برای آشنایی بیشتر با سفالگری لازم است در ابتدا با ابزار و مواد اولیه سفالگری آشنا شوبم . سفال به محصولاتی گفته می شود که با استفاده از گل رس و همچنین گل به دست آمده از سنگهای کوارتز و کائولین به کمک دست و چرخ سفالگری ساخته و سپس پخته می شود. برای تکمیل اشیای ساخته شده در نقاط مختلف کشور برحسب سنت و رسوم اقدام به نقاشی، کنده کاری و یا ایجاد نقوش برجسته روی آنها می شود و از لعاب مناسب برای پوشش سطح اشیاء استفاده به عمل می آید. محصولات تولید شده شامل انواع پارچ و لیوان، ظروف غذاخوری، گلدان و سایر وسایل، ظروف و حجمهای مصرفی و تزیینی است.
تاریخچهی سفالگری را پیشتر برای شما در مطلب تاریخ سفالگری در ایران شرح داده ایم .
فهرست
مواد مورد نیاز سفال گری
خاک
خاک، مهمترین مادهی اولیهی سفالگری است که می توان آن را به راحتی در طبیعت یافت. خاک بر اساس عناصر شیمیایی موجود در آن و منطقه ای که خاک از آنجا برداشت می شود، خصوصیات ویژه ای دارد. مثلاً انواع مواد آلی موجود در خاک باعث تغییر در قدرت چسبندگی و حتی رنگ خاک می شود. خاکی که به طور عمده در صنعت سفال سازی در ایران به کار می رود خاک رس است. این خاک به علت داشتن مقدار فراوان اکسید آهن، بعد از پخت، قرمز و یا خاکستری و یا قهوه ای می شود و نیز به سبب وجود ناخالصی فراوان، بعد از پخت، تخلخل زیادی دارد. از اضافه کردن آب به خاک، گل ایجاد می شود. این عمل خواص فیزیکی زیادی به خاک می دهد. از آن جمله خاصیت چسبندگی گل است که باعث می شود به راحتی بتوان به آن، شکل داد. به همین علت موقعی که خاک مورد استفاده قرار می گیرد سه کیفیت اصلی آن بررسی می شود.
میزان چسبندگی : خاک، ممکن است خاصیت چسبندگی کم یا زیاد داشته باشد. این امر، تا حد زیادی به کوچکی ذرات گل و مواد آلی موجود در آن بستگی دارد.
میزان انقباض : گل پس از خشک شدن منقبض می شود. برای اندازه گیری مقدار انقباض گل می توان مقداری از آن را به شکل مستطیل درآورده، اندازهی آن را قبل و بعد از خشک شدن محاسبه کرد.
تخلخل: عبارت است از میزان درهم رفتگی و به هم فشردگی ذرات پس از حرارت. زیرا هرچه ذرات آن به هم فشرده تر و در یکدیگر متراکم تر باشد، از فاصلهی ذرات کاسته می شود، تخلخل آن کمتر می شود و استحکام افزایش می یابد. برای کاهش یا افزایش میزان چسبندگی، تغییر ضریب انبساط و مقاومت بدنه در مرحلهی تبدیل «تر» به «خشک» و مرحلهی «خشک» به «پخت» از مواد افزودنی نظیر: کاه، لویی، پودر آجر، پودر سیلیس و … ، حسب مورد استفاده می شود.
آب
آب نیز یکی از عناصر اصلی در طبیعت است که باید به میزان مشخص و لازم به خاک اضافه شود. اگر مقدار آب اضافه شده به خاک کافی نباشد، گل به دست آمده خشک خواهد بود و به راحتی ترک بر می دارد. آب زیاد نیز گل را شل کرده، خاصیت شکل پذیری آن را می گیرد.
