دالاهو

شهرستان دالاهو (به کردی: داڵاهۆ، Dalaho) از توابع استان کرمانشاه ایران است.

تقسیمات کشوری
شهرستان دالاهو که در ۹۹ کیلومتری کرمانشاه قرار دارد آخرین شهرستانی است که در پایان برنامه سوم به سایر شهرستانهای ایران اضافه شده‌است. با موافقت هیئت دولت بخش کرند غرب به شهرستان دالاهو ارتقا یافت. شهرستان دالاهو چهاردهمین شهرستان استان کرمانشاه بشمار می‌آید. این شهرستان ۱۹۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۱۵۴ روستا دارد. شامل دو بخش مرکزی و گهواره‌است.

۱– موقعیت جغرافیایی :
شهرستان دالاهو با مساحت ۱۹۳۰ کیلو متر مربع، در قسمت غربی استان کرمانشاه بین ۹ََ°۳۴تا ΄۴۶ °۳۴ عرض شمالی و΄۵۳ ° ۴۵ تا ΄۳۵ °۴۶ طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است، که از شمال به جوانرود وثلاث باباجانی ، از غرب به سر پل ذهاب ، از جنوب غربی به گیلان غرب ، از شرق و جنوب شرقی به اسلام آباد غرب وازشمال شرق به کرمانشاه محدود می شود.

۲– وضعیت آب و هوا :
شهرستان دالاهو با مساحت ۱۹۳۰ کیلو متر مربع، در قسمت غربی استان کرمانشاه بین ۹ََ°۳۴تا ΄۴۶ °۳۴ عرض شمالی و΄۵۳ ° ۴۵ تا ΄۳۵ °۴۶ طول شرقی از نصف النهار گرینویچ واقع شده است، که از شمال به جوانرود وثلاث باباجانی ، از غرب به سر پل ذهاب ، از جنوب غربی به گیلان غرب ، از شرق و جنوب شرقی به اسلام آباد غرب وازشمال شرق به کرمانشاه محدود می شود.

۳– پیشینه تاریخی :
در خصوص قدمت و دیرینگی تمدن و تاریخ دقیق حیات انسانی در این ناحیه اطلاعات صریح و مستندی دردست نیست، شاید بتوان گفت؛ آثار باستانی به جای مانده بیانگر قدمت آن به دوران ایران باستان ( دوره ساسانی ) و قبل ازظهور اسلام بر می گردد. بر اساس نوشته ها و یادداشت های تاریخ نویسان ؛ کرند(کارینا) چنین توصیف شده است:
«…در مرج القلعه شهر زیبایی وجود دارد که هوای آن بسیار سرد وآبهای سردی نیز در آن جاریست. …که باید همان کرند باشد … کرند در میان کوهی بلند واقع است و آب و هوایش دلپسند و نافع ، بام خانه هر یک صحن خانه دیگری است؛ واز دور با شکوه واز هر عیب و نقصی ، عاری و بریست ، از یک طرف کوه واز طرف دیگر باغات بسیار… دارای باروئی مهم و حول و حوش آن روستاهای پرجمعیت و خوب … میوه­جات مرغوب، انگورش مشهور آفاق و هندوانه­اش در شیرینی طاق. اهالیش با قوت و تنومندند و قوی هیکل و بلندقامت و توانائی هر یک به قدر ده مرد است .
یعقوبی حکایت می­کند: که در مراتع آن خلفای عباسی ایلخی اسبان خود را نگه می­داشتند. …. و در دوره افشاریه مرکز تدارکات سپاه نادری بوده است.. .»
در سفرنامه ناصرالدین شاه به نقل از اوژان اوبن چنین آمده است : «کرند قصبه بزرگی است با ششصد خانوار کرندی وحدود بیست خانوار یهودی…. اهالی آن بیشتر از طایفه گوران کرندی، باباجانی و دهستانهای بیونیج و بان زرده می­باشند…. رباط بسیار بزرگی که شاه سلیمان صفوی به اهتمام شیخ علی­خان زنگنه ساخته، لیکن گردش روزگار از کارش انداخته، آسیابشان پانزده مجراست و آبشان بی­حد و مرز، شش دستگاه چخماق سازی دارند و شب و روز در کارند….. چشمه­ای در یک فرسنگی آنجاست که مشهور به سرچشمه و زیباست همه کس از کیفیت آن چشمه در حیرت است و چشم و دل مسافر مجاور از استحضارش بی­بصیرت …»
در کرند ؛ محلات شوا، زرده و در بند همچنان بافت قدیمی و سنتی خود را حفظ کرده است.
اهالی این منطقه بیشتر از طوایف گوران کرندی، باباجانی و دهستان های بیونیج و بان زرده و از نژاد کرد بوده و با گویش کردی گورانی که ترکیبی از لهجه های کردی اورامانی،کرمانج ، لکی و کردی کرمانشاهی است ، تکلم می کنند.کتب کلامیِ شان نیز به سبک کردی گورانی نگاشته شده است. از نظر اعتقادی اکثریت مردمان این دیار ( ۸۳%)پیرو مسلک اهل حق و اقلیتی از آنان اهل تسنن (۱۳%) و تشیع (۴%) هستند.
شهرستان از لحاظ صنایع دستی مانند: چاقو سازی ، فلز کاری وساخت ادوات موسیقی و ابزار کشاورزی ، گلیم ، گیوه موج (چادر شب) وسبد پیشینه ای دیرینه دارد بطوری که این صنایع با اندک تغییراتی به خارج از کشور صادر می شوند.

