خانه های تاریخی شهر دیرینه سبزوار نشانه های قدمت این شهر از لحاظ تاریخی و فرهنگی می باشد. خانه ها و ابنیه ی زیادی را از دوره های مختلف تاریخی می توان مشاهده کرد که در آن ها علاوه بر اصل معماری ساختمان، به تزئینات ظاهری نیز توجه خوبی شده است. در این مقاله سعی داریم خانه های تاریخی این شهر را به شما معرفی کنیم .
فهرست
خانه تاریخی جعفر زاده
خانه جعفرزاده مربوط به دوره قاجار است. در سبزوار، خیابان بیهق، کوچه نه بام، کوچه حاج آقا فخر واقع شده است. این خانه تاریخی یکی از خانه های منحصر به فرد به لحاظ معماری و فرهنگی ایرانی است. مالک اولیه خانه جعفرزاده از تجار متمول شهر بوده است. این اثر ارزشمند پس از ثبت در فهرست آثار ملی کشور توسط اداره میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار به منظور ایجاد مرکز آفرینش و پژوهش هنرهای سنتی خریداری شد.
آدرس: سبزوار، خیابان بیهق، کوچه نه بام، کوچه حاج آقا فخر
خانه حجازیان
مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان اسرار شمالی، روبروی شهرداری (بانک ملی) واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۲۶۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان اسرار شمالی – روبروی شهرداری
خانه تاریخی کیان (محل استقرار بانک ایران و روس)
مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان بیهق، کوچه شهید صانع زرنگ، بنبست سروستان واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۵۸۵ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در گذشته شعبهای از بانک ایران و روس در این خانه مستقر بوده است. در خانه کیان پنجرههای دودرب چوبی به کار گرفته شده و سیستم گرمایشی خانه، بخاری روسی است.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان بیهق ۲۲ – کوچه سه را- – پشت حسینیه عطارها
خانه اولیاء سبزوار
یکی دیگر از خانه های تاریخی سبزوار در دوران قاجار و پهلوی در اواخر سال گذشته شناسایی شده است. میتوان یه خانه تاریخی اولیا اشاره کرد. یکی از نمونه های زیبای هنر آجرچینی در خانه های تاریخی سبزوار، آجرچینی به کار رفته در خانه اولیاء است که شاید نقطه اوج این هنر را بتوان در سقف زیرزمین این خانه تاریخی با آجر چینی به سبک خفته و راسته مشاهده کرد.
آجرچینی خفته و راسته، سبکی است که در آن آجرها همزمان به صورت افقی و عمودی در سقف یا دیوار کار می شوند. عمده این نوع آجرچینی در سقف های خونچه پوش، قاب های سردر خانه ها و دیگر بناها و قاب های تزئینی داخل حیاط بوده است.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان بیهق – حدفاصل مسجد جامع و مسجد پامنار
خانه اسلامی
مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان بیهق، کوچه مقابل مسجد پامنار، داخل بنبست واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۱۴۹ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: بخش مرکزی- خیابان بیهق – کوچه مقابل مسجد پامنار – کوچه افتخار (داخل بن بست )
خانه الداغی ها
مربوط به اواخر دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان اتابک جنوبی واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۶۳ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست. خانه الداغی های سبزوار در سال ۱۳۹۰ از ثبت آثار ملی درآمد. اما از پاییز ۱۳۹۵، با هزینه مالک و با نظارت دانشگاه سبزوار در حال مرمت است.