لعاب
لعاب مایع غلیظی است که سطح داخلی و خارجی فرآوردههای سفالی را به ضخامت اندکی می پوشاند. این عمل باعث ظرافت و زیبایی محصول و عدم نفوذ آب در آن می شود ضمن آن که به واسطهی پخت مجدد پس از لعاب کاری، محصول سفالین دارای مقاومت بیشتری هم می شود. در ایران انواع لعاب را از ترکیب درصدهای مناسب از سیلیس، اکسید فلزات مانند اکسید آهن، اکسید منگنز و اکسید مس و سنگ اُخری، کوبیدهی ریشهی گیاهان خودرو و نیز بلور یا شیشه خرده برای ایجاد شفافیت بیشتر آن، به دست می آورند. به عنوان مثال برای ایجاد رنگ لاجوردی از اکسید کبالت در لعاب سازی استفاده می کنند. مواد مختلف را در آسیاب می سایند تا به صورت دوغاب درآید و به راحتی سطح فرآوردههای سفالی را پوشش دهد. لعاب ها بر سه نوع است که عبارت است از: لعاب سربی، لعاب قلیایی و لعاب فریت که به طور عمده امروزه بیشتر از لعاب فریت استفاده می شود چرا که لعاب قلیایی تا حدود زیادی منسوخ و لعاب سربی نیز زیان آور تشخیص داده شده است.
ابزار کار سفالگری
لوازم و وسایل کار سفالگری بسیار ساده و ابتدایی است.( کوره پخت را در زمرهی تجهیزات به حساب آورده و در قسمت کوره به آن پرداخته شده است.)
از آن جمله: میزکار، حوضچه برای درست کردن گل(امروزه گل سفالگری را می توان به صورت آماده از بازار تهیه کرد.) ،وردنه، تختهی خشک، کاردک، چاقو، سیم و هر وسیله ای که به کمک آن بتوان به گل شکل داد، آن را برید و یا قسمتهایی از آن را از سطح کار برداشت، جزء ملزومات کار سفالگری است. این ابزار در جوامع امروزی به صورتهای متنوع و جدید تولید می شود. اما مهمترین عامل در شکل گیری گل، دست انسان است. پیچیده ترین این ابزارها، چرخ سفالگری است که برای سفالگری با چرخ به کار گرفته می شود. ساختمان این وسیله از یک میز و نیمکت متصل به هم تشکیل شده است. روی میز صفحه ای گرد قرار دارد. این صفحه به وسیلهی محوری عمودی به صفحهی گرد سنگین و بزرگتری که از جنس فلز، سیمان یا چوب است در زیر میز متصل شده است. این دو صفحه هر دو به حالت افقی به موازات هم قرار دارد. سفالگر پشت میز می نشیند و پایش را روی صفحهی زیرین می گذارد و با حرکت پا، آن را به گردش در می آورد. در برخی از کارگاهها نیز، از چرخ سفالگری برقی استفاده می شود که در این نوع چرخ ها کار به گردش درآوردن صفحهی فلزی روی میز با یک الکتروموتور کوچک که به وسیلهی تسمه ای که به محور عمودی دستگاه وصل است انجام می شود.
مواد اصلی تشکیل دهنده سفال، گل، ماسه و مواد سوختنی است. گل رس به خاطر داشتن اکسید آهن و آهک دارای خاصیت شکلگیری و چسبندگی است و میتوان با آن ظرفهایی غیرقابل نفوذ ساخت. برای تهیه سفال ابتدا گل را به محل کارگاه حمل نموده و سپس مقداری معین آب و ماسه به آن میافزایند. پس از اینکه گل و ماسه و آب کاملاً با هم مخلوط شد و آماده گردید، گل به قطعاتی با اندازههای مورد نیاز تقسیم شده و کاملاً ورز داده میشود. ظروف سفالین به دو شیوه ساخته میشوند که در هر دو شیوه باید از گل ورز داده شده استفاده شود.
۱. شیوه دستساز
۲. با استفاده از چرخ سفالگری.
روشهای تولید سفال به شیوههای دستساز
روشهای دستساخت که به گونههای فشاری، مارپیچ یا فتیلهای و مسطح یا لوحهای تقسیم میشود. در روش فشاری، ابتدا مقداری گل آماده را به صورت گلولهای درآورده، سپس با انگشت شست، سوراخی در وسط آن ایجاد میکنند. با گردش انگشت شست در سوراخ، دهانه ظرف را باز نموده، سپس با کمک سایر انگشتان، شکل دلخواه را به وجود میآورند.