۴- جاذبه های گردشگری و اماکن تاریخی :

آثار باستانی قبل از اسلام:

سرخه دیزه : در روستای سرخه دیزه بقایای قلعه عظیمی از روزگار ساسانیان برجاست که از قلوه سنگ و ملاط ساخته شده ودو نوع آجر با دو رنگ نخودی و قرمز در ساخت آن به کار برده شده است .

تاق گرا : ایوان سنگی مسقفی است که در دروازه کوهسار زاگرس و گردنه گِل سیاه در تنگه پاتاق موجود است، علت بنای آن را عده ای توقفگاه موکب شاهی و عده ای دیگر علامت سرمدی ایالت ماد از ایالت اشکانیان تصور کرده اند.

بانزرده : دهستان بانزرده علی الخصوص روستای بانزرده(دوازده کیلو متری شمال غربی منطقه ریجاب)، دارای آثار فراوانی از دوره ساسانیان است، از جمله مهمترین این آثار می توان به ؛ بان مَه زاران ، قلعه گَه ، گنبد کلایی ، قبر سلطان سی قلی مَه ، قلعه و برج خاموشی ، زندان دو ناب ، پل دروازه ، قلعه ویرانه ، بهشت و دوزخ ، بابا شیخ ، نقاط حجاری شده دره« هونان» ، نهرگبری ( جوگوری)، مسجد ریجاب ،گمری ملک، قلعه سراب کنار، قلعه تاش خیزی ، قبر شیخ بایزی بستان ، برج ریجاب ، قلعه بان زرده ، قلعه یزد گردی، نقاره خانه، آشیابا ، گچ گنید ، آشپز خانه ، دیوار دفاعی اشاره نمود،

آثارباستانی بعد از ظهور اسلام :

مقبره ابو دجانه : مقبره ابودجانه (دوجانبه) که برای اهل تسنن متبرک و محترم است، او یکی از یاران پیامبر(صل الله علیه و آله) بوده که در جنگهای اُحد، بدر و دیگر غزوات نبی اکرم(صلی الله علیه و آله) حضور داشته و در جنگ یمامه با مسیلمه کذاب به درجه شهادت رسید.

مسجد عبدالله بن عمر : این بنا علی الظاهر از بناهای قبل از اسلام بوده ، که پس از ظهور اسلام در ایران به مسجد تبدیل شده است ، اهالی منطقه بنای مسجد را به عبدالله بن عمر فرزند خلیفه دوم نسبت می دهند و به همین نام نیز معروف شده است.

۵– تقسیمات سیاسی – اداری: شهرستان دالاهو از دو بخش ؛ مرکزی و گهواره تشکیل شده است. بخش مرکزی شامل ؛ شهر کرند غرب و سه دهستان ؛ حومه ، بانزرده و بیونیج با ۶۸ روستا، مزرعه ومکان مصوب که در حال حاضر ۴۴ روستای آن دارای سکنه می باشد.

