امید به خاییز برگشت

منطقه حفاظت شده خائیز با پوشش جانوری و گیاهی محنصربفردش به عنوان یکی از مهمترین زیستگاههای حیات وحش کشور و کهگیلویه و بویراحمد محسوب می شود طی این سالها جمعیت حیات وحش آن بخصوص کل و بز از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است.استان کهگیلویه و بویراحمد با مساحت ۱۶ هزارو ۲۶۴ کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران واقع شده است. از شمال به استان اصفهان، از جنوب به استان بوشهر و خوزستان، از شرق به استانهای فارس و از غرب به استان چهارمحال و بختیاری منتهی می شود.

مناطق حفاظت شده استان چهار فصل کهگیلویه و بویراحمد، شامل منطقه حفاظت شده دنا، منطقه حفاظت شده خائیز و سرخ، منطقه حفاظت شده جنگلی خائیزی شرقی، منطقه حفاظت شده جنگلی خامین، منطقه حفاظت شده جنگلی دیل و منطقه حفاظت شده تنگ سولک هستند.

منطقه حفاظت شده کوه خیز و سرخ (خائیز) با مساحت ۳۲ هزار ۳۳۲ هکتار در غرب استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد این منطقه واقع در حوزه استحفاظی شهرستان گچساران ، کهگیلویه و بهبهان در استان خوزستان واقع شده است.

این منطقه ای است تپه ماهوری و کوهستانی پوشیده از انواع درخت و درختچه هایی مانند بلوط ( گونه غالب ) ، بنه ، کلخنگ ، بادام وحشی ، ارژن ، خوشک و گون است که با توجه به عبور رودخانه مارون از اطراف این منطقه و پاسگاه محیط بانی، روز به روز گونه های حیات وحش آن در حال افزایش است.

منطقه حفاظت شده خاییز که به گونه حیات وحش کل و بز معروف است دیگر گونه‌های جانوری و شکاری از جمله گرگ، گراز ،کفتار، شغال، جوجه تیغی، کاراکال (سیاه گوش) ، پلنگ، سنجاقک و انواع خزنده گان است پرندگان این منطقه را شامل کبگ، تیهو، شاهین ،بحری، عقاب ،بلوط خور، سارگپه ، را نیز در خود اسکان داده است.

منطقه حفاظت شده خائیز به عنوان یکی از مهمترین زیستگاه‌های حیات وحش کشور و کهگیلویه و بویراحمد در حوزه شهرستانهای کهگیلویه،گچساران و بهبهان خوزستان واقع شده است.

این منطقه حفاظت شده سال ۱۳۷۷ با توجه به نقش محیط زیستی و اکولوژی منطقه در جادادن گونه های جانوری و شکاری به عنوان منطقه حفاظت شده معرفی شد.

سه پاسگاه محیط بانی حفاظت از این منطقه حفاظت شده خائیز را به عهده دارند که با توجه به وسعت، پراکندگی، وجود روستاهای اطراف این منطقه حفاظت بهتر از آن نیازمند تامین نیروی انسانی و تجهیز پاسگاه‌های محیط بانی است.

چالش های منطقه حفاظت شده خائیز

رئیس اداره محیط زیست کهگیلویه وجود تنها سه پاسگاه محیط بانی با توجه به وسعت منطقه را یکی از چالش های خاییز دانست و افزود: افزایش پاسگاه های محیط بانی نقش مهمی در مبارزه با شکارچیان غیر مجاز دارد.

روح الله عزیزی یکی از اولویت های اصلی پاسگاه های محیط بانی مستقر در منطقه را جلوگیری از شکار غیرمجاز دانست و گفت: نیاز است با توجه به تنوع زیستی منطقه و نقش استراتژیک خاییز در حفظ جمعیت مختلف انواع شکارچیان، دولت نسبت به افزایش پاسگاه های محیط بانی همکاری کند.

وی بیان کرد: با توجه به اینکه منطقه حفاظت شده خاییز حد فاصل سه شهرستان کهگیلویه، بهبهان و گچساران وجود دارد و طوایف مختلفی در این مناطق ساکن هستند شکار بی رویه توسط انسان، یکی از تهدیدهای اصلی محیط زیست است.

عزیزی تصریح کرد: شکارچیان این منطقه در طی سالهای اخیر شناسایی و برای هر کدام بیش از چهار پرونده شکار غیرمجاز در مراجع قانونی ثبت شده است.

وی یکی دیگر از چالش های منطقه حفاظت شده را وجود دام غیر مجاز در منطقه دانست و گفت: از بین بردن مراتع در پی چرای بیش از از حد دام طی این سالها افزایش یافت.

عزیزی با اشاره به وقوع چندین فقره آتش سوزی طی سالهای گذشته اضافه کرد: مشارکت همگانی بخصوص سازمان های مردم نهاد در حفاظت از محیط زیست منطقه ضروری است.

مشارکت اجتماعی تضمینی برای سلامت محیط زیست خاییز

عزیزی حفظ محیط زیست پایدار را نیازمند مشارکت همگانی بخصوص سازمانهای مردم نهاد دانست و گفت: با توجه به بهره برداری مردم از تنوع گردشگری و طبیعی منطقه همه مردم نسبت به حفظ محیط زیست خاییز موظف هستند.

رئیس اداره محیط زیست وظیفه نهادهای آموزشی بخصوص امامان جمعه در ارتقا دانش محیط زیستی آحاد جامعه را بسیار مهم دانست و گفت: برطرف کردن مشکلات و چالش های محیط زیست با مشارکت و همکاری نهادها امکان پذیر است.

