب غربی به کوه های ‘نوژی وَران’، ‘بیستون’، از جنوب به سه چک، کوه لاره و کوه ایل دره، از شرق و جنوب شرق به شیزر محدود است که حدود ۵۰ هزار هکتار وسعت دارد.
عرصه ثبت ملی از شمال به تپه نادری، از شمال غرب به روستای سنقرآباد، از غرب به کوه بیستون، از جنوب به کشتارگاه صنعتی و از شرق در فاصله ۲۰۰ متری به رودخانه گاماسیاب و روستاهای چمبطان بالا و چمبطان پایین محدود است که حدود هزار و ۳۰۰ هکتار وسعت دارد.
محدوده عرصه جهانی و حریم بلافصل جهانی بیستون در عرصه ملی آن قرار دارد، محدوده ثبت جهانی حدود ۳۴۰ هکتار را در بر می گیرد و حریم منظری آن حدود ۳۴ هزار هکتار است.
آن گونه که از شواهد و مدارک باستان شناسی برمی آید انسان ها، اولین بار در دوره پارینه سنگی میانی در غارها و پناهگاه های صخره ای دشت بیستون ساکن شدند که غارهای شکارچیان، مَرتاریک، مَردودر، مَرآفتاب، مَرخِر و پناهگاه های صخره ای چرخِلان و زرده بیوچِک شواهدی بر این مدعا هستند.
وجود تپه ها و آثار فراوان موجود در دشت بیستون نشان می دهد که این منطقه در پیش از تاریخ از مهمترین مناطق سکونتی منطقه زاگرس و به طور کلی ایران بوده است.
قداست کوه بیستون، شرایط مطلوب آب و هوایی، نزدیکی این محل به بین النهرین و واقع شدن بر سر راه های مهم (جاده ماد به بابل در دوران هخامنشی و سلوکی- جاده ابریشم در روزگار اشکانی و ساسانی) سبب شد تا در دوران تاریخی شاهان و فرمانروایان بیشماری به این منطقه توجه کنند و از خود آثار و یادگارهای بی بدیلی در دل و دامنه کوه بیستون بر جای بگذارند.
برخی از این آثار به حق در ردیف با ارزش ترین مدارک تاریخی عصر خویش قرار داشته و بیانگر واقعه ای تاریخی هستند که از آن میان می توان به کتیبه و نقش برجسته داریوش (دوره هخامنشی)، نقش برجسته هرکول (دوره سلوکی) و نقش برجسته های اشکانی مهرداد دوم و گودرز دوم اشاره کرد.
بعضی دیگر از این آثار، نشان دهنده سطح بالای فن آوری و دانش مهندسی سازندگان خویشند که پل خسرو (دوره ساسانی) و پل بیستون (دوره ساسانی) از آن جمله اند.
با مطالعه و بررسی آثار دیگر بیستون می توان پاره ای از ابهام های موجود در رابطه با هنر، معماری، شهرسازی و حتی مسایل اجتماعی و مذهبی دوران مختلف را روشن نمود که پرستشگاه مادی (دوره ماد)، دژ مادی (دوره ماد)، نقش برجسته بلاش (دوره اشکانی)، پرستشگاه پارتی (دوره اشکانی)، کاخ خسرو (دوره ساسانی)، فرهاد تراش (دوره ساسانی)، شهر پارتی (دوره اشکانی)، کاروانسرای ایلخانی (دوره ایلخانی)، کاروانسرای شاه عباسی (دوره صفوی) و وقف نامه شیخ علیخان زنگنه (دوره صفوی) از آن جمله هستند.
استان کرمانشاه با حدود ۲ میلیون جمعیت دارای ۳۱ شهر و ۲ هزار و ۶۲۲ روستا است.
در استان کرمانشاه تاکنون بیش از چهار هزار اثر تاریخی شناسایی شده که بیش از ۲ هزار ۲۰۰ اثر آن ثبت ملی شده است.
تنها اثر جهانی استان کرمانشاه کتیبه داریوش هخامنشی در بیستون است.

خبرنگار: زهره کریم زاده
منبع: ایرنا