سرای وزیر قزوین

سرای وزیر قزوین که با نام کاروانسرای وزیر قزوین نیز شناخته می‌شود، یکی از بخش‌های بازار قزوین محسوب می‌شود که روبروی در شرقی راسته‌ی قیصریه قرار گرفته است. هشتی ورودی آن، حجره‌هایی با طاق‌های کاشی‌کاری دارد و بر فراز فضای مرکزی ورودی، گنبدی آجری همراه با یک نورگیر به قطر تقریبی یک متر واقع شده است. دورتادور حیاط وسیع سرای وزیر را حجره‌هایی در دو طبقه فراگرفته‌اند و روی صفه‌ای با ارتفاع یک متر از سطح زمین قرار دارند. طرح سرا، چهار ایوانه و ضلع شرقی آن هم‌اکنون فاقد ایوان است. تمامی حجره‌ها دارای طاق جناغی و اکثر آن‌ها در طبقه‌ی دوم، دارای ارسی (نوعی در قدیمی با چهارچوب مخصوص که با حرکت عمودی باز و بسته می‌شد) هستند. در لچکی طاق حجره‌ها، می‌توان کاشی‌کاری‌هایی را در طرح‌ها و نقوش مختلف چون مجلس شکار شیر و پرنده، طرح‌های اسلیمی و کتابی، اسب، خورشید و انسان بال‌دار دید. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۳۳۱۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و به‌عنوان یکی از مکان های دیدنی قزوین شناخته می‌شود.

دارای چندین سرای تاریخی است که یکی از آنها سرا یا کاروانسرای وزیر نام دارد که بنایی قاجاری به شمار می رود و در دل بازار سنتی و بافت تاریخی این شهر قرار گرفته است.

ابن بنای ۲ طبقه که چهار جانب آن را حجره هایی دربرگرفته اند و در طبقه پایین آن نیز یک حیاط وجود دارد، در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

گنبد بزرگ و آجری زیبا در ورودی اصلی این بنا با یک نورگیر به قطر یک متر به همراه تزئینات و کاشی کاری های زیبا با نقوش مختلف از جمله خورشید، گل و گیاه و حیوانات شکاری در لچکی طاق حجره های این بنا و ارسی های موجود در حجره های آن دوستداران بناهای تاریخی و میراث فرهنگی را به سر ذوق می آورد و حاکی از ارزش بالای این بنای تاریخی است.سرای وزیر این بنای تاریخی زیبا که محل فعالیت بخشی از کسبه بازار سنتی قزوین است این روزها حال و احوال خوبی ندارد و به مثابه یک بیمار با وضعیت اورژانسی که نیاز به رسیدگی فوری دارد می ماند و به دلیل عدم رسیدگی و کم توجهی در نگهداری و حفاظت از این مجموعه طی چند ده سال گذشته تاکنون بخش های زیادی از آن دچار تخریب شده است.

در حال حاضر بخش های مختلفی از بام این بنای تاریخی و همچنین قسمتی از دیوار آن بیشتر از سایر بخش ها دچار تخریب و ریزش شده اند به طوری که برای کسبه و ساکنان و مجاوران این مکان خطر جانی به همراه دارد.

با توجه به وضعیت نابه سامان این بنای تاریخی که بخشی از مجموعه بازار سنتی قزوین را تشکیل می دهد، باید مرمت و ساماندهی این بنای تاریخی به طور عاجل و فوری از سوی دستگاه های مربوطه (میراث فرهنگی از حیث تاریخی بودن بنا و ثبت آن در فهرست ملی و اوقاف و امور خیریه از حیث مالکیت و وقفی بودن) در دستور کار قرار بگیرد.

بدون شک بازسازی و مرمت این بنای تاریخی می تواند ضمن حفظ و احیای آن، به جذابیت های گردشگری قزوین بیافزاید و گامی در تکمیل پازل مرمت و احیای گذرگاه گردشگری بافت تاریخی این شهر باشد.

در حال حاضر دیوار جنوبی سرا که رو به کوچه مسجد حاج سیدجوادی است نشست کرده و خطر ریزش آن جدی است و تعجب می کنم با توجه به اینکه این کوچه محل گذر و عبور بخشی از کسبه بازار، مردم و اهالی محل است، اقدامی برای مرمت و رفع خطر آن صورت نمی گیرد.با کوچک ترین پس لرزه این دیوار تخریب می شود و این وضعیت برای کسبه و همچنین ساکنان بخشی از خانه های پست سرا و عابران پیاده خطر جانی به دنبال دارد.بخشی از بام سرای وزیر نیز در حال ریزش و تخریب است و مرمت و بهسازی قسمتی از آن نیز که در سال های قبل انجام شده اصولی نبوده و با بارندگی های یکی دوسال اخیر این بخش ها نیز رو به تخریب گذاشته است.

هیات امنای سرای وزیر به نمایندگی از کسبه این مجموعه چندین بار برای بهسازی و مرمت این بنا از دستگاه های مختلف و ذیربط تقاضا کرده اند که بی نتیجه باقی مانده است.برای ما جای تعجب دارد که یک بنای نسبتا عظیم تاریخی در مرکز شهر قزوین به حال خود رها شده و وضعیتش روز به روز بدتر می شود.

سرای وزیر قزوین زیباترین سرای تاریخی قزوین به شمار می رود و به دلیل شرایط بحرانی اش نیازمند رسیدگی فوری بوده و باید در اولویت شماره یک مرمت قرار بگیرد و اگر فکری به حال آن نشود، به زودی شاهد تخریب و از میان رفتن این بنای تاریخی خواهیم بود.برای جلوگیری از رفت و آمد از کنار این دیوار از طرف کوچه پشت سرا، نیوجرسی هایی را قرار گذاشتند که کارساز نبود چرا که این مکان محل گذر کسبه و مردم به بازار است و بخشی از رفت و آمد خودروها و چرخ های باری از این مکان انجام می شود.

ادارات کل میراث فرهنگی و اوقاف مسوولیت بازسازی و مرمت این بنا به یکدیگر محول می کنند در حالی که رسیدگی و ترمیم این بنا حداقل در بخش هایی که خطر ریزش آن وجود دارد باید به سرعت انجام شود چرا که دیواری که نشست کرده و ترک برداشته که در آن از سوی میراث فرهنگی شاهدگذاری شده که ترک های ایجاد شده در شاهد نشان از وضعیت بحرانی این بنا را می رساند آجرهای یک رج نبوده بلکه بسیار ضخیم و سنگین است و اگر فرو بریزد به راحتی می تواند منازل مقابل خود را به طور کامل تخریب و ویران کند.

متاسفانه بخشی از کاشی های ارزشمند سرای وزیر در سالیان گذشته به سرقت رفته است که دلیل آن نبود نگهبان و دوربین های حفاظتی در مجموعه است در حالی که تزیینات موجود در لچکی طاق های این بنا آنقدر ارزشمند و با اهمیت هستند که به تنهایی می توان یک تور تخصصی گردشگری برای آن برگزار کرد.بخشی از بام سرای وزیر در سال های قبل مورد مرمت قرار گرفت اما به دلیل کم کاری پیمانکار آجرهای تازه مرمت شده شکسته اند و هزینه های انجام شده اتلاف شده است. وضعیت ایمنی این بنا نیز اصلا مناسب نیست البته در سال های قبل سیم های برق داخل مجموعه منظم و ساماندهی شدند ولی خطر ریزش و آوار شدن بام و همچنین ریزش حجره های طبقه دوم به پایین در خیلی از بخش ها وجود دارد.