شهر کوهپایه

وهپایه شهری است تاریخی که در ۷۰ کیلومتری شرق شهر اصفهان واقع شده‌است. این شهر از طرف شمال با شهرستان اردستان از طرف جنوب با شهر هرند (بخش‌های جلگه، بن رود (شهر ورزنه) و جرقویه علیا و سفلی) و از طرف شرق با شهرستان نائین و از طرف غرب با شهرستان اصفهان در ارتباط است. این شهر از نظر تاریخی قدمت زیادی دارد و نیز شامل روستاهای زیادی می‌باشد که از جمله مهمترین آنها عبارت است از امامزاده قاسم که در ۱۵ کیلومتری شرق این شهر واقع شده و محل زیارت امامزاده قاسم فرزند موسی بن جعفر و برادر علی بن موسی (امام رضا) می‌باشد. این روستا در ایام محرم و به خصوص در روز عاشورا پذیرای تعداد زیادی از مشتاقان می‌باشد.

مشخصات بخش کوهپایه

این بخش یکی از گسترده‌ترین و قدیمی‌ترین بخشهای استان اصفهان می‌باشد که در حاشیه کویر مرکزی ایران قرار گرفته و از شمال به شهرستانهای اردستان و برخوار و میمه و از جنوب به بخشهای جلگه و بن رود استان اصفهان و از شرق به استان یزد و شهرستان نایین و از غرب به بخش مرکزی اصفهان محدود می‌شود.

ارتفاع مرکز و جنوب بخش از سطح دریا ۱۵۷۰ متر و شمال آن ۳۳۰۰ متر می‌باشد. وسعت بخش کوهپایه حدود ۳۰۰۰ کیلومتر مربع است و تقریباً ۲۰٪ از وسعت استان اصفهان را به خود اختصاص داده‌است. همچنین برابر آخرین تقسیمات کشوری (سال ۱۳۸۰) دارای سه شهر به نامهای کوهپایه، سجزی و تودشک و ۴ دهستان به نامهای جبل، تودشک، زفره و سیستان و بیش از ۵۴۸ روستا، مزرعه و مکان می‌باشد، که از این تعداد در ۲۷ روستا شورای اسلامی تشکیل شده و ۲۷ دهیاری نیز راه‌اندازی گردیده که از این تعداد ۱۴ دهیاری مصوب می‌باشد.

مرکز بخش، روستای کوهپایه‌است که در عهد قاجار که تقسیمات کشوری بصورت ایالت و ولایت و بلوک بوده؛ کوهپایه مرکز بلوک اربعه (جرقویه،، اردستان و رودشتین) بوده‌است و از سال ۱۳۱۶ تا به حال مدت حدود ۷۱ سال است که مرکز جغرافیایی، سیاسی منطقه کوهپایه می‌باشد (تا سال ۱۳۷۳ بخشهای جلگه و بن رود جزیی از بخش کوهپایه بودند). مطالعات و تحقیقات زمین‌شناسی نشان می‌دهد که زمانی بخش کوهپایه را کلاً آب فراگرفته بوده (بجز مناطق کوهستانی) و به مرور زمان به خشکی تبدیل شده؛ به ترتیب مراکز جمعیتی زفره، کوهپایه و … ایجاد شده و اگر این نظر صحیح باشد شهرها و روستاهایی که در ارتفاعات قرار دارند قدمت بیشتری نسبت به نقاط دیگر دارند. ولی آنچه مسلم است پیشینه فرهنگی، مذهبی، آثار باستانی با هویت بجا مانده از ادوار گذشته، با سوادی و سطح تحصیلات عالی و … حاکی از قدمت و غنای فرهنگی مردمان این منطقه رانشان می‌دهد.

انواع مشاغل کشاورزی، دامداری، صنایع دستی، خدماتی و اداری در این بخش وجود دارد و این بخش دارای سه شهرک صنعتی مصوب (سجزی (شهرک صنعتی بزرگ شرق اصفهان سگزی)، کوهپایه و) و چندین نقطه صنعتی روستایی با بیش از یکصد کارخانه و فخاری فعال می‌باشد و حدود سه هزار نفر کارگر در آنها مشغول بکار هستند. در بخش کوهپایه حدود ۶۰ اداره، ارگان، نمایندگی، دفتر، مراکز نظامی، انتظامی، قضایی، آموزشی، تعاونی و بانک مشغول به انجام و ارایه خدمات به مردم هستند. تعداد کارمندان ادارات بخش ۳۰ نفر، تعداد کارگران کاخانه‌های بخش ۳۰۰ نفر و تعداد افراد شاغل در اصناف بخش ۱۰۰ نفر می‌باشد.

وجه تسمیه شهرها

کوهپایه نام قدیمی آن ویر بوده که اکثراً در اسناد و کتب قدیمی به چشم می‌خورد ویر که از لغات زبان محلی کوهپایه نیز می‌باشد به معنی هوش و ذکاوت است. بعد به قهپایه به معنی محکم و استوار نامیده شده (در اسنادی که در سال ۱۳۱۶ و قبل از آن مشاهده شده و از جمله در کتاب گلچینی از شاهنامه فردوسی و نشریات فنی مهندسی و بازرگانی لغت قهپایه دیده می‌شود) سپس به کوهپایه به دلیل قرار گرفتن در حاشیه ارتفاعات ۳۳۰۰ مارشینان نامیده شده. در اصطلاح محلی آنرا کوپا نیز می‌گویند (مشهور است که امام حسن مجتبی (ع) به ایرن (سرزمین عجم) تشریف فرما شدند و از شهر ری به قم و از آنجا به اردستان و سپس به قریه کهنگ و قهپایه عزیمت فرموده و در قهپایه (کوهپایه) نزول اجلال فرمودند و سپس به اصفهان محله لسان الارض تشریف فرما شدند و در آنجا زمین با حضرت سخن گفته‌است.

سجزی معرب سکزی است. سکزی لغت اوستایی پهلوی می‌باشد و به دلیل سکونت قوم سکاها در قدیم‌الایام در این منطقه به این نام مشهور شده‌است. در زبان عامیانه سگزی گویند و اکثر اسناد تاریخی آنها بنام سجزی می‌باشد به همین دلیل نام آن شهر بر اساس مصوبه هیئت وزیران سجزی اعلام شده. به هر حال سجزی یا سکزی همان سیستان و محل قوم سکاها می‌باشد.

تودشک یعنی تودشکت به معنای محلی هموار که در حاشیه دشت قرار دارد.