سازهای محلی خراسان جنوبی

ابزارهای موسیقی در فرهنگ مردم خراسان جنوبی جایگاه ویژه ای دارند . به طور کلی سازهایی که در استان خراسان جنوبی استفاده می شود به سه دسته کلی « سازهای زهی ، سازهای کوبه ای و سازهای بادی » تقسیم می شوند . الف ) سازهای زهی که عبارتند از : ۱) « دوتار » : ساز دوتار از سازهایی است که عمومیت خیلی زیادی دارد و در همه جای استان خراسان جنوبی رایج است . سازی است از خانواده سازهای دسته بلند که با پنجه نواخته می شود . ساز دوتار همراهی کننده آوازهای فراقی ، داستان هایی که به حالت موسیقیایی در منطقه اجرا می شده است ، بوده و در طول تاریخ همواره در کنار آوازهای خراسان جنوبی وجود داشته است . ۲ ) به جهت همجواری با استان سیستان و بلوچستان ، « ساز قیچک » هم در استان خراسان جنوبی اجرا می شود و جزو سازهای زهی آرشه ای است . ۳) بر اساس نغمات محلی که در موسیقی استان وجود دارد « ساز کمانچه » هم در استان خراسان جنوبی وجود دارد که جزو سازهای زهی آرشه ای است . ب ) سازهای بادی که عبارتند از : ۱ ) « سرنا یا سورنای » که به معنای نای شادمانی است ، یعنی رواج عمده ای که ساز سورنا در خراسان جنوبی دارد به دلیل حضور در آیین های سور است و کارکرد دیگری که ساز سرنا از گذشته تا حال داشته است این بوده که نغمات حماسی را با این ساز اجرا می کردند . ۲) « قوشمه یا قوش نی » یکی دیگر از سازهایی است که در استان خراسان جنوبی وجود دارد و بیشتر در مراسم های سور یا جشن هایی که از گذشته بوده ، حضور داشته است . ج ) سازهای کوبه ای یا پوستی که شامل چند ساز بدین شرح است : ۱) « دهل » : دهل همیشه به جهت حفظ ریتم همراهی کننده ساز سرنا بوده چه در آهنگ های رزمی و چه در آهنگ های بزمی . در حرکات آیینی که هنرمندان انجام می دهند دهل باید باشد تا آنان بتوانند ریتم حرکت را بگیرند و گروه بتواند هماهنگ تر این کار را انجام دهد . ۲ ) « دایره » : سازی است که در استان خراسان جنوبی وجود داشته و بیشتر به جهت حضور در بخش موسیقی بانوان استان به کار رفته که به آن پادایرگی می گویند که بیشتر موسیقی آیین های سور و جشن بوده که از گذشته استفاده می شده است . مثلا در مراسم جشن عروسی بسیاری از آوازهایی که مربوط به لباس پوشاندن داماد و یا به تخت نشاندن عروس بوده و یا مراسم هایی که در جشن های عروسی اجرا می شده است ، خانم ها با دایره یک سری آوازهای خاص را می خواندند . ۳) « نی » : جزو سازهای بادی است که بیشتر آوازهای چوپانی یا شبانی را با آن اجرا می کردند و ساز نی همواره یار چوپانانی بوده است که در دل شب و در تنهایی خویش از این ساز استفاده می کردند و به نوعی غم و دردی که در وجودش بوده را با ساز نی ابزار می کرده است .