خور و بیابانک ، ریشه دار در دل تاریخ و تمدن کهن

خور و بیابانک یکی از شهرهای استان اصفهان به مرکزیت شهر خور است که ریشه دار در دل تاریخ و تمدن کهن است. وجود گنجینه‌های تاریخی و آثار باستانی متعدد در این منطقه نشان از قدمت طولانی آن دارد و مهر تأییدی بر اثبات تاریخی بودن خور و بیابانک است. این شهر سرشار از شگفتی است، از قلعه‌های تاریخی آن گرفته تا تپه‌های کویری پوشیده از شن، دریاچه تماماً سفید نمک و کویرهای وسیع با شب‌های پر از ستاره تنها بخشی از شگفتی‌هایی است که در سفرتان به این شهر به چشم می‌بینید.

شهرستان خور و بیابانک با وسعتی برابر با ۱۲ هزار کیلومترمربع، یکی از شهرهای ایران است که در شمال شرقی استان وسیع و پهناور اصفهان واقع شده است. این شهرستان از شرق به استان خراسان جنوبی، از شمال به استان سمنان، از جنوب به استان یزد و از سمت غرب به بخش انارک شهرستان نائین منتهی می‌شود و جمعیت آن نیز طبق آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۹ هزار نفر تخمین زده شده است.

تاریخچه خور و بیابانک

این شهر یکی از شهرهای قدیمی و باستانی ایران است که از لحاظ تاریخی دوران پرفرازونشیبی را گذرانده است. وجود آثار باستانی متعدد ازجمله تپه‌های چهارهزارساله باستانی و قلعه‌های جندق و بیضه حاکی از پیشینه کهن این شهرستان دارد. طبق مطالعات پژوهشگران و کشف اسناد تاریخی، قدمت این شهرستان به قبل از اسلام و به دوره ساسانیان می‌رسد. این شهرستان از دوره سلجوقیان تا اواخر دوره فتحعلی شاه به تناوب جزئی از استان یزد بود.
در قرن چهارم و پنجم بخشی از توابع استان‌های یزد و خراسان به شمار می‌رفت در دوران قاجاریه و صفویه نیز جزئی از استان‌های سمنان و یزد محسوب می‌شد. سپس در سال ۱۳۲۷ به دنبال شهرستان شدن نائین، خور و بیابانک نیز از استان یزد جدا شده و به این شهرستان پیوست. سرانجام نیز در سال ۱۳۸۸ به شهرستانی مستقل با مرکزیت شهر خور تبدیل شد.

از این منطقه در زمان‌های گذشته با نام‌های متفاوتی ازجمله بیادق، جرمق و ارابه یاد می‌شد. اما امروزه نام خور و بیابانک بر این منطقه نهاده شده است. در مورد معنی خور نیز دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی‌ها خور را به معنی خورشید، آفتاب و فرشته نگهبان آفتاب معنی می‌کنند. برخی‌ها نیز خور را نام یازدهمین روز هرماه شمسی می‌دانند.

آب‌ و هوای شهرستان خور و بیابانک

این شهرستان در حاشیه جنوبی کویر مرکزی ایران واقع شده است. این شهرستان به سبب همین موقعیت جغرافیایی خود، دارای آب‌وهوای گرم و خشک و بیابانی در تابستان‌ها و هوای سرد در زمستان‌ها است. حداکثر دمای این شهرستان در تابستان به ۵۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. دارای اختلاف شدید درجه حرارت در شب و روز است. از لحاظ بارندگی نیز خور و بیابانک یکی از کم باران‌ترین مناطق استان اصفهان به شمار می‌رود. متوسط بارش سالیانه در این شهرستان ۱۰۰ میلی‌متر تخمین زده شده است.

بهترین زمان سفر به شهرستان خور و بیابانک

این شهرستان آب‌وهوای گرم و خشکی دارد. در فصل تابستان درجه حرارت بسیار بالا، رطوب و بارندگی کم و تبخیر زیاد است. در فصل زمستان نیز هوای این شهر بسیار سرد است. بنابراین اگر نمی‌توانید هوای گرم تابستان را تحمل کنید یا از کسانی هستید که سرمای زمستان آزارتان می‌دهد. فصل تابستان و زمستان برای سفر به این شهر انتخاب مناسبی نیست. بهترین زمان سفر به شهرستان خور و بیابانک را می‌توان فصل بهار و پاییز دانست. دمای هوا در فصل‌های بهار و پاییز بسیار معتدل بوده و آب‌وهوایی مطبوع در این شهر احساس می‌شود.

