طرح جامع یا ناجامع همدان! مسئله این است

مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی‌سینا بیان کرد: یک از مسائلی که در رابطه با طرح جامع شهر همدان می‌توان به آن اشاره کرد کم توجهی به ارائه چشم انداز و رویکرد مشخص محرک توسعه در کلیات طرح در راستای ارزیابی و قراردادن مبنایی برای قضاوت طرح و فرایند توسعه راهبردی است.

دکتر حسن سجادزاده در گفت‌وگو با ایسنا، ادامه داد: نظارت علمی مشاوران و نیروهای متخصص بومی و دانشگاهی تحت عنوان عامل چهارم در تهیه طرح جامع می‌توانست از بروز بسیاری از خطاها و اشتباهات در این زمینه جلوگیری کند.

وی اضافه کرد: ضرورت تحلیلی آسیب شناسانه در طرح‌های جامع گذشته و فرادست و بررسی نقاط ضعف و قوت طرح‌ها و اسناد فرادست در راستای برطرف کردن چالش‌ها و مشکلات طرح‌های قبلی از دیگر نقدهایی است که به این طرح وارد است.

سجادزاده تصریح کرد: بکارگیری نیروها و تیم تخصصی و آشنا با مسائل و بافت‌های شهری همدان در بدنه شرکت مشاور در راستای ارائه مطالعات و پیشنهادات دقیق و کاربردی در فرایند تهیه طرح ضرورت دارد.

این مدرس دانشگاه افزود: کم توجهی به بهره‌گیری عالمانه از نکته نظرات کارشناسان، مدیران، دانشگاهیان و اهالی فن و آشنا با مسائل شهر و شهرسازی و ارائه آنها به روش علمی در تهیه طرح جامع از دیگر ایراداتی است که به طرح جامع وارد است.

وی در ادامه بیان کرد: بهره‌گیری از مقالات، کتب، پایان نامه‌ها و رساله‌های بسیار زیاد در زمینه مطالعات موضوعی و موضعی شهرسازی شهر همدان که حاصل ده‌ها سال تجربه و مطالعه اساتید و اهل فن و دانشجویان در این زمینه است نیز ضرورت دارد.

سجادزاده مطرح کرد: با توجه به آن که در سند آمایش استان، مبنای توسعه شهر و استان همدان کشاورزی و گردشگری بوده، لکن در بستر مطالعات مذکور چندان رویکردی نه تنها دیده نمی‌شود بلکه در برخی از موارد هم برخلاف رویکرد مذکور، توسعه‌هایی پیشنهاد شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی‌سینا اضافه کرد: انتظار می‌رفت که پس از چندین دهه از خطا و آزمون در تهیه طرح‌های جامع، در این مطالعات با رویکرد CDS که اتفاقا خود این مشاور مطالعات CDS را تهیه کرده اقدام به تهیه طرح جامع کلان شهر همدان می‌کرد.

وی با بیان اینکه این طرح فاقد پیوست‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی بوده و به همین دلیل قابلیت اجرایی آن دشوار است، گفت: مطالعات فاقد ارائه بسته‌های تشویقی و مشارکتی در راستای تسهیل در فرایند اجراء و بهره گیری از نظرات ذینفعان و ذی نفوذان است.

سجادزاده مطرح کرد: همچنین اشتباهات در برخی آمارها و برداشت‌های میدانی و عدم تدقیق برداشت‌های مشاور با وضعیت موجود و تولید نقشه‌های مناسب در این زمینه نقد دیگری است که به طرح فوق وارد است.

به گفته مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی‌سینا مطالعات مذکور فاقد انعطاف پذیری لازم و امکان سنجی بوده و بستر سازی و ارائه سناریوها و آلترناتیوهای مختلف در فرایند لکه گذاری و اجراء در آن مشاهده می‌شود.

وی در ادامه اظهار کرد: بلاتکلیفی یا پیشنهاد مجدد بسیاری از لکه‌های داخل محدوده که در طرح‌های جامع در دهه گذشته همچنان به نتیجه نرسیده بود در این مطالعه هم بدون توجیح خاصی پیشنهاد شده است.

سجادزاده افزود: بلاتکلیفی و یا استناد به ضوابط و مقررات طرح‌های قبلی در این مطالعات و شبهه انگیزی در خصوص انجام طرح تفضیلی توسط همین مشاور در راستای بلاتکلیفی بسیاری از لکه‌ها و یا مقررات پیشنهادی دیده می‌شود.

