بازار سرپوشیده و تاریخی نیشابور یکی از بازارهای قدیمی و مهم و از جمله مکان‌های دیدنی شهر نیشابور که در خیابان امام خمینی (نیشابور) واقع شده‌است.عملیات مرمت و بازسازی این بازار -که طول آن حدود یک کیلومتر است- در دوره پس از انقلاب اسلامی ایران، از سال ۱۳۷۷ توسط سازمان میراث فرهنگی و کسبه بازار شروع شد .
این بازار در لیست آثار تاریخی ثبت شده ی ایران قرار گرفته است و هنوز هم کسب و کار در آن جریان دارد.بازار تاریخی و قدیمی نیشابور یکی از جاذبه های گردشگری نیشابور است که قدمت آن به دوران صفویه می رسد. این بازار تاریخی چون سرپوشیده و مسقف است میان مردم نیشابور به بازار سرپوش شهرت دارد. بازار تاریخی سرپوش نیشابوربه شماره‌ی ۶۷۳۹ در تاریخ ۱۳۸۱/۱۰/۱۰ در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است. علت نام گذاری آن را می توان این گونه بیان کرد که در زمان های گذشته به سبب سرپوشیده بودن به محلی برای عبور و مرور تبدیل کرده بود. البته لازم به ذکر است که نام قدیمی بازار سرپوشیده و تاریخی نیشابور، سوق القدیم بوده است.
هنوز هم افراد زیادی در نیشابور بازار را به این نام می شناسند. اگر درباره قدمت این بازار بخواهیم بگوییم، قدمت آن چیزی در حدود ۵۵۰ سال می باشد. معماری این بازار به گونه ای است که هنوز بعد از گذر این زمان پابرجا مانده است.
این بازار که ورودی شمالی آن از حاشیه‌ی خیابان امام خمینی شهر نیشابور است، در امتداد شمالی‌جنوبی، به پیچ و خم‌هایی محسوس به سمت شرق و غرب، به «دروازه عراق» در سمت جنوب منتهی می‌شود. بخش جنوبی بازار، در پایین‌تر از دروازه عراق، به خیابان سیمتری می‌پیوندد و از جانب شرق با فاصله‌ی چند محله و کوی فرعی، با خیابان ارگ جنوبی و از سمت غرب نیز با خیابان فردوسی جنوبی، همجوار است.
این بازار تنها بخش به‌جا مانده از بازار بزرگی در نیشابور قدیم بوده است که از «دروازه مشهد» آغاز و در «دروازه عراق» به پایان می‌رسیده است. ساخت و گسترش بازار سرپوش نیشابور، در دوره‌های مختلف، صورت گرفته است؛ قدمت بخش قدیمی بازار که شروع آن از دروازه عراق در جنوب بازار فعلی به سمت شمال است، به دورهی صفویه و ادامه‌ی آن به سمت شمال، در دوره‌های مختلف زندیه تا پهلوی به آن اضافه شده است. گمان بر این است که نوسازی یا ساختن این بازار از جمله اصلاحاتی بوده که شاه عباس صفوی در مدت اقامت خود در نیشابور انجام داده است.
. طول این بازار قدیمی در حدود ۱ کیلومتر است و همین میزان نیز تنها بخش به جای مانده از بازار بزرگی در نیشابور قدیم است. در واقع، بازار سر پوشیده ی نیشابور دارای طول تقریبی ۷۵۰ متر و عرض ۳/۴۰ تا ۳/۸۰ متر و ارتفاع از کف تا گنبد آن برابر است با ۳/۴۰ متر که تا ۵/۹۰ نیز متغیر است.
تزیینات به کار رفته در این بازار، شامل آجرچینی‌های پوشش‌ها است که به صورت خفته، رگ‌چین و گل‌اندازهای آجری برجسته، در برخی از طاق‌های شمالی، دیده می‌شود، همچنین درب‌های چوبی با طرح‌های گره‌سازی و مشبک، در این بازار، چشم را می‌نوازند. به طور کلی، مجموعه بازار، از سادگی خاصی برخوردار بوده و تزیینات معماری در عناصر وابسته به آن به چشم می‌خورد. بازار تاریخی سرپوش نیشابور، به‌عنوان یکی از مراکز تجاری شهر، بهره‌برداری می‌شود. از جمله خصوصیات بارز این بازار، وجود عناصر معماری تشکیل‌دهنده‌ی بازار، طول زیاد گستره‌ی آن، وجود رسته‌های مختلف و همچنین بهره‌برداری مفید از آن است.
همچنین در های ورودی جلویی این بازار از جنس چوب می باشند. این درهای چوبی با طرح های مختلفی همچون گره سازی و مشبک در این بازار چشم هر بازدید کننده ای را می نوازند. به طور کلی، مجموعه ی بازار سرپوش نیشابور از سادگی خاصی برخوردار می باشد و تزئینات معماری نیشابوری و طراحی و معماری اسلامی در عناصر وابسته ی به آن به چشم می خورد.
در نمای خارجی این قسمت از بازار و رو به صحن، رگ چین آجری با بندکشی ساده و در نمای داخلی حجره ها، از گچ استفاده شده است. درب های ورودی حجره ها همه چوبی، مشبک با گره سازی و تزئینی می باشند. بنای حمام نیز در بازار سرپوش نیشابور و در درون بافت قدیمی شهر نیشابور قرار گرفته است.
