راه باستانی تنگ گاوشمار در شهرستان دلفان، روستای میریگ جنوبی، محله تنگ گاشمار واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۰۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. یکی از راههای باستانی لرستان که نشانه‌ای روشن و دقیق از پیشینه کهن و درخشان ایرانیان در دوره های مختلف تاریخی برای ساخت راه و جاده است، راه باستانی تنگ گاوشمار در شهرستان دلفان از توابع استان لرستان است. راه باستانی تنگ گاوشمار یکی از محورهای ارتباطی باستانی ایران است و بخشی از راه شاهی معروف بین همدان و شوش بوده که در گذشته‌های دور ارتباط دو پایتخت زمستانی و تابستانی هخامنشیان را میسر می‌کرد. نقطه شروع راه باستانی تنگ گاوشمار از طریق دره گنجنامه همدان شروع و پس از گذر از دشت تویسرکان – نهاوند و دلفان از طریق تنگ گاشمار به کوهدشت – پلدختر و سرانجام به دشت خوزستان می‌رسد.
این راه باستانی با استفاده از قلوه سنگ‌های رودخانه‌ای و ملاط گچ و احتمالاً درصدی آهک ساخته شده و با استفاده از سنگ‌های پاکتراش تیره نماسازی شده‌است. طول دقیق این جاده با توجه به تخریب بخشی از آن بر اثر سیلاب مشخص نبست ولی با توجه به شواهد موجود طول آن در این منطقه۶۰۰ متر بوده که اکنون حدود ۴۰۰ متر باقی است، عرض این راه نیز بین چهار تا هفت متر است که بنا به موقعیت تنگه تغییر کرده‌است در طول تاریخ ساخت راه و جاده نشانه شکوفایی تمدن ها محسوب می شده و پل سازی نیز نمادی از پیشرفت و رونق راهسازی بشمار می آمده است.
بر اساس شواهد باستانشناسی، ارتباطات فرهنگی، نظامی، اقتصادی و تجاری بین تمدن ها در ادوار مختلف تاریخی تنها پس از ساخته شدن راه ها و فراهم شدن امکان تردد مهیا شده که آغاز راهسازی به صورت خاص در ایران نیز به دوره هخامنشیان مربوط می‌شود. در این دوره افرادی را پیشاهنگ سپاهیان قرار می‌دادند تا مسیر عبور را تعیین و یا به اصطلاح امروزی ‘میخ کوبی’ کنند، تا راه را در آن مسیر بسازند, این افراد را شاید بتوان نخستین گروه مهندسان راهساز دانست.
اما هدف اساسی در ساخت و ساز این راهها برای جنگ و دفاع بود و بیشتر راهها در این دوره برای اهداف نظامی و برای لشکرکشی ساخته می‌شد. راه و راهسازی در میان ایرانیان چه در دوران باستان و چه دوره های پس از آن همواره یک ضرورت اجتناب ناپذیر تلقی شده است. ایرانیان در راهسازی از تجربه رومیان بسیار سود بردند, رومیان برای نگهداری امپراتوری خود راههای خوبی ساختند که هنوز نیز این راهها به عنوان راههای باستانی پا برجا هستند.
استان لرستان با پیشینه کهن و موقعیت راهبردی خود و به خاطر قرار گرفتن در مسیر هگمتانه – شوش و نیز بر قراری ارتباط با بین النهرین همواره در طول تاریخ به عنوان یکی از مهمترین گذرگاه های شمال به جنوب کشور مطرح بوده و این استان در دوره مادها، هخامنشی، ساسانی و اسلامی در مسیر همگتانه ـ شوش در موقعیت حساس و ویژه ای قرار داشته است.