این مدرس دانشگاه عدم بهره گیری و یا ارائه تجارب موفق داخلی و خارجی در تهیه طرح های جامع شهری و فقدان بهره‌گیری از ابزارها و نرم افزارها و شیوه‌ها و فناوری‌های نوین در تهیه طرح جامع را دیگر ایراد این طرح دانست.

وی ادامه داد: نگرش کالبدی، کمی، ترافیک محور، پروژه ای و مهندسی و سخت افزاری در تهیه طرح مذکور به جای بهره‌گیری از رویکردهای انسانی، اجتماعی، زیست محیطی و بهره‌گیری از رویکردهای توسعه راهبردی مشاهده می‌شود.

سجادزاده افزود: همچنین بی توجهی به ظرفیت سنجی و مطالعات زیست پذیری شهر همدان و از بین بردن حریم شهر و الحاق برخی مناطق نظیر روستاهای علی آباد، قاسم آباد و … و همچنین شهر جورقان که به نابودی صدها هکتار از اراضی ناب کشاورزی و باغات در آینده نزدیک منجر خواهد شد، بدون آن که توجیه قانع کننده‌ای در این زمینه وجود داشته باشد یکی دیگر از نقدهایی است که به طرح جامع همدان وارد است.

وی در ادامه به بی توجهی به پیامدهای توسعه فیزیکی که باعت توسعه و ایجاد حاشیه نشینی‌های جدید و محلات فقیر نشین جدید خواهد شد اشاره کرد و گفت: بی توجهی به سه اصل بسیار مهم TND(محله محوری)، TOD(حمل و نقل همگانی)، و TDR(انتقال حق توسعه) در فرایند تهیه طرح‌های جامع که در تمام کشورهای توسعه یافته به عنوان اصول اساسی تهیه طرح‌های جامع و توسعه محور شناخته می شود.

به عقیده سجادزاده بی توجهی به پیامدهای قطب بندی‌ها و نابرابری‌های اجتماعی و بی توجهی به عدالت زیست محیطی و توزیع خدمات شهری، لکه‌های پیشنهادی جهت گذران اوقات فراغت و سرگرمی و فضای سبز برای جلوگیری از تبعیض‌های اجتماعی و زیست محیطی مورد دیگری است که در این طرح مغفول مانده است.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: علاوه بر این، بی توجهی به توسعه متوازن و متعادل در کلیه نقاط شهری و همچنین بی توجهی به نحوه توزیع کاربری‌ها از سطوح محله محوری، ناحیه محوری تا منطقه محوری از دیگر ایرادات طرح است.

وی مطرح کرد: عدم بازنگری در سیستم منطقه بندی، ناحیه بندی و محله بندی شهر همدان و فقدان تنظیم این تقسیمات براساس ملاحظات اجتماعی، زیست محیطی و فرهنگی مورد دیگری است که همین بی توجهی مشکلات زیادی را در شهر ایجاد کرده است.

سجادزاده در ادامه بیان کرد: کم توجهی به رویکرد بازآفرینی شهری و اقتصاد گردشگری به خصوص در بافت تاریخی در راستای ارتقاء کیفیت محیط ها و بافت‌های شهری براساس رویکرد انسان محور از دیگر ایراداتی است که به طرح فوق وارد است.

به گفته مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی‌سینا فقدان ارائه یک مدل پایدار و واقع بینانه ترافیکی در سطح شهر و بلاتکلیفی در این حوزه و ارائه برخی پیشنهادات ترافیکی که خود تبعات و پیامدهای سوداگرانه و هزینه بر زیاد بدون دستاورد خاصی خواهد داشت نیز قابل بررسی است که در طرح به آن توجه نشده است.

وی ادامه داد: فقدان پیوست پدافندی در خصوص جانمایی لکه‌ها و یا توسعه‌های منفصل و یا متصل پیشنهادی که به خصوص در محورهای ورودی شهر آثار و تبعات منفی زیادی به دنبال خواهد داشت نیز باید در طرح مورد توجه قرار می‌گرفت.

سجادزاده افزود: محور قراردادن توسعه منفصل به جای توسعه متصل و بی توجهی به آثار و تبعات زیست محیطی و اقتصادی و اجتماعی در آینده دور و نزدیک نکته بعدی است که در مطالعات طرح جامع مغفول مانده است.

