گنبد غفاریه مراغه

گنبد غفاریه مراغه در شمال غربی شهر مراغه و در کنار رودخانهٔ صوفی‌چای قرار گرفته‌است. این گنبد در زمان حکومت ایلخانیان و توسط سلطان ابوسعید بهادرخان ساخته شده‌است.این بنای تاریخی در هفت مرداد سال ۱۳۱۲ هجری شمسی به شماره ۱۳۷ در آثار ملی ایران به ثبت رسید.

وجه تسمیه

وجه تسمیهٔ گنبد غفاریه براساس آنچه که از متون تاریخی برمی‌آید چنین است که عارفی به‌نام «نظام‌الدین احمد بن حسین‌الغفاری». در زمان فرمانروایی «سلطان یعقوب بن حسن‌بیگ آق‌قویونلو» هنگام مراجعت از حج، عمارتی در نزدیکی این بنا احداث و املاک و باغی جهت مصارف آن وقف نمود. به‌همین جهت این عمارت و بناهای وابسته و همچنین برج مزبور به‌نام وی به «غفاریه» شهرت یافت.

معماری بنا

گنبد غفاریه با الهام از گنبد سرخ مراغه ساخته شده و به شکل مربع آجری است که روی سکو و بر فراز دخمه‌ای استوارشده است. چهار گوشه آن بوسیله ستون‌هایی که دارای تزیینات آجری است، زینت یافته است. درگاه ورودی بنا به سمت شمال واقع شده و دارای یک طاق نمای بزرگ و دو طاق نمای باریک و بلند جنبین می‌باشد. طاق نمای مرکزی را تزیینات زیبای معلقی مرکب از آجر و کاشی‌های الوان سیاه و سفید و فیروزه‌ای و دو کتیبه به خط ریحان آرایش می‌دهد. معماری بنای گنبد غفاریه بنایی مربع و آجری است که دارای دو طبقه فوقانی و زیرین می‌باشد .

ازاره ی بنا به ارتفاع ۲ متر از سنگ مرمر تراشیده سفید ساخته شده که بعضی از قطعات آن به ابعاد ۱۵۰ در ۷۰ سانتیمتر است. مدخل گنبد به سمت شمال است و در گوشه‌های بنا، ستون‌های آجری با نقوش لوزی و در هر یک از اضلاع، دو طاق‌نما و یک حاشیه کتیبه کار کرده‌اند. این بنا در اصل دارای گنبدی دو پوش بوده که از بین رفته و در دوره اخیر به همت سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شده است.

تزیینات گنبد غفاریه مراغه

وجود کاشی‌های آبی فیروزه‌ای در گوشه‌های بنا، کاشی‌کاری معرق در میان تزیینات آجری و کتیبه‌های کاشی‌کاری به رنگ آبی فیروزه‌ای و مشکی، به این برج مقبره ویژگی خاصی بخشیده‌اند.

طاق نمای مرکزی شامل تزیینات زیبای معلقی مرکب از آجر و کاشی‌های الوان سیاه و سفید و فیروزه‌ای و دو کتیبه به خط ریحان می‌شود. کتیبه‌ای در دو سطر بالای در و کتیبه دیگری بالای طاق به چشم می‌خورد. متن کتیبه سه سطری بالای طاق علی‌رغم تحمل آسیب‌های زیاد قابل خواندن است:
امر بانشاء هذه القبه المبارکه فی ایام مولانا السلطان الاعظم ظل الله فی الارض سلطان سلاطین العرب و العجم ابوسعید بهادر خان خلد الله ملکه.

کتیبه های بنا

از دو کتیبه دو سطری بالای در، بخش‌های زیادی بر جای نمانده است. ولی از همین مختصر می‌توان دریافت که این کتیبه حاوی القاب و احتمالا نام شخصیتی بوده که آرامگاه برای او ساخته شده است. با توجه به سه نشان خانوادگی بالای پنجره‌ها که به‌صورت دو عصای پشت به پشت است، گفته می‌شود که آن‌ها نشان خانوادگی چوگانداران هستند. این نشان همچنین در مدرسه ملکیه در بیت‌المقدس و نیز بر چلچراغی مینایی متعلق به موزه قسطنطنیه به‌همراه نام ایل ملک چوگاندار دیده می‌شود. قراسنقر در ابتدا یک غلام مملوک بود که قلاون، او را خریداری کرد و منصب چوگانداری به او داد. بنابراین، با توجه به فقدان مدارک می‌توان پذیرفت که گنبد غفاریه مدفن امیر مملوک شمس الدین قراسنقر الچرکسی المنصوری است.

حروف کتیبه‌ها به رنگ سیاه بر زمینه‌ای سفید قرار گرفته و با اسلیمی‌هایی به رنگ آبی فیروزه‌ای تزیین شده‌اند. نماهای جانبی و نماهای پشتی، هریک به دو پنجره در داخل طاقنما مجهز هستند. بالای هر پنجره که در چارچوبی مستطیلی قرار گرفته، با نقوش بسیار زیبایی از آجر و کاشی مینایی تزیین شده است. داخل گنبد غفاریه، یک سرداب و شبستان دارد. شبستان که احتمالا محل عبادت یا پخش نذورات بوده، با طاق‌نماهای ساده آراسته شده و گچ‌کاری شده است.

نحوه دسترسی به گنبد غفاریه مراغه

آدرس : استان آذربایجان شرقی، مراغه، خیابان شهید صدوقی، جنب رودخانه صوفی چای، پارک گنبد غفاریه

تصاویر بیشتر : -->