یکی از اماکن تاریخی اردکان که با حسرت و تأسف تنها خاطره آن را از معمران و سالخوردگان می‌شنویم و تنها با نیروی خیال می توانیم آن را در ذهن مجسم کنیم، بازار چارسوق است که متأسفانه با ورود مظاهر جدید شهری تخریب شد. به نظر مرحوم دکتر سید محمود طباطبایی اردکانی این بازار بیش از چهارصد سال قدمت داشته و از «مقابل باغ ملی آغاز و به میدان کوشکنو» ختم می شده است. (فرهنگ عامه اردکان، دکتر سیدمحمود طباطبایی اردکانی، ص۲۱۳) واژه چارسوق هم بدین صورت و هم به صورت چارسو و چارسوی در کتب ثبت شده است و در لهجه عامیانه بیشتر به صورت چارسو تلفظ می شود. مرحوم دهخدا هر دو لفظ چارسوق و چارسوی را به معنی محلی که چهار سمت آن بازار باشد، ثبت نموده و این بیت خاقانی را شاهد آورده است: در چارسوی فقر درآ تا ز راه ذوق/ دل را ز پیچ نوش سلامت کنی دوا و از چند چارسوی معروف ار جمله چارسو نمکی اصفهان، چارسو کوچک تهران و چارسو کهنه کرمان نام برده است. مرحوم استاد بدیع الزمان فروزانفر که پایه‌ی علمی و دقت نظر و مداقه ایشان در تحقیقات ادبی بر هیچ کس پوشیده نیست، در مقدمه کتاب «رساله قشیریه» در ذیل عنوان «نیشابور در روزگار قشیری» مینویسد: «در این شهر بازارهای مخصوص برای طبقات پیشه وران و تجار وجود داشته و مهمترین آن ها بازار چهارسوی بزرگ(المربعه الکبیره) و دیگری بازار چهار سوی کوچک(المربعه الصغیره) بوده … .(رساله قشیریه، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، صص۱۳-۱۴) بنابراین می توان گفت صورت صحیح کلمه باید چهارسوق باشد که به محل تلاقی دو بازار اطلاق می شود. لازم به یادآوری نیست که ترجمه تحت اللفظی چهارسوق یعنی«چار بازار» نام یکی از کشتخوان های اردکان است که ظاهراً ربطی به بازار چارسوق ندارد بازاری که گویند درازایش به ۸۰۰ متر می رسیده است. شروع بازار از یک طرف، دروازه ی بازارنو بوده است و از طرف دیگر دروازه ی کوشکنو. جالب این جاست که گذر این بازار از دو حسینیه بوده است. از ظرافت های دیگری که در معماری و طرّاحی بازار وجود داشته، عبور آب از وسط آن بوده است؛ آبی که نماد حیات و سرزندگی است. این آب از قنات نیلی تأمین می شده و تا انتهای بازار ادامه داشته است. نکات دیگری که در مورد بازار اردکان قابل بیان است، وجود تیمچه هاست که فلسفه اش تأمین امنیت بیشتر برای برخی دکان های خاص بوده است. از نمونه های به جای مانده ی آن، تیمچه ایست رو به روی مسجد حاج محمد حسین. همچنین این بازار دارای بازارهای فرعی بوده است که از آن مشتق می شده اند مانند بازار چیلونگرها که بقایایی از آن بجای مانده است. اما شاهکار معماری آن تلاقی بازار اصلی با بازار کوچک تری بوده است که بقایای آن امروزه نمادی گشته است برای بازار قدیمی اردکان. این تلاقی به چهارسوق یا به بیان عامیانه چارسوق معروف بوده. چارسوق در قاعده ی شبه دایروی خود که شعاعی معادل ۱۰ متر داشته، دارای ۸ ضلع بوده است که ۴ دهنه ی آن را مغازه تشکیل می داده. این بنا دارای یک گنبد مخروطی شکل بوده است که ۳۲ وجه داشته است و ارتفاع آن به ۶ متر می رسیده به قسمی که از حوالی ترک آباد قابل رؤیت بوده است. انتهای این بنای مخروطی شکل با کلاه فرنگی پوشانده شده بوده و در نقش نورگیر عمل می کرده است. بازار حوالی سال ۱۳۳۶ در اثر بارش زیاد باران آسیب دید که توسط مرحوم استاد محمّد شابل و استاد میرزا محمّد دهستانی مرمّت گردید؛ امّا انگار تصمیم بر این گرفته شده بود تا این قلب تپنده ی اردکان با تمام خاطرات، خوشی ها و ناخوشی هایش برای همیشه به تاریخ بپیوندد و بنا بر آن چه که معروف است در تاریخ ۲۸ بهمن ماه سال ۱۳۳۸، این تصمیم عملی گردید.
منبع : صدا و سیمای مرکز یزد
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.