روستای خوئین

خوئین روستایی از توابع بخش حلب شهرستان ایجرود در استان زنجان ایران است.این روستا در دهستان ایجرود پایین قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۰، جمعیت آن ۲۶۳ نفر (۱۲۱ خانوار) بوده‌است.
اهالی خوئین به گویش خوئینی از زبان تاتی سخن می‌گویند.گفته می‌شود اهالی این روستا در ابتدا در حوالی نجد عربستان سکونت داشته‌اند که به دلیل ترویج تشیع با اجبار خلیفه ابتدا به استان سیستان و بلوچستان ایران مهاجرت کرده و با زبان سیستانی آشنا شده و از آنجا به ناحیه فعلی کوچ کرده‌اند. خوئین روستایی باستانی با قدمت بیش ازهزارسال که دربین جاده زنجان به بیجار درفاصله ۶۷ کیلومتری زنجان واقع شده است.

روستای خوئین زنجان در ۶۰ کیلومتر جاده زنجان، بیجار قرار گرفته است، این روستا به دلیل وجود آثار تاریخی مشابه بی ارتباط با ماهنشان نیست، در تقسیمات اداری و کشوری درحال حاضر هر کدام از این آثار باستانی در یک منطقه قرار گرفته اند اما در گذشته همه این محوطه های باستانی جزو یک منطقه بوده و تحت فرمانروایی حاکم ماهنشان بوده است.دژمنده یا شهر زیرزمینی خوئین یک مکان زیرزمینی بی نظیر در روستای خوئین از توابع استان زنجان است که دارای دالان طولانی زیر زمینی است که اطاقهای متعددی در آن وجود دارد و تصویر بازارچه و محله‌ای را به ذهن متبادر می‌کند که گویی در زمانهای خاصی مردم از آن به عنوان محل اختفا یا پناهگاه استفاده می‌کرده‌ اند.

شهر زیرزمینی دژمنده یا دژمند، اثری بسیار استثنایی است که در دل زمین کنده شده است، معماران خبره ای که این شهر زیرزمینی را ساخته اند همه جوانب را در نظر گرفته بودند، چرا که در سقف های سنگی این بنا منافذی تعبیه شده بود تا تهویه هوا به خوبی صورت گیرد.همچنین درب سنگی نسبتا بزرگی که به نظر می رسد در میانه مسیر اصلی این مجموعه قرار دارد و غار را به دو بخش اصلی و فرعی تقسیم می کند،دارای کتیبه ای است که تا به امروز رمز گشایی نشده است و متخصصان زبان های باستانی کشورمان بایستی در رمز گشایی آن تلاش کنند.

کشف این شهر زیرزمینی هم در نوع خود جالب است چرا که همین منافذ باعث شد وجود این شهر زیرزمینی فاش شود به این ترتیب که خانه ای در روستای خوئین نشست کرده و درون شهر زیرزمینی فرو می ریزد، به این شکل اهالی روستا دالان ها و اتاق های سنگی شهر زیرزمینی را کشف می کنند.این شهر زیرزمینی پیچ و خم های زیادی دارد، شاید یکی از دلایل معماری پرپیچ و خم این شهر این است که هنگام حمله دشمنان مانع پیشروی سریع آنها می شده، برای همین ساکنان قدیم خوئین می توانستند از فرصت استفاده کرده و در اتاقک های تو در توی دژمند پنهان شوند.

دژمنده اتاقک و راهروی زیادی دارد، در بعضی از نقاط این شهر زیرزمینی می توان ایستاده حرکت کرد اما اگر بخواهید تمام و کمال دژمند را جست و جو کنید، باید سینه خیز رفتن را هم یاد بگیرید. محققانی که برای تحقیق به این شهر زیرزمینی رفته اند معتقدند این بنا یکی از شگفتی های جهان است چرا که در ۴ متری سطح زمین ساخته شده و حدود چهار کیلومتر هم طول دارد،در این شهر زیرزمینی همه چیز حساب و کتاب دارد، منفذهایی که برای تهویه هوا ایجاد شده در فاصله های مشخصی قرار گرفته اند و در مکان هایی هم شکاف هایی برای روشن شدن مسیر تعبیه شده است.

این شهر زیرزمینی نظیر چند ورودی دارد اما دو ورودی این شهر تا به حال بازگشایی شده است یکی از این ورودی ها در روستا تعبیه شده و دیگری مشرف به یک دره سرسبز است . شاید ساکنان قدیم خوئین به خاطر درامان ماندن از جنگ های آن زمان، این شهر زیرزمینی را ساخته اند چرا که روی تپه های مرتفع این روستا چند برج دیده بانی هم ساخته شده تا به محض حمله دشمن، دیده بان ها اهالی روستا را با خبر کنند و آنها به شهر زیرزمینی پناه ببرند.بدون شک راه های متعددی که در طبقات مختلف این غار وجود دارد و برخی از آن ها مسدود و برخی همچنان باز است، نیازمند پژوهش های گسترده ای است.

برخی قدمت آن را به دوران استیلای مغلان بر ایران تخمین میزنند و برخی به دوره سلجوقیان. از آنچه پیدا ست این مکان در گذشته به یک عنوان مخفیگاه که با یک سیستم تهویه طبیعی و دارای چند طبقه بر روی یکدیگر ساخته شده بوده است و مورد استفاده ساکنین آن منطقه بوده است.متاسفانه به علت عدم رسیدگی مسئولان استان زنجان به این مکان ارزشمند تاریخی و نفوذ آب و رطوبت به سقف و دیواره‌ها و جمع شدن سیلاب‌ها در طی سالیان متمادی کف این مکان تاریخی در معرض تخریب فرسایشی قرار داشت، اما مدتی است که از سوی سازمان میراث فرهنگی استان زنجان مورد توجه قرار گرفته و گویا از سوی این سازمان بودجه ای نیز برای بازسازی و تعمیرات آن در نظر گرفته شده است.

پیش از این، معدود افرادی که دژمنده را دیده بودند با استفاده از وسایل ابتدایی و شخصی به داخل آن می رفتند و اینک که روشنایی داخل غار در مسیرهای اصلی تامین شده، شگفتی و اعجاب این اثر ویژه تاریخی بیش از پیش قابل درک است. بدون شک راه های متعددی که در طبقات مختلف این غار وجود دارد و برخی از آن ها مسدود و برخی همچنان باز است، نیازمند پژوهش های گسترده ای است.