پل های کشکان، گاومیشان، شاپوری، پل آجری، پلدختر، کلهر، کشکان و شکسته از جمله پل های تاریخی لرستان هستند که قدمت ساخت راه و پل را در این دیار نشان می دهد. یکی از راههای باستانی لرستان که نشانه‌ای روشن و دقیق از پیشینه کهن و درخشان ایرانیان در حوزه راهسازی در دوره‌های گذشته و باستان است راه باستانی تنگ گاو شمار در شهرستان دلفان است . این راه که در اصطلاح محلی به گاشمار معروف است یکی از جاذبه‌های تاریخی شهرستان دلفان است که بیانگر اهمیت تاریخی و اقتصادی این منطقه در گذشته‌های دور است.
این راه در ۵۴کیلومتری جنوب غربی نورآباد مرکز شهرستان دلفان و در روستای گنجره (دهستان میربگ جنوبی) واقع شده است. این راه یکی از محورهای ارتباطی باستانی ایران است و بخشی از راه شاهی معروف بین همدان و شوش بوده که در گذشته‌های دور ارتباط دو پایتخت زمستانی و تابستانی هخامنشیان را میسر می‌کرد. راه شاهی از شواهد راهسازی دوران هخامنشیان است که در پانصد سال پیش از میلاد مسیح، داریوش اول در ایران آغاز به ساخت یک سلسله جاده‌های پهن و عریض نمود که یکی از آن‌ها راه شاهی نام داشت و در زمان خود جزو بهترین شاهراه‌ها محسوب می‌شد.
کیفیت این راه چنان بالا بود که پیک‌های نامه رسان می‌توانستند مسافتی معادل ۲۶۹۹ کیلومتر را تنها در مدت هفت روز بپیمایند. این شاهراه با طول تقریبی ۲۷۰۰ کیلومتر نخستین جاده بین المللی شناخته شده جهان است. در این راه ، به فاصله هر ۲۲ کیلومتر مهمان‌خانه‌ای در تمام نقاط مهم برای استقرار نظم و امنیت ساخته می‌شد و کاروانسراهای متعدد و دروازه ها و پادگان هایی قرار داشته و راه از امنیت و سلامت کامل برخورد بوده است و از طریق راه شاهی نمایندگان دربار و مردم رفت و آمد می کردند.
به گفته هردوت، «پلیس راه» سابقه‌ای بیش از دو هزار سال دارد.
همچنین در این راه چاپارخانه های زیادی برای تعویض اسب ها وجود داشته و سربازان نیز در بیشتر نقاط این راه برای برقرای امنیت وجود داشتند. راه شاهی، شاهراه و مسیری کاروان رو بوده که پاسارگاد را به تخت جمشید و شوش و دیگر مناطق ایران پیوند می داده است. جاده هایی که به فرمان داریوش هخامنشی ساخته شد از سارد (پایتخت لیدی)، غربی ترین بخش های ترکیه امروزی آغاز و پس از اینکه پاسارگاد را به تخت جمشید پایتخت هخامنشیان متصل می کرد، به شوش می رسید و از همان زمان به نام راه شاهی معروف شد.
طول دقیق این جاده با توجه به تخریب بخشی از آن بر اثر سیلاب مشخص نیست ولی با توجه به شواهد موجود طول آن در این منطقه ۶۰۰متر بوده که اکنون حدود ۴۰۰متر باقی مانده است. عرض این راه نیز بین چهار تا هفت متر است که بنا به موقعیت تنگه تغییر کرده است.
گاوشمار از دو کلمه گاو و شمار تشکیل شده که بنا بر روایات محلی به واسطه اینکه گاوها در زمان های قدیم به صورت تک تک از این تنگه عبور می کردند به تنگ گاو شمار مشهور شده است. بومی‌های منطقه همچنین از این راه به اسم گوری( راه بزرگ) نام برده‌اند اما نام منطقه و روستایی بنام ‘گنجره’ موید این مطلب است که در روزگاران قدیم نام دیگر این راه گنج ره بوده است. این اثر ارزشمند تاریخی در یکی از زیباترین تنگه های ایران واقع شده که محل تلاقی دو رودخانه رضاویس و کاکارضا است که رودخانه خروشان کشکان را بوجود می آورند.
منابع:خبرگزاری جمهوری اسلامی-ویکیپدیا
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.