پلنگ ایرانی گونه درحال تکثیر خاییز

رئیس اداره محیط زیست کهگیلویه با اشاره به مشاهده اولین قلاده های پلنگ ایرانی در سال ۹۶ در منطقه حفاظت شده خاییز گفت: در این سال محیط بانان سه قلاده پلنگ را تصویر برداری کردند.

روح اله عزیزی بیان کرد: با توجه به رشد خیلی خوب جمعیت کل و بز و مشاهدات محیط بانان جمعیت پلنگ خاییز رشد چشمگیری در این سالها داشته است.

وی تصریح کرد: همچنین در سال ۹۱ یک قلاده کاراکال کمیاب از نوع گربه سانان در این منطقه مشاهده شده است.

عزیزی وجود گونه های شکاری مختلف از جمله پلنک، کاراکال، گرگ، کفتار، روباه و انواع پرندگان شکاری از جمله عقاب در این منطقه را نشان از محیط زیست امن آنها دانست و افزود: تنوع زیستی منطقه حفاظت شده خاییز روز به روز در حال رشد است.

پلنگ ایرانی بزرگترین یا یکی از بزرگترین زیرگونه‌های پلنگ است که بومی غرب آسیا است و در فهرست جانوران در معرض خطر انقراض ‘ آی‌یوسی‌ان ‘ قرار دارد.
اندازه‌ و رنگ پوشش بدن پلنگ ایرانی در مناطق مختلف در گستره پراکنش پلنگ در ایران، تفاوت قابل توجهی با یکدیگر دارند.
به طور کلی طول بدن پلنگ‌های بالغ به ۱۶۰ و گاهی تا ۱۸۰ سانتی‌متر می‌رسد و طول دم آنها ۱۱۰ سانتی‌متر است.
وزن این پلنگ تا ۹۰ کیلوگرم و ارتفاع آن تا شانه به ۷۵ سانتی‌متر می‌رسد.
شمار پلنگ‌های ایرانی بالغ در سراسر کشورهای محل زیست آن بین ۸۷۱ تا یکهزار و ۲۹۰ قلاده برآورد می‌شود.

افزایش شمار گونه های حیات وحش خاییز

مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به سرشماری منطقه حفاظت شده خاییز گفت: بر اساس سرشماری سالانه حیات وحش، شمار گونه‌های جانوری منطقه حفاظت شده خاییز؛ یکی از زیستگاه‌های منحصربه‌فرد کل و بز کشور از رشد قابل ملاحظه‌ای برخوردار است.

اسلام جاودان خرد بیان کرد: طی پنج روز سرشماری از سوی کارشناسان، گونه های مختلف شکاری از پلنگ، کفتار، شغال، گرگ ، سمور و پرندگان شکاری و گونه غالب کل و بز مشاهده شد.

وی تنوع محیط زیستی در منطقه حفاظت شده را نشان از امنیت و آرامش منطقه دانست و گفت: گونه های شکاری این منطقه نسبت به سرشماری سال گذشته افزایش داشته است.

جاودان خرد هدف از این سرشماری‌ها را تخمین جمعیت کل و بز و گونه‌های مختلف گوشتخواران در مناطق مختلف حفاظت شده و شکار ممنوع اعلام کرد.

وی اضافه کرد: در این اکیپ سرشماری که به روش مشاهده مستقیم انجام گرفت همچنین وضعیت آبی مناطق، پوشش گیاهی و علوفه‌ای نیز مورد پایش قرار گرفت.

مجموع ۴۱ هزار و ۶۶۱ هکتارمناطق حفاظت شده خائیز سرخ، خامین و دیل در محدوده گچساران ، ۱۷ هزار و ۵۰۸ هکتار بخشی از خائیز و سرخ در محدوده کهگیلویه ، ۱۲ هزار و ۸۱۲ هکتار حفاظت شده سولک و شکار ممنوع ماغر در محدوده بهمئی و ۲۸ هزار و ۲۲۰هکتار شکار ممنوع لار و بخشی از حفاظت شده خامین در محدوده باشت قرار دارد.

هفت منطقه حفاظت شده دنا با وسعت ۹۳ هزار و ۶۶۰ هکتار، دنای شرقی با وسعت ۲۸ هزار و ۲۰۲ هکتار، خاییز سرخ با مساحت ۳۳ هزار و ۲۳۵ هکتار، خامین با وسعت ۲۵ هزار ۶۷۱ هکتار، دیل با ۱۰ هزار و ۳۸۱ هکتار، سولک با دو هزار ۴۲۸۷ هکتار و سیوک با ۱۲ هزار ۸۵۸ هکتار در استان وجود دارد.
در راس آن ها پارک ملی دنا و منطقه حفاظت شده دناست که با وسعتی معادل ۹۳ هزار و ۶۶۰ هکتار دارای ۱۵۵ گونه جانوری پرنده، ۲۴ گونه جانوری پستاندار، ۲۰ گونه آبزی و ۳۹ خزنده است.
منطقه حفاظت شده دنا یکی از غنی ترین مناطق زیستی از لحاظ تنوع گیاهی و جانوری در ایران و دنیاست که در سال ۲۰۱۰ میلادی از سوی سازمان یونسکو به عنوان اولین ذخیره گاه بعد از انقلاب، دهمین ذخیرگاه بیوسفری ایران و پانصد و پنجاهمین ذخیره‌گاه دنیا به ثبت رسید.