این خانه در دوره قاجار خارج از حصار و باروی شهر و در فاصلهٔ کمی از دروازهٔ غربی شهر به نام دروازهعراق ساخته شد و خیابان عطاملک فعلی دقیقاً بر روی خندق شهر احداث شدهاست.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان عطاملک جوینی جنوبی – روبروی تعاون مسافری
سرای معمار زاده
مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان اسرار جنوبی، نرسیده به میدان اسرار واقع شده است. این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۶۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این بنا در بازار قدیم آهنگرها واقع شده و تا اواخر دوران پهلوی. یکی از عمدهترین مراکز صدور کالا بخصوص پنبه و سلمبور و کالاهای تجاری به کشورهای دیگر و از مراکز تهیه مواد خام قالیبافی بودهاست. این سرا در دو طبقه است که طبقه پایین به عنوان انبار و طبقه بالا به عنوان حجره استفاده میشدهاست. اجزا معماری بنا شامل: گنبدخانه، میانسرا و راهروهایی است که فضای بیرون و درون را به هم ارتباط میدهند.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان اسرار جنوبی – نرسیده به میدان اسرار
خانه افچنگی
مربوط به اواخر دوره قاجار -اوایل دوره پهلوی است و در سبزوار، خیابان مدرس، کوچه حسینیه قنادها واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۷۲۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: شهر سبزوار – خ مدرس – کوچه حسینیه قنادها
خانه ملا محمد ترشیزی
مربوط به دوره پهلوی است و در سبزوار، میدان حکیم، خیابان سید جمال الدین اسدآباد واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۴۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. باغ ترشیزی یکی از آثار تاریخی شهر سبزوار و نمونهای از باغهای ایرانی محسوب میشود. باغ ترشیزی روستای باغان در فاصله هفت کیلومتری شرق سبزوار قرار دارد. یکی از آثار تاریخی شهر سبزوار محسوب میشود که متعلق به خانواده ایرج ترشیزی میباشد. ترشیزیها از خانوادههای اصیل و ثروتمند سبزوار میباشد که در آن زمان دارای چندین باغ ازجمله در روستاهای باغان، مهر آباد و چند خانه با ارزش تاریخی که یکی از آنها متعلق به ملامحمد ترشیزی میباشد که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ترشیزیها اولین گاراژ باربری و مسافربری سبزوار را تأمین کردهاند که امروزه بهنام گاراژ محمدیه معروف است و یکی از آثار تاریخی سبزوار محسوب میشود. باغ ترشیزی باغان بصورت یک عمارت با دورنمای اصلی (شمالی- جنوبی) ساخته شده و دقیقاً قرینه هم میباشد. عمارت اصلی فضاهایی مثل تالار پذیرایی، پنج دری، اتاقهای نشیمن، دالان، راهرو در خود جای داده است و ساختمانی که در ضلع جنوب شرقی عمارت و چسبیده به آن قرار دارد.
شامل آب انبار، حوضخانه، بادگیرخانه، مطبخ، انباری و… است.باغ عمارت در ضلع جنوبی قرار دارد و درختان کهن سالی فضای باغ را آراستهاند و تزئینات این عمارت شامل گچبری، یزدی بندی گچی نیم طاق ورودیها و آجر کاری فوق العاده زیبا در بنا شده است
آدرس: شهر سبزوار – میدان حکیم – خیابان اسدآبادی – پشت دبیرستان قدیمی اسرار
خانه ی عظیمیان
خانه عظیمیان در شهرستان سبزوار،خیابان مدرس و در کوچه نقابشک بالا قرار دارد. قدمت این بنا احتمالا به دوران تیموریان برمیگردد. به عبارت دیگر قدمت این بنا حدود ۶۰۰ سال است. این خانه وقفی است و هم اکنون آقای داودیان که از نوه های آقای عظیمیان است در آنجا زندگی میکند. پلان ها و نقشه ها در این بنای تاریخی، پلان ها، متراکم و فشرده است و بدین طریق سطوح خارجی ساختمان نسبت به حجم آن به حـدا قل رسـیده است. تراکم و فشردگی پلان و بنا، میزان تبادل حرارتی را در زمستان و تابستان به حداقل رسانده و باعث می شده بیشترین سـایه ممکن بر روی سطوح ایجاد شود.
این بنا دارای ۲ ورودی بوده که یک ورودی آن جنوبی و مشرف به خیابان مدرس و دیگری ورودی شمالی و داخل کوچه می باشد که رفت وآمد از آن وروردی صورت میگیرد.
متاسفانه اجازه ی بازدید از داخل این عمارت به گردشگران داده نمی شود
آدرس: شهر سبزوار – خیابان مدرس – مدرس ۳۰ – کوچه نقابشک بالا.