جاهای دیدنی خورو بیابانک

کویر مصر

این منطقه با نام روستای مصر نیز شناخته می‌شود. روستای مصر در ۳۰کیلومتری قسمت شمالی شهرستان خور واقع شده است و مکانی خلوت در دل کویر است که شن‌های روان، این منطقه را احاطه کرده است. سرتاسر کویر مصر با رشته‌کوه‌هایی از غرب، جنوب شرق و جنوب غرب در بر گرفته شده است. از آنجایی که با منطقه‌ای کویری طرف هستیم، تا چشم کار می‌‌کند در این منطقه با تپه‌های شنی و ماهورهای زیبا روبه‌رو هستید. مردمان روستای کویر مصر با دامداری و کشاورزی روزگار می‌گذرانند و علاقه‌ گردشگران به این منطقه باعث شده است تا امکانات رفاهی درخوری در کویر مصر خور و بیابانک ایجاد شود.

دریاچه نمک

جاهای دیدنی خور و بیابانک همان‌گونه که انتظار دارید بیشتر به بازدید از جاذبه‌های کویری مربوط می‌شود. اگر از طرفداران کویرگردی هستید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً سری به دریاچه نمک خور و بیابانک بزنید. این دریاچه در وسط کویر مرکزی واقع شده است و عمق بسیار کمی دارد. به همین دلیل پرتوهای طلایی خورشید در افق، بازتابی بسیار زیبا در این دریاچه پیدا می‌کند و در فصل‌های بارندگی با دریاچه‌‌ای گِل‌مانند طرف هستید. فصل‌‌های خشک که از راه می‌رسد، سطح این دریاچه کاملاً سفید و نمکین می‌شود.

لازم به ذکر است بیشتر زمین‌های اطراف این دریاچه باتلاقی و خطرناک است. در نتیجه پیشنهاد می‌کنیم مسیر آسفالت شهرستان خور به سمت طبس را در پیش بگیرید و پس از گذشت حدود ۵۰ کیلومتر راه خود را به مسیر جنوبی دریاچه نمک خور و بیابانک پیدا کنید. از طرف دیگر از آنجایی که عازم منطقه‌‌ای کویری هستید. لوازم و تجهیزات لازم برای سفر در مناطق کویری را به همراه داشته باشید.
آدرس: استان اصفهان، ۴۰ کیلومتری شرق مرکز شهرستان خور و بیابانک

قلعه باستانی بیاضه

جاهای دیدنی خور و بیابانک یکی از دیگری جذاب‌تر هستند. قلعه باستانی بیاضه خور و بیابانک از جذاب‌ترین جاذبه های دیدنی این منطقه است. تاریخ ساخت این قلعه به دوران ساسانیان بازمی‌گردد و برج و باروی این قلعه برای سالیان دراز از مردمان این منطقه در برابر هجوم دشمنان محافظت کرده است. قلعه بیاضه در ‌واقع اَرگی چند طبقه است که اطراف آن با خندقی بسیار عمیق کشیده شده و یکی از نفوذ‌ناپذیرترین استحکامات آن دوران در منطقه به حساب می‌آمد. این قلعه عظیم از خشت و گل ساخته شده است و رد پای آن را می‌توانید در سفرنامه شخصیت‌های مهمی مانند «ابن حوقل» و «ناصر خسرو» پیدا کنید.
آدرس: استان اصفهان، ۵۳ کیلومتری شهرستان خور و بیابانک، روستای بیاضه

