۲۷ پیشنهاد کلیدی برای نجات گردشگری ایران

«تغییر ساختار اجرایی گردشگری کشور با تشکیل وزارت گردشگری، مورد توجه جدی قرار گیرد تا این بخش، از اتاق خلوت اقتصادی و ابزار اجرایی بعضا سیاسی خارج شود و کارکرد اصلی خود را پیدا کند و بتواند پاسخگوی اعمال خود باشد.»

این فقط یکی از ۲۷ پیشنهاد غلامحسین ابراهیمی، دبیر اول سفارت جمهوری اسلامی ایران در ورشو لهستان و اکرودیته لیتوانی برای ترویج صنعت گردشگری ایران است. او در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گذاشته، پیشنهادهایی اجرایی را برای توسعه‌ی این صنعت در ایران ارائه کرده است. این پیشنهادها حاصل مطالعات، تجربیات و ارتباطات چند ساله‌ی ابراهیمی در بخش گردشگری است که معتقد است، توجه و اجرای آن‌ها، این موتور خاموش و فراموش‌شده‌ی اقتصاد ایران را روشن می‌کند.

او در این یادداشت، با یادآوری این موضوع که ایران براساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی، رتبه‌ی دهم جاذبه‌های تاریخی و باستانی و همچنین رتبه‌ی پنجم جاذبه‌های طبیعی دنیا را دارد، نوشته است: با توجه به این امر، در صورتی‌ که کالای جهانگردی و گردشگری ایرانی به‌نحو مناسب و در فضای امنی عرضه و ترویج شود، می‌تواند نقش مهمی در رونق اقتصادی و افزایش اشتغال‌زایی حتی در شرایط سخت تحریم ایفا کند.

در این رابطه، نکته‌ای که همواره دغدغه‌ی خاطر متولیان صنعت گردشگری کشورها از جمله ایران و همچنین متقاضیان و مشتریان این کالا است، موضوع امنیت و مهم‌تر از همه، احساس امنیت محیط گردشگری و کشورهای هدف است. در این‌باره رسانه‌های گروهی و بویژه صداوسیما و سایر رسانه‌های مرتبط در کشور و دستگاه‌های ذی‌ربط (سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به‌عنوان متولی، پلیس مرزی، مسؤولان خدمات فرودگاهی و مرزهای زمینی و دریایی و گمرک) می‌توانند نقش مهمی در معرفی بهتر این کالا، ایجاد تصویر مثبت و ایجاد درآمدزایی برای فعالان این صنعت و صنایع زیرمجموعه‌ی آن، بویژه صنعت هتلداری، صنایع دستی و صنعت حمل و نقل کشور ایفا کنند.

او سپس پیشنهادهای اجرایی خود را به این شرح توضیح داده است:

پیشنهادهای عمومی؛

به‌منظور بررسی دلایل ضعف و مشکلات صنعت گردشگری در ایران، شایسته است کارگروهی شامل نمایندگان وزارت خارجه، بخش برون‌مرزی صدا و سیما، خدمات فرودگاهی و مرزهای زمینی و دریایی، گمرک، پلیس مرزی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، نمایندگان جامعه‌ی تورگردانان ایران و بخش‌های خصوصی فعال در هتلداری، صنایع دستی و حمل و نقل تشکیل شود و علاوه‌ بر این، الگوهای بازاریابی، تبلیغات، معرفی و عرضه‌ی جاذبه‌های گردشگری ایران مورد کنکاش دوباره قرار گیرد و پیشنهادهای اجرایی لازم ارائه شود.

لزوم تصحیح اراده و نگاه مسوولان کشور و همچنین مردم ایران به صنعت گردشگری و گردشگر خارجی از نگرش سنتی به نگرش اقتصادمحور و توجه بیشتر به ویژگی درآمدزایی و تولیدی آن. (اگرچه صنعت گردشگری به اعتقاد بعضی می‌تواند آفت‌هایی را به همراه داشته باشد؛ اما بدون شک اجرای یک استراتژی و مدیریت صحیح و هدفمند، آفت‌ها و آسیب‌های آن را به حداقل ممکن کاهش می‌دهد.)

ویژگی صنعت گردشگری فرار بودن، ترسو بودن، آرامش‌طلبی و صلح‌جویی است، بنابراین باید از هرگونه اقدامی که شائبه‌ی ایجاد ناامنی در کشور را به همراه داشته باشد، اجتناب شود و برای ارائه‌ی تصویر امن از ایران که تصویر حقیقی ایران نیز است، باید هزینه شود و تمام دستگاه‌های ذی‌ربط و مسوولان کشور در این رابطه باید نهایت احساس مسوولیت و بعضا کنترل زبانی را داشته باشند تا از تحمیل هزینه‌های ناخواسته به کشور و مردم اجتناب شود.

فراهم‌سازی بستر و زمینه‌های اولیه‌ی گردشگری در کشور اعم از ایجاد تسهیلات بین‌ راهی، گردشگری و اقامتی و تصویب قوانین تشویقی، تسهیلی و شاید هم تنبیهی لازم.