در روش مارپیچ یا فتیلهای پس از ورز دادن گل و پهن کردن آن به وسیله وردنه یا دست، آن را گلوله نموده، به صورت فتیله درمیآورند. سپس نوارهای گل را به شکل دلخواه روی هم قرار داده، با ليسه صاف میکنند تا شکل مورد نظر به دست آید.
در روش ورقهای یا مسطح گل را کاملاً ورز داده آن را با ضربه دست تخت میکنیم. سپس گل را روی یک تکه گونی قرار میدهیم تا به میز کار نچسبد. عمل تخت کردن میتواند به وسیله وردنه انجام شود. در این قسمت گل آماده برش است. آن را به شکل چهارگوش با ابعاد مختلف بریده و میتوان آنها را به یکدیگر چسباند. برای چسباندن میتوان از مقداری سرکه استفاده کرد زیرا سرکه به جهت داشتن مقداری اسید خاصیت خورندگی داشته و میتواند گل را در خود حل کند.
مراحل تهیه و ساخت سفال با چرخ سفالگری
روش ساخت ظروف با چرخ سفالگری به روشهای چرخ سفالگری تند، چرخ سفالگری کند و روش دوغابی میباشد. در روش چرخ سفالگری کند سادهترین شکل آن دو صفحهی چوبی است که صفحه بالایی حالت مقعر دارد. صفحه زیرین، ثابت است و صفحه رویی میچرخد و گل را شکل میدهد. در روش چرخ سفالگری تند با استفاده از این چرخ، سفالگر به کمک پا، صفحه زیرین یا طبق چرخ را به گردش درآورده، با دو دست گل را در صفحه رویی شکل میدهد. این روش در سفالگری بیشترین تولید را به خود اختصاص داده است. روش دوغابی نیز دارای گونههای پرس خمیر در قالب و روش ریختهگری دوغابی میباشد.
در شیوهی کار با چرخ سفالگری ابتدا قسمتی از گل ورز داده را روی چرخ سفالگری گذاشته و شروع به چرخکاری مینمایند. چرخ سفالگری عبارت از یک صفحه گرد فلزی در بالای دستگاه و یک دایرهی چوبی بزرگ در پایین است که به وسیله میلهای به یکدیگر متصل است. استاد کار با خیس کردن دو دست خود گل آماده شده را روی صفحه بالایی میگذارد و با پاهایش صفحهی زیرین را به حرکت درمیآورد و همراه با چرخش صفحه فلزی، با دستهایش به گل شکل میدهد. با هر حرکت دست و لغزش انگشت، شکلی جدید پدید میآید.
ظرفهای ساخته شده را معمولاً روی بام کارگاهها یا فضای بازی در اطراف کارگاه میچینند تا در آفتاب خشک شود. مدت زمان لازم برای خشک شدن این اشياء حدود بیست و چهار ساعت است. سپس مصنوعات خشک شدهی خام را درون کوره قرار داده و حدود ۶ تا ۷ ساعت حرارات میدهند. حرارت کوره در این مدت بین ۹۵۰ تا ۱۰۰۰ درجهی سانتیگراد میباشد. محصولات پس از پخته شدن مدتی در کوره باقی میمانند تا به تدریج سرد شوند. در این مرحله آن دسته از فرآوردههایی که ساده بوده و احتیاج به لعابکاری ندارند آماده عرضه و فروش هستند ولی کالاهای مصرفی شهری و مصنوعات تزئینی بعد از یکبار پختن، لعابکاری شده و مجدداً درون کوره قرار میگیرند و با همان درجه حرارت و مدت زمان فوقالذکر برای دومین بار پخته میشوند. معمولاً فرآوردهها تا ده ساعت پس از خاموش شدن کوره در جای خود باقی میمانند تا به تدریج سرد شده و قابل عرضه و فروش شوند.
هماینک در اکثر نقاط ایران از جمله گناباد، لالجین همدان، میبد یزد، شهرضا در اصفهان، زنور آذربایجان، گلپورگان سیستان و بلوچستان، جویبار مازندران و سیاهکل گیلان و… تولید وسایل و مصنوعات سفال رایج است. محصولات سفال و سرامیک در هر یک از نقاط فوقالذکر با اختلاف کمی در نوع مواد اولیه رنگ و طرح تهیه میشود و به همین دلیل محصولات هر ناحیه به خوبی قابل تشخیص از فرآوردههای سایر نقاط است.