مسجد جامع جندق

همان‌گونه که از نام این مسجد پیدا است، مکانی برای عبادت اهالی جندق به‌ حساب می‌آید. گفته می‌شود که زمان ساخت آن به حدود سال‌‌های ۹۶۰ق باز می‌گردد. این مسجد به رغم قدمت کهنی که دارد. از معماری بسیار جذابی بهره می‌برد و ورودی مسجد با میدان بسیار بزرگی آغاز می‌شود که کناره‌های آن را شبستان‌هایی با طراحی زیبا، اما قدیمی فرا گرفته است. مسجد جامع جندق خور دو شبستان بزرگ نیز دارد و این شبستان‌ها در مراسم‌های مختلف استفاده‌های متفاوتی داشته‌اند.
آدرس :استان اصفهان، شهرستان خور و بیابانک، روستای جندق

قلعه جندق

قلعه جندق یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهرستان خور و بیابانک است که در ۳۵۰ کیلومتری شمال شرقی اصفهان واقع شده است. این قلعه یک و نیم هکتار مساحت دارد و قدمت آن به دوره ساسانیان و ایلخانیان می‌رسد. این مکان تاریخی به یادگار مانده از نسل‌های گذشته از بخش‌های مختلفی ازجمله اقامتگاه، مسجد، حسینیه، حمام، خانه شاعر مشهور یغما جندقی و چند مغازه تشکیل شده است که در نوع خود دیدنی است.

آدرس :استان اصفهان، ۳۵۰ کیلومتری شمال شرقی اصفهان، شهر جندق

منطقه شکار ممنوع گلاته

این منطقه کعبه آمال علاقه‌‌مندان گونه‌های جانوری است و از آنجایی که با منطقه‌ای حفاظت‌شده سروکار داریم، انواع حیوانات در این منطقه زندگی می‌کنند. منطقه شکار ممنوع کلاته مساحتی برابر با ۱۳۶۸هکتار دارد و یکی از جذاب‌ترین زیستگاه‌های طبیعی ایران‌زمین شناخته می‌شود. به لطف گونه‌‌های متنوع گیاهی و جانوری که در این منطقه زندگی می‌کنند، منطقه شکار ممنوع گلاته در میان جاهای دیدنی خور و بیابانک به منطقه‌ای پرطرفدار تبدیل شده و گردشگران زیادی راهی این منطقه می‌شوند.

منطقه شکار ممنوع گلاته خور و بیابانک از رشته‌کوه‌ها و دشت‌های مختلفی تشکیل شده است. این منطقه پناهگاه امنی برای حیوان‌هایی مانند قوچ، میش، گربه وحشی، سبزقبا و باقرقره فراهم کرده است. جالب است بدانید گفته می‌شود گاهی اوقات در این منطقه یوزپلنگ نیز مشاهده می‌شود.

روستای گرمه

روستای گرمه روستایی کوچک با آوازه‌ای بلند است که در دل کویر مرکزی ایران واقع شده است. جاذبه‌های طبیعی محصور شده در دامان این روستا، بافت قدیمی خانه‌ها، چشمه‌های آب معدنی فراوان، شنزارهای وسیع، قلعه‌ها، مناظر طبیعی و چشم‌اندازهای بسیار زیاد و غیره سبب شده تا این روستا به یکی از مقاصد پر گردشگر خور و بیابانک تبدیل شود. بازدید از این روستا و شگفتی‌هایی که در دل خود جای داده است، بدون شک آرامش‌بخش و دلخواه گردشگران بیشتری خواهد بود.
آدرس: استان اصفهان، ۴۰ کیلومتری شهرستان نائین، بخش خور و بیابانک، روستای گرمه

سوغات و صنایع‌دستی شهرستان خور و بیابانک

چند ریسه خرماسوغاتی خریدن یکی از هیجان‌انگیزترین و لذت‌بخش‌ترین قسمت‌های سفر است. شهرستان خور و بیابانک نیز گذشته از جاذبه‌های طبیعی دارای سوغاتی‌های متنوع و منحصربه‌فردی است. سوغاتی‌های این شهرستان نیز همانند دیگر مناطق کشور بیشتر شامل خوراکی و صنایع دستی هستند. در سفرتان به این شهرستان می‌توانید با خرید این سوغاتی‌ها علاوه بر خوشحال کردن نزدیکانتان، برای خودتان نیز نمادی از این شهر به یادگار داشته باشید.

