سَقِّز یکی از شهرهای غربی ایران در استان کردستان است که در شمال‌غربی سنندج و در فاصله ۱۹۸کیلومتری آن واقع است. از شمال به شهر بوکان، از غرب به شهر بانه، از جنوب به منطقه تیلکو، و از شرق به منطقه افشار منتهی می‌شود.
شهرستان سقّز برروی دو تپه طویل که رودخانه سرپوشیده ولی‌خان از وسط آن می‌گذرد، بنا شده‌است. پستی و بلندی‌های داخل شهر و مناظر و چشم‌انداز زیبای رودخانه سیمینه‌رود، که از کنار این شهر می‌گذرد، جلوه بدیعی را به نمایش گذاشته‌است.
نام
نام امروزینِ سقّز از نام قوم سکه یا سکا (سکاها یا سکز) به یادگار مانده‌است، و سکز همان ساکز است. در روزگار مادها سکاها فراوان به مرزهای ایران می‌تاختند. اینان گاه با آشور هم‌پیمان می‌شدند و زمانی زیر فرمان خود مادها با آشوریان می‌جنگیدند. به‌دنبال حمله مجدّد آشور به مادها خشتریته برای پایان دادن به حملات آشور با ماننا و سکاها پیمان دوستی بست و عملاً با آشور وارد جنگ شد.
در حدود سال ۶۵۰ پ.م. پادشاهی ماد دولت بزرگی در ردیف ماننا و اورارتو و عیلام بود. بعد از سکاها کیمری‌ها (یکی دیگر از قبایل صحرانشین شمال قفقاز) به منطقه شمال‌غرب ایران حمله کردند و در سر راه خود، دولت اورارتو در غرب دریاچه ارومیه و شرق آناتولی را نابود کردند.
هووخشتره، بزرگ‌ترین پادشاه ماد، در ده سال اوّلِ حکومتش موفّق شد که رابطه‌اش را با پادشاه سکاها، پروتوثیس، به اتّحاد متقابل تبدیل کند. هووخشتره ارتشش را به دو قسمت پیاده‌نظام مجهّز به نیزه و سواره‌نظام تیرانداز (شکلی که از سکاها آموخته‌بود) تقسیم کرد و دولت نیرومندی در ماد تشکیل داد. در روزگار هووخشتره، پس از انقیاد سکاها در ماد، گروهی از سکاها را به غرب ماد کوچاندند و این سرزمین را به‌نام آنان سکزی یا ساکز خواندند که اکنون به سقّز معروف است.
محلاّت سقّز
شهر سقّز سابقاً در دشتی در جنوب‌غربی شهر فعلی قرار داشت که اکنون به کهنه سقز یا سقّز کهنه معروف است. شهر فعلی ابتدا در اطراف بازار به وجود آمد و قدیمی‌ترین محلّه، همان محلّه بازار شهر است که بعداً بر اثر ارتباط تبریز، سنندج، و بانه طرفین جادّه‌های آن آباد شد. امروزه موقعیت طبیعی و نحوه استقرار شهر در دامنه ارتفاعات و رودخانه‌ای که از کنار آن جاری است، سقّز را از شهرهای دیگرِ استان متمایز کرده‌است.
دیدنی‌ها
پارک مولوی کُرد، ساحل رودخانه، بازار سقز، طبیعت بکر و زیبای منطقه سَرشیو، کوه‌های چهل‌چشمه دیواندره، و نه‌که‌روز از جاهای دیدنی شهرستان سقّز هستند. در این شهرستان بیش از یکصدوپنجاه اثر تاریخی و باستانی وجود دارد که فقط دو اثر آن، یعنی قلعه باستانی زیویه و غار کَرَفتو مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و در فهرست آثار ملّی به ثبت رسیده‌است.
غار کَرَفتو
این غار جزء شهرستان دیواندره‌است و در منطقه اُوباتو «هه‌وه‌تو» صخره‌ای از سنگ‌های آهکی برفراز تپّه‌ای پدید آمده‌است که قلعه و غار کَرَفتو نامیده می‌شود. براساس مطالعات زمین‌شناسی، صخره قلعه و غار کَرَفتو در دوران سوم زمین‌شناسی شکل گرفته‌است. براساس بررسی و مطالعات انجام‌شده در این غار، آثاری از انسان‌های اوّلیه، مانند نقّاشی‌های روی دیوارها، یافت شده‌است که نشان می‌دهد این غار زیستگاه انسان‌های اوّلیه در این منطقه بوده‌است.
مسجد دومناره
بانی آن به روایتی کاک سور وزمَله، از سادات منطقه، و به روایتی دیگر شیخ حسن مولاناوا و قدمت آن به دوره افشاریه برمی‌گردد.
آجرکاری‌های نمای بیرونیِ مسجد و مناره‌ها و حوض‌خانه مسجد از زیبایی‌ها این بنای تاریخی‌اند.
بازار قدیمی سقز
دژ باستانی زیویه
این قلعه برروی تپّه‌ای به ارتفاع ۱۴۰ متر در فاصله ۴۲کیلومتری شهر سقّز و نزدیک دیواندره و در حاشیه روستایی به‌نام زیویه قرار دارد که در سال ۱۹۴۷ میلادی به‌طور اتّفاقی کشف شد. این بنا به محیط اطراف اشراف کامل دارد و با توجّه به بقایای ستون‌هایی در قسمتی ایوان‌مانند به نظر می‌رسد مرکز حکومت و امن‌گاه منطقه برای حاکم وقت بوده‌است. از حفّاری‌های این تپّه، که غالباً در گذشته و به‌طور غیرمجاز صورت گرفته‌بوده، اشیاء زیادی به دست آمده که بعضی از آنها در موزه‌های داخلی و بسیاری هم در موزه‌های خارج از کشور نگهداری می‌شوند؛ ازجمله اشیاء به‌دست‌آمده، قطعات عاج منقوش بوده که نقوش حیوانی و صحنه شکار اساطیری روی آنها حک شده و از ارزش ویژه‌ای برخوردار است. از روی دو نمونه از آنها، نقش برجسته آبیدر سنندج طرّاحی، بزرگ‌نمایی، و ساخته شده‌است. گردن‌بند طلا و سرِ عقاب طلائی از دیگر نمونه‌های اشیاء کشف‌شده تپّه زیویه هستند که از ارزش زیادی برخوردارند.
نظر کاربران :
سقز شهري ديدني و زيباي است والبته تاريخي با مردماني مهربان و مهمان نواز