بازار زرگرها، حلاج‌ها نیز متصل به این بازار تاریخی است.از بناهای به جاماندهٔ این بازار می‌توان از سرا، کاروانسرا، تیمچه و گرمابه نام برد.کاروان سرای مستوفی یکی از تیمچه‌هایی است که در راسته ی این بازار قرار دارد.چند مسجد و یک تکیه و یک آب انبار از دیگر بناهای این بازار است.. در حجره‌های این بازار مشاغل سنتی و بومی از قبیل فرش فروشی ، رویگری، مسگری، رنگرزی، آهنگری، پارچه فروشی و… مشاهده می گردد.در اطراف بازار تاریخی نیشابور، بناهای تاریخی متعددی وجود دارد.
سرای زاهدی
از جمله این آثار تاریخی می توان سرای زاهدی را نام برد که در جنوب بازار و در جانب غربی آن وجود دارد. بنای سرای زهدی در جنوب راسته‌ی بازار سرپوشیده‌ی نیشابور و در سوی غربی آن قرار گرفته، مقابل سرای زهدی، کاروانسرای فرخ‌آبادی قرار داشته که هم‌اکنون اثری از آن بر جای نیست. سرای زهدی، دارای یک ورودی از ضلع شرقی و از درون بازار است که سردر آن، همگون با سردر دکان‌های بازار و با حدود ۶۰ سانتی‌متر فرورفتگی طراحی شده است. در جنوب سردر ورودی، سردر دو دکان طویل وایسته با این بنا دیده می‌شود. راهرویی به طول تقریبی ۱۲/۵ و عرض تقریبی ۳/۴۰ متر، مسیر دسترسی رفت و آمد و انتقال کالا از بازار به صحن سرا و انبار کالاها بوده است. در دو طرف این راهرو، ورودی‌های دکان‌های صاحبان کالا یا صاحب سرا است. اختلاف سطح حجره‌ها تا کف راهرو، حدود ۸۰ سانتی‌متر است. این سرا در گذشته جایگاه گردآوری و انبار کالا و پخش آن در نقاط مختلف بوده و با توجه به این کارکرد، فرم معماری آن طراحی و اجرا شده است. بنای حمام قدیمی بازار نیز در بافت قدیمی شهر واقع است که از سمت شرق به خیابان ارگ جنوبی و از سمت شمال به بازار سرپوش نیشابور می رسد.
حمام قدیمی بازار
این حمام از طریق کوچه ی فیوج که از سمت شرق به خیابان ارگ جنوبی و از سمت شمال از طریق کوچه به بازار سرپوش نیشابور راه دارد، به بازار متصل می گردد.
قدمت حمام قدیمی بازار تاریخی نیشابور به دورهی صفوی می‌رسد. بنای آب‌انبار بازار نو، که قدمت آن به دوران قاجار می رسد را می توانید در روبه‌روی درب شمالی بازار سرپوش مشاهده کنید.
حمام تاریخ مرمر یکی دیگر از مکان های بسیار دیدنی بازار سرپوش نیشابور است که قدمتی طولانی دارد. حمام تاریخی مرمر نیشابور در ابتدای بازار سرپوش واقع است
بخش باقی‌مانده (بینه حمام) دربرگیرنده‌ی گنبدخانه‌ای است که هشت فضا، پیرامون آن ساخته شده است.
از این حمام از دورهی پهلوی دوم، با کاربری زورخانه بهره‌برداری و تا زمان ثبت بنا در فهرست آثار ملی، نیز به‌عنوان زورخانه و محل ورزش باستانی، استفاده می‌شده است. این بنا به شماره‌ی ۵۱۴۴ در تاریخ ۱۳۸۰/۱۲/۲۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
آب انبار بازار نو
بنای آب انبار در بازار سرپوش نیشابور در روبروی در ورودی شمالی بازار قدیم در ابتدای بازار جواهر فروشان نیشابور، قرار گرفته است. قدمت این بنا به دوره ی قاجار باز می گردد.راهرو ورودی انبار به سوی مغرب باز شده و با هفده پله به اتاقکی به مساحت ۴ در ۳/۵ متر می‌رسد، از این اطاقک ورودی به سوی ایوان اصلی وجود دارد، ایوان اصلی ۳۰ در ۱۸ متر است که با ۲۴ ستون قطور مربع‌شکل به سقف می‌رسد. ساختمان آب‌انبار، آجری است و ورودی آن به استثنای سقف با گچ پوشیده شده است. «آب انبار بازار نو» در تاریخ ۱۳۷۵/۰۹/۲۵ به شماره‌ی ۱۸۱۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
گرمابه گلشن
گرمابه گلشن که در ضلع جنوبی بازار سرپوش نیشابور و در کنار میدان گلشن قرار گرفته یکی از عناصر کالبدی بازار سنتی تاریخی نیشابور به شمار می آید که نام آن برگرفته از میدانی است که در جنب آن قرار گرفته است. این حمام با مساحت حدود ۱۱۰۰ مترمربع، از بخش های ورودی رختکن، گرمخانه و خزینه تشکیل شده است. ورودی بنا از ضلع غربی میدان گلشن است که با چند پله به سمت پایین تر از سطح خیابان به رختکن دسترسی می یابد. کف رختکن با سنگ مرمر فرش شده و سکوهایی به ارتفاع ۳۰ سانتی متر در اطراف تعبیه شده که دارای دیواره‌های سیمانی و سطح آن با کاشی خشتی زینت یافته است. خزینه ی حمام در ضلع غربی قرار داشته که بعدها با تعبیه ی چند دوش، تغییر کاربری داده است. در قسمت بینه، محلی برای استخر و شنا در نظر گرفته شده و قسمتی نیز گرمخانه اختصاصی است.
نحوه دسترسی به بازار نیشابور
آدرس : نیشابور، خیابان فردوسی
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.