محصولات سرامیکی که در قم تولید میگردد تماماً ساخت دست بوده و دارای خصوصیات صنایعدستی میباشد و شامل خرمهره و انواع مصنوعات سرامیک نظیر کاسه، بشقاب، گلدان، شمعدان، زیر سیگاری و غیره است.
مواد اولیه مورد مصرف خرمهره شامل سنگ کوارتز، سیلیس، کتیرا، و اشنو است (اشنو نام گیاهی است که از سوزاندن آن جهت ته لعاب خرمهره استفاده میشود).
ابزار و وسایلی که در تولید سفال مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از سنگ خردکن، آسیاب، الک، مخلوطکن، خشککن، کوره، چرخ سفالگری، قطعات کمک پخت، ابزار کوچک چرخکاری.
تزئین بدنه
امروزه ساخت و تزئینات سفال به گستردگی گذشته نیست و تنها میتوان شیوههای زیر را در سفالسازی و تزئین آن مشاهده کرد.
۱. تزئین روی بدنه خام به روشهای نقش بریده یا مشبک (به وسیله سوراخ کردن یا گود کردن)، نقش کنده یا حکاکی، نقش افزوده یا برجستهکاری صورت میگیرد.
۲. تزئینات با رنگ و لعاب به روشهای سفالینههای یک رنگ، تزئین زیر لعاب، نقاشی هفترنگ، و کاشی لعاب پران صورت میگیرد.
آماده کردن ، شکل دادن و پختن گل سفالگری
هنر سفالگری دارای مراحل و تاریخچه بسیار گسترده ای است. این هنر ارزشمند و زیبا، هنرمندان و افراد زیادی را به خود جذب کرده است. در این مطلب در مورد آماده کردن مواد خام اولیه برای ساخت ظروف سفالی، شکل دادن و پختن آنها صحبت کرده و آن را به خوبی مورد بحث قرار می دهیم.
الف) گل سفالگری
برای تهیه و آماده کردن گل سفالگری ابتدا سفال سازان خاك رس را به وسیله دست و پا وسیلهای مانند چکش میکوبند تا کلوخههای بزرگتر آن خرد و نرم شود. سپس آن را توسط الكهای دستی غربال و در حوضچهای که جهت شستشو و تغلیظ به همین منظور در جوار کارگاه از بتون و یا آجر ساخته شده ریخته و با آب مخلوط و خیس مینمایند و آنقدر به آن آب اضافه مینمایند تا به صورت دوغاب نسبتا غلیظ در آید. مواد و دانههای غیر معدنی در روی آب قرار گرفته در صورتی که شن و ماسه کوارتز و ناخالصیهای دیگر که ممکن است داخل خاك رس باشد به دلائل گوناگون فیزیکی تهنشین میشود. در اینجا باید یاد آور شد که وزن مخصوص خاك رس و کوارتز از یکدیگر تفاوت زیادی نداشته و در عمل تهنشین شدن و جدایش این دو ماده کمتر اثر میگذارند بلکه بیشتر ریزتر بودن ذرات خاك رس و شکل آنها در مقابل با دانههای کوارتز مؤثر هستند.
سپس موادی که به صورت معلق در آب باقی مانده و دوغاب را تشکیل میدهد از سوراخی که مقداری از کف حوضچه بتونی بالاتر تعبیه شده است به داخل حوضچه دیگری که در جوار حوضچه اولی قرار دارد منتقل میگردد. ابعاد این حوضچه نسبت به مقدار خاك مورد تغلیظ، به اندازه تقریبی دو متر در دو متر و عمق چهل سانتیمتر خواهد بود. پس از گذشت مدت تقریبا ده ساعت، ذرات ریز خاك رس تهنشین میشود و آب اضافه آن را از سوراخی که در بدنه حوضچه ایجاد گردیده خارج میکنند بقیه آب و گل در اثر تابش نور آفتاب به مرور تبخیر شده وقتی سفتی آن به حد مطلوب رسید یعنی مقدار آب محتوی در آن به قدر لازم تبخیر شد، آن را برداشته و به داخل کارگاه منتقل مینمایند.
