حمام ملاهادی اردبیل که با نام حمام حاج محسن نیز شناخته می‌شود، از حمامهای تاریخی و جاهای دیدنی اردبیل به شمار می‌رود. با قدمتی که به دوره قاجار بازمی‌گردد، این حمام به دو قسمت زنانه و مردانه تقسیم شده است. برخی از بخش‌های بنا شامل سربینه، گرمخانه و آتشدان می‌شود. از تزیینات حمام ملاهادی می‌توان به رسمی‌بندی و نقاشی اشاره کرد. در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۸۳، این بنا با شماره ۱۱۱۹۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این حمام یکی از حمامهای تاریخی اردبیل است که در محله قدیمی ملاهادی و در کوچه ملاهادی واقع است. حمام از دو بخش مجزای زنانه و مردانه تشکیل شده است و دو حمام بوسیله فضای ارتباطی بین آنها به همدیگر راه دارند. که در این قسمت فضاهای الحاقی از جمله دوشهای انفرادی به صورت نیمه ساخت قرار دارد که به بهره برداری نرسیده اند.
معماری بنا
اولین فضایی که در این قسمت می بینیم هشتی ورودی است که ۱.۳۰متر پایین تر از سطح معبر خیابان قرار گرفته است . بعد از هشتی وارد فضایی می شویم که از نظر هندسی به شکل هشت ضلعی نامنتظم می باشد و سربینه نام دارد. در این فضا سکوهایی جهت تعویض لباس مشتریان مشاهده می شود. راهروی پیچ در پیچی به نام میاندر، سربینه را به بخش گرمخانه ارتباط می دهد. سرویس بهداشتی نیز در گوشه سمت راست آن واقع شده است. بخش گرمخانه به صورت فضایی هشت ضلعی با پوشش گنبد از نوع عرقچین، نورگیر سقفی و چهار نورگیر در بدنه گنبد می باشد که بوسیله کاربندی های زیبایی تزئین شده، همچنین آثار نقاشی در گنبد دیده می شود. در قسمت انتهایی گرمخانه فضای آتشخانه یا آتشدان قرار گرفته که راه ورودی آن مسدود است.
در انتهای سمت چپ گرمخانه فضای مربع شکلی قرار گرفته که دو حوضچه کوچک (آب گرم و سرد) در آنجا واقع شده است . دوشهای انفرادی که گویا جزء الحاقات بعدی حمام در قسمت زنانه نیز عیناً فضاها تکرار می شود.
در قسمت پشت گرمخانه در هر دو بخش زنانه و مردانه دوشهای انفرادی دیده می شود که از لحاظ تاریخ و سبک ساخت مطابقتی با کالبد کلی حمام ندارد. فضاهایی مابین دو بخش زنانه و مردانه مشاهده می شود که توسط صاحب قبلی حمام بازسازی شده و به صورت نیمه تمام رها شده. ضلع جنوبی حمام در طرف کوچه ملاهادی تماماً مغازه است که مالکیت آنها به صورت سرقفلی در اختیار کسبه محله می باشد.
تزیینات بنا
تزئینات حمام شامل رسمی بندی در قسمت سربینه و کاربندی در قسمت گرمخانه هر دو حمام مردانه و زنانه می باشد .که این کاربندی علاوه بر نقش تزئینی، نقش سازه ای را نیز در بنا بر عهده دارند.گنبد سربینه و گرمخانه در هر دو بخش حمام عرقچین می باشد. در قسمت سربینه هر دو حمام نقاشی ها و تزئیناتی در قسمت داخلی گنبدها دیده می شود.پی بنا سنگی با ملات شفته آهک و بدنه بنا آجری با ملات آهکی می باشد. پوشش بنا به صورت گنبد می باشد و الحاقاتی از جمله دوشهای انفرادی در داخل حمام دیده می شود.
کاربری بنا
بخش زنانه حمام چند سال پیش تعطیل شده و به صورت متروکه درآمده است و بخش مردانه آن هم تا اواسط سال ۱۳۸۳ مورد استفاده قرار می گرفتکه فعلاً این قسمت نیز تعطیل شده و کل حمام فعلاً هیچ گونه کاربردی ندارد.
شرح وضعیت موجود، خطر پذیری و آسیب های وارده
رطوبت نزولی در اثر عوامل جوی و رطوبت صعودی از کف و نیز روئیدن ریشه گیاهانی از جمله مگنولیافیتا و همچنین با توجه به نوع سازه این بنا که قسمت عمده آن خاک است، باعث وارد شدن آسیب های عمده سازه ای از جمله سقوط و تخریب گنبد در بخش زنانه، پوسته کردن نقاشی های روی گنبد بخش سربینه و … شده است.
نحوه دسترسی
این حمام تاریخی در محله قدیمی ملاهادی و در کوچه ملاهادی واقع است.
آدرس :اردبیل – میدان عالی قاپو – محله ملاهادی
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.