بخش گهواره شامل ؛ شهر گهواره و دو دهستان قلخانی وگوران با ۱۲۸ روستا ، مزرعه و مکان مصوب که در حال حاضر ۱۰۷ روستای آن دارای سکنه می باشد.

ازمجموع ۱۹۶ روستا ی شهرستان ۱۴۸ روستای آن دارای سکنه می باشد.

کوه‌های سر به فلک کشیده با قله‌های پر برف، رودخانه‌های خروشان و رقصان، جنگلهای سرسبز و طبیعت بکر و با صفا با مردمانی ساده و صمیمی اولین جایی را که در ذهن گردشگران کرمانشاه زنده می‌کند منطقه دالاهو ، بهشت زمینی این دیار است.

شهرستان دالاهو با مساحت ۱۹۷۰ کیلومتر در غرب استان کرمانشاه واقع است.

این شهرستان به مرکزیت شهر کرند دارای دو بخش به نامهای مرکزی و گهواره است که از پنج دهستان گوران ، قلخانی ، بان زرده ، ریجاب و بیوه‌نیج تشکیل شده و در مجموع دارای ۱۵۶ روستاست.

مهمترین ارتفاعات منطقه کوهستانی دالاهو کوه نوا است که آب و هوای معتدل و سرد کوهستانی را برای این منطقه به ارمغان آورده است.

مهمترین رودخانه‌های شهرستان دالاهو رودخانه کرند است و از دیگر رودخانه های آن می‌توان به زمکان، هورو و بریشاه اشاره کرد.

به جرات می‌توان گفت این شهرستان دیدنی بیشتر زیبایی توصیف ناپذیرش را مدیون سرابها و رودخانه‌های خروشان است که از مهمترین آنها می‌توان سراب خروشان شالان یا همان ریجاب را نام برد.

سراب کرند غرب، رشمینه قورچی باشی ، سفرشاه ، قلعه زنجیر و تختگاه جهانبخش هم از دیگر رودخانه‌های این منطقه است.

وجود طبیعت بکر و جلوه‌های طبیعی منطقه ریجاب ازجمله جنگلها، کوهستانهای مرتفع ، کوه دالاهو ، رودخانه‌ها ، دره‌ها و چشمه‌ها این منطقه را از سایر مناطق استان متمایز کرده است.

مردمان ساکن دالاهو از اقوام کرد هستند که به زبان کردی و گویشهای جافی ، کلهری و قلخانی تکلم می‌کنند.

مردم ساده و صمیمی این منطقه همچنان لباسهای محلی خود را می‌پوشند که صفا و صمیمیت آنها را در چشم مسافران دو چندان می‌کند.

از پوشاک مردان می‌توان شیه و ، شلوار جافی ، کوله بال ، کلاو ، کلاش و از پوشاک زنان شیه و ، پاپوش ، جلسقه ، ماشته ، سرون ، سلته و زبون را نام برد.

تنبور مهمترین ساز منطقه دالاهو است که قدمتی هزار ساله دارد.

این شهرستان جاذبه‌های بی‌شماری دارد که از آن میان می‌توان به روستای دیدنی شالان اشاره کرد که همواره پذیرای گردشگران بسیاری است.

این روستا در ۲۳ کیلومتری سرپل ذهاب و ۱۴۰ کیلومتری کرمانشاه واقع است.

آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان خنک و در پاییز و زمستان سرد و برف گیر است.

رودخانه پرآب الوند در جنوب روستا جریان دارد.

روستای شالان به سبب درختان بسیار بلند و پوشش سبز ، چشمه‌ها ، سرچشمه رودهای کوچک ، زیارتگاه عبدالله ابن عمر، جنگلهای انبوه و گسترده، باغات گردو، انار و انجیر کوهی از تفرجگاه‌های زیبا و کم نظیر استان است که مورد توجه گردشگران بسیاری است.

از دیگر روستاهای این منطقه می‌توان روستای حریر را نام برد.