آنگاه گل را به وسیله پا لگد کرده ورز میدهند تا چسبندگی لازم را بدست آورده و آماده چرخکاری شود که این عمل را اصطلاحا چانه کردن و گلولههای گل را چانه مینامند. اندازه هر چانه به قدری است که با يك چانه معمولی میتوان چند شیئی کوچك ساخت و برای ظروف بزرگتر يك چانه کامل لازم و کافی خواهد بود. معمولا برای فرآوردههای بزرگتر از گل سفتتر و برای اشیاء کوچك از گل نرمتر استفاده میکنند یعنی مقدار آب محتوی در گل متغیر میباشد.
اگر گل مدت زیادی در انبار بماند دانههای خاك بهتر خیس میخورد و بر اثر رشد باکتریهای موجود در گل خواص چسبندگی و پلاستیکی (شکل پذیری) آن را به مراتب مناسبتر خواهد کرد که این را در اصطلاح سراميك تخمیر میگویند.
ب) مواد اضافه شوند
در بعضی از موارد خاکهای سفالگری دارای انقباض زیاد میباشند که در موقع خشك شدن، قطعه شکل داده شده ترك میخورد. همچنین فرآوردههائی که دارای زاویههای تند باشند یا ظروف ضخیم و بزرگ چون به طور یکنواخت در تمام سطوح خشك نمیگردند امکان بوجود آمدن ترك در آنها زیاد خواهد بود لذا بعضی مواقع به گل آنها سفال پودر شده اضافه میکنند و با اینکه از الیاف گیاه لوئی (گیاهی با ساقه نازك که سر آن مانند گرز و دارای رنگ قهوهایست) و در ایران به مقدار زیادی یافت میشود اضافه مینمایند. این الیاف موجب افزایش استحکام در خشك شدن و مانع پیدایش ترك در گل میشود.
شکل دادن
برای شکل دادن گل سفال باید مراحل مختلفی را گذراند و از وسایل مختلفی استفاده کرد.
الف) چرخ سفالگری
ظاهرا چرخ سفالگری که در چندین هزار سال قبل برای شکل دادن گل اختراع گردیده با چرخ سفالگری امروزی تفاوت زیادی ندارد و ساختمان سادهای دارد که از یك میز و نیمکت بهم متصل تشکیل میگردد. روی میز صفحه مدوری قرار دارد و این صفحه چوبی و یا فلزی به وسیله محوری عمودی به صفحه مدور دیگری در زیر میز متصل گردیده است. این صفحه هر دو افقی و موازی هم قرار دارند. عمل صفحه زیرین طوری است که وقتی سفالگر پشت میز بر روی نیمکت مینشیند پایش روی صفحه زیرین قرار گرفته و با حرکت پا، آن را به چرخش مجبور میسازد. با این چرخش از طریق محور عمودی، صفحه روی میز هم که چانه را روی آن قرار میدهند به چرخش در میآید. البته در بیشتر کارگاهها پایههای این میز و نیمکت را با آجر و سیمان میسازند.
برای ساختن يك ظرف سفالی، ابتدا چانه گل را روی صفحه گردان چرخ سفالگری قرار داده و با حرکت پا صفحه زیرین را به گردش در میآوردند و با دست به گل شکل میدهند. چرخیدن صفحه با حرکت پا کنترل میشود و بنا به مقتضای شكل، حرکت را تندتر و یا کندتر میکند. برای اینکه گل به دست نچسبد سفالگر دستها را با آبی که در ظرفی روی میز در پهلوی خود قرار دارد خیس میکند. چرخ کاری در سفالگری یکی از مهمترین مراحل است و مهارت صنعتگر نقش مهمی در آن بازی میکند که بتواند شیئی را همانند طرح دلخواه در آورد و در عین حال ضخامت گل در تمام نقاط ظرف یکسان و یکنواخت و حتیالمقدور نازك و ظریف باشد. پس از اینکه شیئی، شکل مورد نظر را به خود گرفت، آن را از روی چرخ بر میدارند.
