مسجد چهار پادشاه

سلسله سادات کیایی در قرن هفتم و هشتم هجری قمری در گیلان و مازندران حکومت داشتند. نسب خاندان کیایی به احمد آل اکبر مشهور به عفیفی کوکبی از نبیرگان امام زین‌العابدین علی‌بن الحسین(ع) می‌رسد. سادات کیایی ـ چه قبل و چه بعد از رسیدن به حکومت ـ به علت اعتقادات عمیق عامه مردم به آن‌ها از احترام خاصی برخوردار بودند. عالم ربانی سید خورکیا، از سادات عظیم‌الشأن این سلسله که در سال ۶۴۷ هـ.ق شهید شد، در لاهیجان و در محله “میدان” که بازار لاهیجان هم در این محله قرار داشت، به خاک سپرده شد.
در ایران همیشه معمول بود که اولیاء و پیشوایان دین و عرفان نامی را “پادشاه” وقت خویش می‌خواندند؛ لذا این مکان با توجه به این‌که مدفن سه نفر از پیشوایان دین، که پادشاه زمان خویش نامیده می‌شدند بود، با به خاک سپرده شدن پیکر چهارمین سادات کیایی، یعنی سید رضی کیاء که پادشاه وقت گیلان بود، به “چهار پادشاه” معروف شد.
به‌طور خلاصه، در بقعه چهارپادشاه، نخست، سید خرم کیا یا سید خورکیا در سال ۶۴۷ هـ.ق به خاک سپرده شد. یکصد و چهل و چهار سال بعد، یعنی در سال ۷۹۱ هـ.ق سید علی کیا، رحلت کرد و در طرف چپ حجره سید خورکیا، حجره دیگری ساختند و او را در آن به خاک سپردند. در سال ۸۲۹ هـ.ق (سی و هشت سال بعد)، ابوتراب ابن سید علی امیرکیا که نسبت او تا حضرت رسول(ص) به استناد کتیبه‌ای که در صندوق قبر دوم آمده است، می‌رسد و از بزرگان سادات صحیح النسب و از اولیاء زمان خویش بوده است که به پانزده پشت به امام اول، علی‌ابن ابی‌طالب(ع) می‌رسیده است (جد ششم او علی غزنوی است.) تاریخ وفات سید علی‌ ابن سید امیرکیا، روز دوشنبه اول جمادی الاول سال ۸۲۹ هـ.ق است. از عجایب روزگار این‌که، سید رضی کیا ـ پادشاه وقت گیلان ـ در همین سال و ماه و روز به عالم باقی شتافت که مرقد مطهر آن در اتاق شماره یک این بقعه است.

ورودی بنا از دو طرف است. بنای اصلی آن در ضلع جنوبی حیاط واقع شده‌است. ایوان بزرگی با شش ستون در ضلع شمالی بنا قرار گرفته، ستونهای آن به ارتفاع ۸۰ سانتی متر کاشیکاری شده که کاشیهای آن از دوره قاجاریه است. کتیبه‌های صندوق‌ها، خوش خط و متعلق به قرن هشتم و اوایل قرن نهم ه. ق است. درهای ورودی چوبی است و کنده کاری دارد. قدیمی‌ترین صندوقچه، در سال ۷۹۱ هجری قمری و جدیدترین آن‌ها در سال ۱۰۱۵ هجری قمری ساخته شده است. در کتیبهٔ این صندوقچه، شجرهٔ سید خرم‌کیا و نام اهدا‌کنندهٔ آن، یعنی قاضی محمدخان آمده است. کتیبه به خط محمدبن داودکیا نوشته شده و سازندهٔ آن عبدالفتاح لاهیجی است. این مزار دو قرآن قدیمی دارد که به خط کوفی است و چند صفحه‌ای از اول و آخر آن افتاده‌است و قرآن دیگر مورخ سال ۸۸۳ ه. ق است. درِ جنوبی بقعه، چوبی منبت‌کاری شده و دارای کتیبه است. نمای دیوار شمالی با صحنه‌‌های مذهبی نقاشی شده است؛ ولی در تعمیرهای بعدی، بخش‌هایی از نقاشی‌ها فرو ریخته و از میان رفته است. در ضلع شرقی بنای چهارپادشاه اتاقی جداگانه وجود دارد که دارای صندوقی چوبی و سنگ قبرهای مرمر زیادی است. بقعه یکی از پادشاهان مربع شکل با چهار صفحه در چهار جهت اصلی می‌باشد و سقف آن صاف و چوبی است. ضریح چوبی بزرگی در وسط آن بقعه نصب شده‌است. در بقعه دیگر، دو پادشاه به خاک سپرده شده‌اند و دو صندوق چوبی در وسط این اتاق مستطیلی در امتداد یکدیگر قرار دارد که یک صندوق آن دارای منبت کاری بسیار ظریف و کتیبه‌هایی در وسط و دور تا دور آن به خط کوفی است. در جنوبی این اتاق منبت کاری و دارای کتیبه‌است. از اتاق کناری آن که کنار مقبره می‌باشد اکنون به عنوان مسجد استفاده می‌کنند.

نقاره و علم‌های بقعه چهارپادشاهان لاهیجان
بقعه چهار پادشاهان لاهیجان “نقاره” داشت و تا شهریور ۱۳۲۰ شمسی مورد استفاده بود. بقعه چهار پادشاهان لاهیجان در ضمن علم‌های متعددی داشت.

مراسم علم‌بندی
“علم‌بندی” بقعه چهار پادشاهان لاهیجان، روز سوم محرم از ساعت ۱۱ صبح تا ۵ بعد از ظهر است و “علم واچینی” آن، روز بیستم صفر (که چهلم امام حسین است) صبح تا ظهر انجام می‌شود.