کمبود آب و فقر ذخایر زیرزمینی مساله ای موروثی در استان های جنوبی خصوصا هرمزگان است که از دیرباز ساکنان منطقه را برآن داشته تا با ذخیره سازی، نیاز آبی خود را در طول سال تامین کنند از این رو شاهد ایجاد سازه های متفاوت با اشکال و معماری گوناگون در گوشه و کنار شهرها هستیم که برکه یکی از نمونه های سنتی و قدیمی جمع آوری و ذخیره آب می باشد.
”برکه“ رایج ترین روش ذخیره آب در استان هرمزگان و بخش های جنوبی استان فارس است که برای جمع آوری و ذخیره آب باران مورد استفاده قرار می گرفته است.
آب‌انبارها نقش مهمی در زندگی روزمره و فرهنگ و اعتقادات مردم مردم هرمزگان داشتند.
نحوه ساخت آب انبار، تصفیه و عایق بندی آن با اصول مهندسی و علمی ، حکایت از معماری هوشمندانه و دانش بنیان برکه ها دارد. پلان برکه های هرمزگان به سه شکل طولی و مستطیلی با طاق آهنی، دایره ای با سقف گنبدی و گرد همچنین به شکل صلیبی ساخته شده اند که از این میان معماری با پلان دایره ای با سقف گنبدی بیشتر است. برای ساخت برکه ها در گذشته از ساروج و سنگ رودخانه و سنگ مرجان استفاده می شد و امروزه از سیمان و گچ هرنگ نیز استفاده می شود.
ساروج به دلیل مقاومت درمقابل رطوبت و شرجی بالا در دوران گذشته به عنوان روکش برکه ها و نقش عایق مخزن را ایفا می کرد و برای ساخت آب انبارهاو برکه ها اهمیت خاصی داشت.
ساروج یکی از مصالح ساختمانی قدیمی در ایران است که از ترکیب شن ، ماسه ، آهک و سفیده تخم مرغ ساخته می شود.
مجموعه آب انبارهای موزه، مجموعه برکه های باران ، برکه گرد واقع در محله شاه حسینی شهرستان بندرعباس، برکه بی بی در جزیره قشم، برکه دیوان در شهرستان پارسیان، برکه های ملاو میر پل انگور در شهرستان بندرخمیر، برکه های دریا دولت و پنج برکه و بشاری شهرستان بندر لنگه، برکه های شیخ و کریکی در شهرستان بستک، برکه سنتی ۵ بادگیر جزیره کیش معروفترین برکه های استان هرمزگان هستند.
بیشتر آب انبارهای هرمزگان در شهرستان های بندرلنگه ،بستک و قشم ساخته شده اند
این مجموعه شامل پنج برکه آب‌انبار مربوط به دوران صفویه است که دارای گنبدهای موزون زیبا و منحصر به فردی بوده و مصالح آن سنگ و ملات ساروج است، این برکه‌ها دارای چهار دهانه اصلی برای بهره‌برداری از آب بوده است. در گذشته منابع ذخیره آب شیرین شهر بندرعباس از مجموعه برکه‌های باران تامین می‌شده است. در آن جا دستگاه تصفیه ای وجود داشته که با استفاده از آن آب درون برکه و محوطه ی آب انبار را خنک می کرده است.
وجود حدود ۲ هزار برکه در هرمزگان به عنوان جنوبی ترین استان ایران در دوره های مختلف تاریخی نشان از سنت دیرینه ساخت برکه در میان مردمان جنوب دارد.
معاون میراث فرهنگی ، اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری هرمزگان با اشاره به قابلیت ثبت ملی برکه های استان گفت: از ۲۰۰ برکه هرمزگان ۸۰ برکه تاریخی ثبت ملی شده و ۱۰۰ برکه نیز در دست ثبت است.
مجموعه آب انبارهای موزه شهر بندرعباس شامل ۵ برکه دوره تاریخی صفویه نخستین آب انبار ثبت شده در فهرست آثار ملی است که در سال ۵۴ ثبت ملی شده است. تاکنون حدود ۸۰۰ میلیون تومان از محل اعتبارات ملی برای مرمت ۸۰ برکه تاریخی هرمزگان هزینه شده است.
در حال حاضر برکه گرد واقع در ۲۲ بهمن بندرعباس به رستوران سنتی تغییر کاربری داده شده است. اکنون سنت ساخت برکه با شیوه های نوین و با به کار گیری مصالح جدید در میان هرمزگانیان رواج دارد.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.