یعنی به وسیله نخی، ظرف ساخته شده را از بقیه گل چانه جدا میکنند و به ساختن شیئی دیگری میپردازند. سپس ظرفهای ساخته شده را برای مدتی در سایه جهت خشك شدن میگذارند تا تمام سطح فرآورده شکل داده شده به طور یکنواخت خشك گردد و از پیدایش تنش و نتیجتا ترک پیشگیری به عمل آید. این مدت بسته به بزرگی و کوچکی و همچنین نازکی و ضخامت پوسته شیئی ساخته شده از دوازه تا بیست و چهار ساعت به طول خواهد انجامید. پس از طی این مدت اشیاء ساخته شده نیمه خشك را مجددا بر روی چرخ قرار داده و در حالی که چرخ را به حرکت در میآورند، به وسيله يك تيغه ساده، قسمتهای زائد را میتراشند و تمیز کاری مینمایند. البته این بار ظرف یا شیئی را به صورت وارونه روی چرخ قرار میدهد و قسمتهای زائد بیشتر مربوط به ته ظرف میشود که هنگام شکل دادن اولیه نمیشود فرم دلخواه را به آن داد. پس از تراش و تمیز کاری، عمل شکل دادن کامل میگردد و مجددا آن را برای مدت ۲۴ ساعت در سایه قرار میدهند و پس از این مدت فرآورده را مقابل تابش آفتاب و یا در گرمخانه میگذارند که کاملا خشک شده و برای پختن آماده گردد.
ب) شكل دادن به وسیله قالب گچی
معمولا ظروفی را که دارای برجستگیهای تزئینی با مدلهای مخصوص هستند و با دست یا چرخ امکان شکل دادن آنها مشکل میباشد از قالبهای گچی استفاده میکنند. امروزه قالبهای گچی در صنعت مدرن کاربرد بسیار داشته و با ارزش است. در این صورت مقداری گل مخلوط با لوئی را به وسیله وردنه مسطح کرده و آن را داخل قالب گچی که در بعضی مواقع از چندین قطعه ساخته شده است مینمایند. سپس گل را به وسیله ضربات دست کاملا در داخل قالب نموده و به جداره گچی آن فشار وارد مینمایند تا تمام شکل قالب را به خود بگیرد. پس از گذشت مدت کوتاهی قالب گچی را باز کرده و ناهموایهای جسم شکل یافته را به وسیله ابر خیس صاف مینمایند و اضافات را توسط کارد و یا شیئی مشابه آن جدا میکنند. آنگاه فرآورده آماده شده را در گوشهای از کارگاه قرار میدهند تا خشك شود.
ج) شکل دادن توسط ریختن
اجسامی را که دارای شکل پیچیده بوده و یا میان تهی باشند میتوان به سادگی با این روش شکل دادن ساخت. در این حالت مجددا از قالب گچی استفاده میشود با این تفاوت كه خاك رس مورد نظر دارای مقدار بیشتری آب بوده و به صورت دوغاب میباشد و گاهی نیز مواد دیگری جهت افزایش خاصیت شناور بودن ذرات خاك رس در آب مثل سیلیکات سدیم و با مواد مشابه آن به مقدار بسیار کم به دوغاب اضافه میشود که این عمل نتیجتا مقدار کاربرد آب را نیز تا اندازهای کاهش میدهد. پس از آماده کردن دوغاب آن را در قالب گچی ریخته و پس از مدت کوتاهی که بر اثر جذب آب جدار گچی قالب قشر نسبتا سختتری از خاك رس بوجود آمد، دوغاب باقی مانده را خالی میکنند و با گذشت مدت زمانی این قشر، خود را از جداره گچی قالب جدا کرده و در این موقع میتوان قالب را باز و جسم شکل گرفته را خارج و آن را به وسیله ابر خیس و کارد تمیز کرده و قسمتهای زائد را جدا نمود و برای خشك شدن آماده کرد.
