کوه های آلا داغ لار

کوه های رنگی آلا داغ لار در استان آذربایجان شرقی واقع است. این منطقه که در شمال بزرگراه زنجان-تبریز قبل از شهرستان میانه در ۲۵ کیلومتری شمال شرقی شهرستان تبریز واقع شده است متعلق به سازندهای Upper red یا قرمز بالایی زمین هستند که در اکثر نقاط ایران مرکزی ( تقسیم بندی زمین شناسی) بر روی توف های ائوشن قرار میگیرند و رنگ قرمز آنها حاکی از شرایط اکسیدان و وفور اکسیژن به منظور ترکیب با اکسیژن است. وجود رنگهایی همچون قرمز، زرد، سفید و نارنجی در بافت این ارتفاعات مناظر بدیعی ایجاد کرده است. در نزدیکی این کوهها چندین روستا قرار دارد که در بین کوههای رنگی قرار گرفته اند. خاک به کار رفته در کاهگلی که برای ساختن خانه در این روستاها استفاده می شود قرمز رنگ است. این کوه ها به سبب رنگی بودن شان به ویژه رنگ مسی و زرد در شرایط نور مناسب و هوای گرم سوژه مناسبی برای عکاسی طبیعت به شمار می رود.

سازند قرمز بالایی، بیشتر از نوع ماسه‎سنگ، مارن، کنگلومرا و تبخیری‎هاست که در شرایط مولاسی تشکیل شده و فرونشینی تدریجی بستر، ضخامت آن را به شدت افزایش داده است. با وجود شرایط یکسان رسوبی، سنگ‎شناسی این سازند تغییرات زیادی دارد، به گونه‎ای که هم‎ارزی دقیق رخنمون‎ها دشوار است و هیچ برشی نمی‎تواند الگوی این سازند باشد. یکی از ویژگی‎های سازند قرمز بالایی سیمای ظاهری آن است که به جز حاشیه ارتفاعات، به طور عموم نواحی کم‎ارتفاع دشت گونه را زیر پوشش دارد. گستره‎های وسیعی از فرونشست‎های زمین‎ساختی جوان مانندکویر بزرگ، فرونشست میانه – زنجان، گودی قم – ساوه، گودال بلورد – بافت – سیرجان با نهشته‎های این سازند پُر شده‎اند. در این گونه نواحی، بسیاری از تپه ماهورهای سُرخ‎رنگی که با رسوبات تبخیری آغشته‎اند، جزو سازند قرمز بالایی هستند.

سازند قرمز بالایی در شرایط رسوبی یکسان انباشته نشده است. موج نقش‎های جریانی موجود در ماسه‎سنگ‎ها، ته‎نشست آنها را در آب تأیید می‎کند. از سوی دیگر، تنه درختان فسیل شده، اثر قطره‎های باران، ترک‎های گلی فسیل شده، نشانگر وجود حوضه‎های رسوبی خشکی در زمان ته‎نشست سازند سُرخ بالایی است. در یک نگاه کلی، خروج گسترده زمین در میوسن میانی موجب افزایش آهنگ فرسایش و آزاد شدن حجم زیادی از فرآورده‎های تخریبی شده که به شکل رسوبات آبرفتی در مخروط‎افکنه‎ها و یا رسوبات تبخیری – تخریبی ریزدانه در حوضه‎های کولابی نهشته شده‎اند. بدین‎سان، سازند قرمز بالایی دو رخساره متفاوت دارد. یکی رخساره تخریبی که در حاشیه حوضه قرار داشته و دیگری رخساره کولابی که در داخل حوضه و دور از منشأ بوده است. رخساره‎های کولابی این سازند در کویر بزرگ گسترش وسیعی دارد. حوضه‎های کوچک‎تر کولابی نیز در جنوب میانه و اطراف کبودرآهنگ (شمال همدان) وجود داشته‎اند.

برخلاف اثرات سوء زیست‎محیطی، داشتن نهشته‎های اقتصادی یکی از ویژگی‎های بارز سازند قرمز بالایی است. نهشته‎های گچ و نمک این سازند در بسیاری نقاط کاربرد صنعتی و خوراکی دارند. در منطقه میانه، ردیف‎های این سازند حجم‎های زیاد ژیپس و نمک پتاس‎دار دارد که در حدود ۵۰ متر ضخامت دارد. افزون بر کلریدسدیم و کلریدپتاسیم (سیلویت) سُرخ‎رنگ، کارنالیت و سولفات جدیدی از کلسیم، منیزیم و پتاسیم به نام «مامانیت» (اقتباس شده از نام روستای مامان میانه) گزارش شده است (لادام، ۱۹۴۲) این سولفات در حقیقت یک گرهک چند نمکی است که در قاعده نمک دیده می‎شود. درگنبدهای نمکی ایلجاق، میزان پتاس اکتشاف شده حدود دو میلیون تن برآورد شده است.

منبع : کویرها و بیابانهای ایران