خوراکی‌ها

شهرستان خور و بیابانک دارای سوغاتی‌های خوشمزه و متنوعی است. در این شهرستان به سبب شرایط آب‌وهوایی متفاوت، محصولات کشاورزی متنوعی تولید و روانه بازار می‌شود. برخی از این محصولات کشاورزی به عنوان سوغاتی توسط مسافران و گردشگران خریداری می‌شوند. از سوغاتی‌های خوراکی این شهرستان می‌توان به خرما، پسته، انار، داروهای گیاهی، زعفران، محصولات دامی و لبنیات اشاره کرد.

 صنایع دستی

شهرستان خور و بیابانک علاوه بر خوراکی‌های خوشمزه، دارای صنایع دستی متنوعی نیز هست که به دست هنرمندان این منطقه به زیبایی هر چه تمام ساخته می‌شوند و از مهم‌ترین سوغاتی‌های این شهر به حساب می‌آیند. ازجمله معروف‌ترین صنایع دستی این شهر می‌توان به فرش دستباف، حصیربافی، گلیم، پلاس، کرباس، پارچه‌های سنتی و غیره اشاره کرد.

غذاهای محلی شهرستان خور و بیابانک

شهرستان خور و بیابانک به فراخور، سلیقه، فرهنگ و طبع غذایی که دارد، دارای غذاهای سنتی و محلی متنوعی است. غذاهایی خوشمزه و لذیذی که چشیدن هر یک از آن‌ها باعث می‌شود خاطرات خوش سفر به یاد ماندنی‌تر و دوچندان شود. ازجمله غذاهای محلی شهرستان خور و بیابانک می‌توان به آش هنگ، آب ترشو، اشکنه، کشک، کماچ سمنو، لواش چرب، شیر روغن، پشت غربالو و غیره اشاره کرد.

نحوه دسترسی به خور و بیابانک

شهرستان خور و بیابانک علی‌رغم تمام امکاناتی که دارد، فاقد فرودگاه است؛ بنابراین برای سفر به این شهرستان با هواپیما می‌توانید اول از همه خود را به کاشان یا سمنان برسانید و از آنجا با راه زمینی به شهرستان خور و بیابانک بروید. همچنین این شهرستان به خطوط ریلی نیز مجهز نیست و فاقد ایستگاه راه آهن است بنابراین برای سفر به این شهرستان با قطار نیز از هر کجای ایران که هستید اول به اصفهان بروید و از آنجا با اتوبوس که همه روزه از پایانه مسافربری صفه در حال جابجایی مسافران از اصفهان به خور است، خود را به این شهرستان برسانید.

برای سفر زمینی به خور و بیابانک نیز دو راه جاده‌ای زیبا از کاشان و دامغان وجود دارد. برای سفر از دامغان به خور و بیابانک می‌توانید از دامغان به روستای معلمان رفته و با عبور از شهر جندق و پلیس‌راه خود را به خور و بیابانک برسانید و یا می‌توانید از پایتخت به سمت قم و کاشان حرکت کرده و با عبور از شهرستان‌های نائین، انارک چوپان و اردستان به خور بروید.

نکاتی که در سفر به خور و بیابانک لازم است بدانید.

آب‌وهوای شهرستان خور و بیابانک گرم و خشک است و در فصل تابستان میزان گرما به اوج خود می‌رسد، بنابراین در هنگام سفرتان به این شهرستان در فصل تابستان، حتماً کلاه و ضد آفتاب برای محافظت از پوستتان با خود به همراه داشته باشید.
در هنگام گشت‌وگذار در طبیعت و کویر نوردی در خور و بیابانک حتماً از لباس و کفش مناسب استفاده کنید.
با توجه به اینکه خور و بیابانک یکی از مناطق پر گردشگر ایران است بنابراین قبل از سفر به این شهرستان بهتر است اقامتگاه مورد نظرتان را رزرو نمایید تا بعد از رسیدن به این شهر، دغدغه اقامتگاه نداشته باشید و بیشترین لذت را از سفرتان ببرید.
این شهرستان دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است برای اینکه بتوانید زمان را به خوبی مدیریت کرده و از همه این جاذبه‌ها دیدن کنید بهتر است قبل از سفر لیستی از جاهای دیدنی این شهرستان را که می‌خواهید از آن‌ها بازدید کنید را تهیه کنید.