د) شکل دادن کاشی
به منظور شکل دادن کاشی به طريقه سنتی در ایران ابتدا از قالب چوبی استفاده میشود به طوری که گل مورد نظر را در این قالب ریخته و آن را کاملا مسطح مینمایند. پس از خارج کردن آن از این قالب چوبی چون این قطعه هنوز دارای استحکام کافی نمیباشد آن را در قالب مخصوص قرار داده و درب آن را که به صورت سنبه است میگذارند و با زدن چند ضربه به وسیله چکش مواد داخل آن به اندازه مورد نظر فشرده و محکم میگردد. این جسم شکل داده شده منظم را از قالب فلزی که قبلا جداره آن را برای راحت بیرون آمدن کاشی، با روغن آغشته کرده بودند خارج مینمایند و برای خشك شدن آماده میکنند.
پختن
به منظور افزایش استحکام فرآوردههای گلی و متراکم نمودن آن باید این اجسام در درجه حرارت معینی پخته شود. اگر قرار باشد اشیاء سفالین بدون لعاب عرضه گردد، باید با درجه حرارتی مابین ۱۵۰ الی ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد تقريبا به مدت ۸ ساعت در کوره پخته شود که این درجه حرارت و مدت زمان پخت بستگی فراوانی به نوع مواد اولیه و فرآورده مورد نظر دارد. در حالی که سفالهائی که بعدا به صورت لعابدار عرضه خواهد شد در دو مرحله پخته میشوند: مرحله ابتدائی حرارتی معادل با ۹۰۰ الی ۹۵۰ درجه سانتیگراد به مدت هشت ساعت است زیرا اگر میزان درجه حرارت از این مقدار تجاوز نماید فرآورده کاملا پخته شده و خلل و فرج سفال به کلی بسته میشود و لعاب به درون بدنه سفال نمیتواند نفوذ کند و نتیجتا در سطح سفالها به طور یکنواخت لعاب به خود نگرفته و حالت کچلی خواهد داشت. مرحله دوم پخت پس از لعابکاری است که شیئی مورد نظر را پس از لعابکاری مجددا در کوره قرار داده و برای مدتی که بستگی به نوع آن دارد میپزند.
انواع کوره برای پخت سفال و سرامیک
کورههایی که در صنعت سفال و سرامیک استفاده میشوند انواع مختلفی دارد مانند کوره تونلی، کوره سنتی، کوره استوانه، کوره آزمایشگاهی و… اما کورهای که برای سفالگری در کارگاهی کوچک و نه کارگاهی صنعتی به کار میآید، بدین شکل هستند:
کورههای صندوقی: کورههای صندوقی که درب آنها از بالا و مانند صندوقچه باز میشود، دارای فضای بیشتری هستند اما گذاشتن و برداشتن سفالینهها در آن دشوارتر است.
کورههای یخچالی: کورههای یخچالی کورههایی هستند که درب آنها از جلو و مانند کمد یا یخچال باز میشود. فضای داخلی این کورهها با پایه و صفحات سنگی، مطبق شده است و این طبقات قابل جابجایی است. همچنین تمام نقاط داخل کوره قابل دسترسی است، بنابراین پر و خالی کردن آن سادهتر است.
کورههای گازی یا برقی
کورهها با دو منبع انرژی گاز و برق کار میکنند.
کورههایی که با گاز کار میکنند مصرف بسیار پایینی دارند و به صورت کلی تکنیکهایی مانند: راکو، ساگار و احیا که برای پخت سفال و لعاب وجود دارد، فقط در کوره گازی قابل اجرا است. در واقع این تکنیکها احتیاج به شعله مستقیم و یا دوده دارند.
کورههایی که با برق کار میکنند برای منزل یا کارگاههای با کار کم مناسبتر هستند چرا که تنها با فشار یک دکمه در صفحهای دیجیتالی کوره را خاموش، روشن و حتی تنظیم میکنید. کورههای برقی به صورت تک فاز، دو فاز و سه فاز وجود دارند که بستگی به تامین میزان حرارت درخواستی و کنتور برقی که از آن استفاده میکنید دارد.
پیشنهاد ما این است که کنتور کوره را جدا کنید، درست است که گرفتن کنتور جدید دردسر دارد ولی با توجه به این مطلب که کوره برق مصرفی بالایی دارد بهتر است این کار را انجام دهید.
منبع : سایت هنریاب
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.