وی کم توجهی به کمبود منابع آبی در شهر همدان در جانمایی و توسعه‌های فیزیکی شهر همدان که نشان از بی توجهی به ملاحظات زیست پذیری شهر همدان دارد را نیز بسیار مهم و فراموش شده در طرح دانست.

سجادزاده با بیان اینکه بلاتکلیفی بسیاری از زمین‌ها و لکه‌ها و به خصوص BROWNFIELD و زمین‌های سوخته صنعتی در این زمینه نیز مورد توجه است، گفت: فقدان رویکرد و نظام پهنه بندی خاص برای اسقرار و جانمایی بلند مرتبه سازی، ویلاسازی، استقرار مراکز حساس و مهم شهری موضوع دیگری است که باید به آن توجه می‌شد.

به عقیده این مدرس دانشگاه کم توجهی به رویکرد پیاده‌مداری و انسان محور در راستای ارتقاء سلامت روانی و جسمانی شهروندان و برعکس تشویق و ترغیب به احداث تقاطع های غیر همسطح و پروژه های بزرگ مقیاس که باعث صدمات و مسائل اقتصادی و اجتماعی زیادی خواهد شد نیز باید مورد بررسی قرار می‌گرفت.

وی اضافه کرد: بی توجهی و یا کم توجهی به احیاء محلات سنتی(چمن ها) و همچنین رود دره‌های شهری، قنوات و چشمه ها و فضاهای طبیعی و تاریخی همدان نکته دیگری است که در مطالعات نادیده گرفته شده است.

سجادزاده در ادامه به کم توجهی به رویکرد برندسازی مکان و شهر خلاق در توسعه بافت تاریخی و یا بافت طبیعی شهر همدان اشاره کرد و گفت: بی توجهی به قطب های علمی و دانشگاهی، قطب پزشکی سلامت، قطب تاریخ و تمدن، قطب شهر سبز پایدار و بسیاری از دارائی ها، پتانسیل ها، ظرفیت ها و سرمایه های طبیعی و اجتماعی در فرایند تهیه طرح و محدوده طرح جامع شهری نیز مورد توجه نبوده است.

وی در ادامه مطرح کرد: حریم تعریف شده به هیچ وجه مانع از دست اندازی و تصرفات بی رویه و دخالت های سوداگرانه در آینده در محیط های طبیعی و کشاورزی نخواهد شد، ضمن آن که مسائل حقوقی و مالکیتی و برداشتی نیز در این زمینه دیده نشده است.

سجادزاده ادامه داد: سطح و سطوح و سرانه های استاندارد سبز و یا سایر خدمات اجتماعی و فقدان ارائه سطح و سطوح استاندارد و مناسب درخور زمینه های فرهنگی و اجتماعی و اقلیمی شهر همدان نیز مورد بی توجهی و یا کم توجهی قرار گرفته است.

به اعتقاد مدیر گروه شهرسازی دانشگاه بوعلی‌سینا بی توجهی به استفاده از ابزارهایی نظیر پرسش نامه، مصاحبه های عمیق، و سایر ابزارهای مشارکتی در جهت تقویت مطالعات طرح جامع و بهره گیری از نظرات مردم و کارشناسان و حتی گردشگران شهر همدان از دیگر انتقادات وارد به این طرح است.

وی افزود: فقدان ارائه نقش انگیزی برای شبکه های شعاعی و حلقوی شهر همدان و برای برنامه ریزی مناسب جهت ارائه مدل ترافیکی سبز و هوشمند در آینده نیز باید مورد توجه قرار می‌گرفت، علاوه بر این به ساختار و هندسه اصلی شهر در فرایند توسعه فیزیکی و هم پیوندی اجزاء و عناصر شهری که باعث توسعه‌های بی رویه و توسعه حاشیه نشینی خواهد شد نیز کم توجهی شده است.

سجادزاده فقدان مطالعات مربوط به نحوه و امکان اجراء و همچنین درآمد زایی شهرداری، سیما و منظر شهری و … را مورد بعدی عنوان کرد و افزود: ظرفیت های بازار و بافت تاریخی در راستای اقتصاد گردشگری و درآمدهای پایدار در این خصوص نکته دیگری است که در مطالعات طرح جامع به آن کم توجهی شده است.