خانه باغانی
خانه باغانی از بناهای قدیمی و متعلق به دورهی قاجاریه در سبزوار، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید. این بنا در خیابان مدرس واقع شده و در زمینی به مساحت حدود ۳۸۰ مترمربع و زیربنایی در حدود ۱۴۰ مترمربع در دو طبقه زیرزمین و اول ساخته شده است. شکل کلی پلان این بنا بهصورت مستطیل است که برای وارد شدن به این ساختمان ابتدا به حیاطی وارد میشویم که در حدود ۲۴۰ مترمربع مساحت دارد و آبنمایی در وسط حیاط و باغچههای کوچکی در طرفین آبنما قرار گرفته و پلههایی در طرفین بنا و تعداد ۱۰ پله سنگی تعبیه شده که برای رفتن به طبقه اول است.
در جلوی ورودی پلهها در دو طرف قوسهایی با مقرنسکاریهای زیبایی تزیین شده است و سقف این بنا، چوبی و آجرکاریهای بهکار رفته در این بنا از نوع خفته راسته و خرند و هره است. این منزل با شماره ۱۱۰۷۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان مدرس – مدرس ۱ – کوچه نقابشک
خانه فروغی
عمارت فروغی در سبزوار به فهرست آثار ملی کشور پیوست. خانه تاریخی فروغی از جمله خانههای با ارزش شهر سبزوار است که به شماره ۱۱۹۳۳ در فهرست آثارملی کشور به ثبت رسید. این عمارت در خیابان اسدآبادی و در حاشیه حصار و برج و باروی قدیمی شهر سبزوار ساخته شده است. این بنا دارای پلان مستطیلی میباشد و این خانه متعلق به دوره پهلوی اول بوده و نیز دارای نمای آجری با تزیینات زیبا و ایوانی در ضلع شرقی بنا میباشد. بنای یادشده همچنین دارای حیاط بزرگی است که در آن حوض و باغچه قرار گرفته است. نمای بیرونی دیوارههای آن کاهگلی می باشد. تاقنماهای ساده و زیبای آن درحاشیه خیابان چشم هر بینندهای را به خود جلب میکند.
آدرس: شهر سبزوار – خ اسدآبادی – روبروی بیمارستان حشمتیه
سرای حقیران
سرای حقیران با وسعت حدود ۲۰۰۰ متر مربع در دوره قاجار بنیان گردیده است. در حال حاضر نیز مکانی برای انجام معاملات پنبه و خواربار است. مکان تاریخی موسوم به سرای حقیران واقع در خیابان اسرار شمالی شهر سبزوار پس از طی مراحل اداری و قانونی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. فضای معماری این سرا مشتمل بر ورودی طاقی شکل ، میان سرا و حجره هایی در دو طبقه است. که پیرامون میان سرا را در بر گرفته اند و از عمده تزیینات آن می توان به آجرکاری نمای بیرونی ، کتیبه کاشی معرق سر در ورودی ، آجرکاری خفته راسته در پیشانی طاقها ، رخبام و … ا شاره نمود. ورودی عریض و بلند این سرا دارای دالانی است که در امتداد میان سرا قرار گرفته و پوشش سقف آن مزین به کاشیکاری های فیروزه ای و زرد رنگ است.
آدرس: شهر سبزوار – خیابان اسرار شمالی – نرسیده به چهارراه بیهق
با توجه به خانه های تاریخی نام برده،متاسفانه تعداد بیشتری خانه های تاریخی وجود دارند که به ثبت نرسیده اند و یا تخریب شده اند.
دیدگاه ها :
*اگر نظری دارید یا این مطلب نیاز به اصلاح دارد و یا عکس یا ویدئوی مرتبط با آن دارید لطفا اینجا برای ما ارسال کنید.
سلام قبل از سرای حقیران،تصویر آرامگاه امین التجار مشهدی آمده است که اشتباه است. جهت اصلاح
با سلام و تشکر از شما تصویر اصلاح شد .
سپاس از سایت وزین و خوبتان که سعی در معرفی جاذبه های گردشگری ایران عزیز دارد. ممنون که پستی را به معرفی خانه های تاریخی زیبای دیار سربداران شهر سبزوار اختصاص دادید. حیف که انثال ویروس کرونا همه رو خانه نشین کرده وگرنه در ایام عید نوروز، میزبان همه هموطنان عزیز بودیم. ایرانیان عزیز بعد از شکست کرونا و در اوقات فراغت سری هم به این شهر زیبا و تاریخی بزنند.