آب انبار سردار بزرگ که در ابتدای محله ری در خیابان راه‌آهن شهر قزوین واقع شده است، بزرگترین آب‌انبار تک گنبدی ایران است. شهر قزوین یکی از شهرهایی است که بیشترین مقدار آب انبارها وجود دارد به همین علت لقب شهر آب انبارها شایسته این شهر است . آب انبار سردار بزرگ امروزه به موزه آب قزوین تبدیل شده است. آب انبار سردار بزرگ در سال ۱۳۵۵ با شماره ۱۳۳۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
برای آشنایی بیشتر با شهر قزوین پیشنهاد می کنیم مطلب سیری در قزوین را مطالعه بفرمایید.
معماری آب انبار سردار بزرگ
این بنا دارای گنبدی بلند و آجری است که نورگیرهایی روی بدنه آن طراحی شده است. روی این قسمت، گنبد مخروطی کوچکی از کاشی فیروزه ای بنا شده است. ارتفاع بلندترین قسمت این سازه تا کف، حدود ۲۸٫۵ متر است که هم اکنون کف آن را به اندازه ۳ متر پُر کرده‌اند، که ارتفاع آن به ۲۵٫۵ متر کاهش یافته است. به جز بادگیر مرکزی، چهار روزن مشبک دیگر برای تهویه در گنبد آب انبار تعبیه شده است. در دو سمت ورودی آب انبار سردار بزرگ، سکوی سنگی برای نشستن و استراحت وجود دارد.
راه سنگی نیز روبرویتان خواهد بود که حدودا دارای پنجاه پله است که با طی کردن آنها به بخش های اصلی آب انبار می رسید. ارتفاع هر پله به طور متوسط ۲۵ سانتی متر است. برای دسترسی به آب باید دوازده و نیم متر پایین رفت. این راه در نهایت به کانالی مشهور به راه شیر منتهی شده که دارای سقف قوسی شکل است. ظرفيت نمادين آبگير و گنبد فيروزه ای كوچكی كه بر فراز گنبد بزرگ آجری واقع شده و گنبد مسجد سردار را به خاطر می آورد، از ويژگی های ديگر اين بناست.
ورودی
سردر ورودی آب انبار گنبدی شکل است و امروزه دری فلزی و سفیدرنگ با ارتفاع حدود هفده متر دارد. ورودی بنا با معماری متقارن که از ویژگی های معماری ایرانی است و طاق نماهای زیبا و کاشی کاری شده در دو طرف آن مشخص است. در ورودی این آب انبار با یک طاق نمای عریض با قوس جناقی و دو پا طاق جانبی به صورت دو طبقه که با آجرکاری و کاشیکاری در طرح های هندسی مزین شده روبرو می شوید. سقف داخلی طاق نمای میانی دارای تزیینات آجرکاری، رسم بندی و پا باریک های تزیینی است که با کاشی جلوه بیشتری یافته است.
مخزن آب انبار
این آب انبار مخزنی مربعی شکل با اضلاع تقریبا ۱۷ متر دارد و در گذشته آب آن توسط قنات تامین می شد. مخزن آب انبار سه هزار و ششصد مترمکعب گنجایش دارد و با شفته آهک ساخته شده و با ساروج به قطر حدود ۳ متر روکش شده است. در مرکز مربع مخزن ستون بزرگی به قطر چهار متر به چشم می خورد. آب انبار با چهار گنبد خفته پوشیده شده و در مرکز هر کدام از آنها بخارکش کوچکی وجود دارد. قدمت این آب انبار به سال ۱۲۲۷ هجری قمری برمی گردد. قبل از اینکه قزوین لوله کشی شود مردم برای تامین آب آشامیدنی از آن استفاده می کردند.
اگر به دیواره های داخلی بنا دقت کنید، می بینید که کاملا صاف نیستند. این ناصافی بدلیل بی دقتی در معماری نیست بلکه این دیواره های مواج یکی از راهکارهایی بوده که در گذشته برای ایجاد حرکت در داخل آب و جلوگیری از راکد و فاسد شدن آب استفاده بکار می رفته است. روی سقف گنبدی شکل آن نیز سوراخ های کوچکی برای تهویه و جریان هوا ایجاد می شد.
هنگام عبور از از پله ها با فضای نیمه تاریک روبرو می شوید. بوی خاصی که در فضا پیچیده آدمی را به سمت گذشته و زمانی که آب انبار هنوز مورد استفاده بوده هدایت می کند. گفته می شود ساخت این آب انبار دو تا سه سال طول کشیده است و نکته جالب دیگر در مورد معماری آن این است که با وجود زلزله های مختلفی که در طی سالیان دراز در قزوین روی داده است، بنای آن به خاطر مهندسی دقیق، آسیب ندیده است.
نحوه دسترسی
آدرس: استان قزوین، قزوین، محله راه ری، خیابان راه‌آهن، نبش کوچه شهید علوی
مطالب مرتبط :