روستای حریر به دلیل برخورداری از موقعیت طبیعی و اقلیمی مطلوب ، مناظر و جلوه‌های طبیعی منحصر به فردی دارد، مراتع سبز و حاصلخیز روستا بویژه در بهار و تابستان و پاییز زیباییهای شگفت‌انگیز و جلوه‌های جذابی پدید می- آورد.

یکی از چشم‌اندازهای بسیار زیبای روستا، مناظر اطراف سراب حریر می‌باشد که از درختان بلند، گیاهان و گلهای وحشی پوشیده شده است.

روستای سرخه دیزه، نیز از دیگر جاذبه‌های این شهرستان است که به سبب استقرار در کوهپایه و اقلیم معتدل، طبیعت زیبا و استقرار عشایر و فصل کوچ دارای جذابیت بسیار است.

علاوه بر زیباییهای بی‌شمار طبیعی در این شهرستان جاذبه‌های تاریخی نیز وجود دارد که همواره مورد توجه گردشگران است، از جمله می‌توان به قلعه یزدگرد اشاره کرد.

مجموعه بنای یادمانی قلعه یزدگرد در ۱۸ کیلومتری سه راهی ریجاب به سر پل ذهاب قرار دارد.

این مجموعه با وسعت حدود ۴۰ کیلومتر مربع از سمت شمال غرب با پرتگاه تندی به جلگه ذهاب و از طرف شمال و شرق به صخره‌های پلکانی دالاهو منتهی می‌شود.

بر اساس کاوشهای باستان شناسی زمان ساخت این مجموعه به دوره ساسانی و یا اواخر دوره اشکانی بر می‌گردد.

این مجموعه شامل چند محوطه از جمله دیوار گچ، آشپزخانه، دروازه، جای دار، تپه رش ، قلعه یزدگرد ، گچ گمبد ، قلعه داور، نقاره خانه و آسیاب است.

از دیگر جاذبه‌های این شهرستان می‌توان مسجد عبدالله ابن عمر را نام برد.

مسجد عبدالله ابن عمر یکی از مساجد صدر اسلام است که در روستای شالان قرار دارد، شالوده این بنا بر روی بنایی که به قبل از اسلام تعلق داشته ساخته شده است.

مسجد به شکل مستطیل و به ابعاد ۷.۱۰ در ۱۸ متر است، شبستان مسجد دارای هشت ستون در دو ردیف موازی است.

محراب مسجد بر خلاف سایر مساجد اسلامی از دیوار جنوبی بیرون نیامده بلکه به وسیله گچ بری به دیوار مسجد اضافه شده است.

منبر پنج پله‌ای مسجد پشت به محراب ساخته شده و مصالح آن سنگ و گچ است.

مناره مسجد در جنوب غربی پشت بام دارای ۲۱ پله مثلثی شکل است در بالای آن نیز گنبدی مخروطی قرار دارد.

از دیگر آثار تاریخی این شهرستان مقبره ابودجانه است.

در نزدیکی ریجاب قبرستانی از صدر اسلام با تعدادی آرامگاه به سبک چهار طاقی‌های دوره ساسانی است.

در میان قبور بنای عظیمی دیده می‌شود که در میان اهالی محل به مقبره ابودجانه معروف است، ابودجانه از یاران با وفای پیامبر (ص) در جنگ احد بوده است.

یکی دیگر از جاذبه‌های این شهرستان مقبره بابا یادگار در نزدیکی قلعه یزدگرد است که از زیارتگاه‌های پیروان اهل حق به شمار می‌رود.

این بنا از نظر معماری به صورت فضای مربعی شکل است بر روی آن گنبد مخروطی شکلی قرار گرفته و سطوح داخلی و خارجی بنا به وسیله ملات گچ اندود شده است.

از مهمترین صنایع دستی شهرستان دالاهو می‌توان به قالی بافی ، چاقوسازی ، فلز کاری ، ساخت ادوات موسیقی ، موج (چادر شب) گلیم ، گیوه و سبد اشاره کرد که در نهایت چیره‌دستی توسط هنرمندان این دیار تهیه می‌شود.

مهمترین سوغات این شهرستان به دلیل وجود باغهای پر بار انگور ، گردو است.

همچنین گردشگران می‌توانند از نخود و روغن حیوانی مرغوب این دیار تهیه و به عنوان سوغاتی با خود به همراه ببرند.