پروژه‌های اجرایی ملی؛

لزوم تغییر ساختار اجرایی گردشگری کشور با هدف افزایش کارایی و پاسخگویی نهاد متولی دولتی و افزایش مشارکت بخش خصوصی در آن، در این زمینه تشکیل وزارت گردشگری، ورزش و جوانان می‌تواند مورد توجه جدی قرار گیرد تا دستگاه مورد نظر بتواند از یک اتاق خلوت اقتصادی و ابزار اجرایی بعضا سیاسی خارج شود و کارکرد اصلی خود را پیدا کند و بتواند پاسخگوی اعمال خود باشد.

تهیه و تصویب منشور ملی گردشگری با هدف احترام و کرامت گردشگر (داخلی و خارجی) و تعیین وظایف و نحوه‌ی تعامل هر بخش در این رابطه.

ایجاد شورای عالی گردشگری کشور با محوریت بخش خصوصی کشور و نمایندگان بخش‌های مختلف دولتی و قوای سه‌گانه.

اعطای نقش موثر به بخش خصوصی، بویژه جامعه‌ی تورگردانان ایران به‌عنوان تنها متولی خصوصی بخش گردشگری و کمک به تجهیز، نوسازی و به‌روزآوری آن مطابق با نیازهای کشور و استانداردهای جهانی.

ایجاد و توسعه‌ی رشته‌های مرتبط با صنعت گردشگری در سطوح دانشگاهی و همچنین ایجاد مراکز آموزش خصوصی لازم و اخذ استانداردهای مختلف بین‌المللی در این رابطه با هدف تربیت کادر اجرایی لازم در بخش‌های دولتی و خصوصی و همگامی با تحولات روبه رشد این صنعت.

ایجاد دفاتر رایگان راهنمای گردشگری در فرودگاه‌ها و مبادی ورودی اصلی و همچنین شهرهای مختلف کشور برای راهنمایی و هدایت گردشگران داخلی و خارجی و رفع مشکلات آن‌ها (براساس تجربه‌ی بسیاری از کشورهای توریستی جهان).

توجه مضاعف به مقوله‌ی نگاه اول، تصویر اول و برخورد اول در تعامل با گردشگران خارجی، بویژه در مبادی ورودی کشور و فرودگاه‌ها توسط پلیس مرزی، گمرک، بخش صدور روادید در فرودگاه‌ها و قبل از همه‌ی آن‌ها در سفارتخانه‌های کشورمان در خارج از ایران و ارائه‌ی آموزش‌های لازم به کادرهای اجرایی این مراکز.

ایجاد مراکز گردشگری نمونه در سراسر کشور و تأمین و تجهیز آن‌ها به امکانات اولیه و اتخاذ راهکارهای لازم برای نظافت و بهداشت محیط‌های گردشگری و اقدامات حفاظتی زیست‌محیطی.

ایجاد و تعریف پروژه‌های کوچک خانوادگی گردشگری در مراکز مختلف گردشگری ایران با هدف افزایش اشتغال و درآمدزایی داخلی، به‌عنوان مثال در بسیاری از کشورهای اروپایی «مزرعه‌ی کشاورزی گردشگری» و اقامتگاه‌های گردشگری و کشاورزی وجود دارد که می‌تواند الگوی نسبتا خوبی در اشتغال‌زایی و ایجاد تولید باشد.

پروژه‌های اجرایی فراملی؛

آماده‌سازی و آگاه‌سازی سفارتخانه‌ها و بخش‌های کنسولی به اهمیت جذب گردشگر خارجی و اصل کرامت گردشگر با توجه به این‌که این بخش اولین ویترین و پنجره‌ی ورودی جمهوری اسلامی ایران نیز است.

ایجاد بخش رابط گردشگری در قالب اداره کل ترویج گردشگری در وزارت امور خارجه کشورمان که متولی و مرتبط با سازمان‌های متولی گردشگری در داخل و همچنین سفارتخانه‌ی ایران در خارج از کشور باشد (البته به صورتی‌ که رقیب و موازی دستگاه‌های ذی‌ربط نباشد).

تأسیس شبکه‌ی تلویزیونی ماهواره‌یی ایرانگردی (Iran Travel) که بتواند جاذبه‌های گردشگری ایران را با استفاده از برنامه‌سازان معروف در این صنعت به چند زبان زنده‌ی دنیا معرفی کند. برنامه‌سازی در این شبکه می‌تواند در قالب تهیه‌ی برنامه‌های مستند گردشگری، اخبار و گزارش‌های کوتاه خبری درباره‌ی کالاهای گردشگری ایران (طبیعت‌گردی، تاریخ‌گردی، صنایع دستی و …) و مصاحبه با صاحب‌نظران و گردشگران خارجی صورت گیرد.

استفاده از قدرت نرم فضای مجازی گردشگری، نویسندگان و خبرنگاران فعال در این صنعت، پورتال‌ها و وبلاگ‌نویسان گردشگری محلی کشورهای هدف باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد و آن‌ها با داشتن ابتکارهایی مانند برگزاری همایش‌های ویژه، مسابقه و تور وبلاگ‌نویسان برای ترویج جاذبه‌های گردشگری کشورمان به خدمت گرفته شوند.

تربیت و صادر کردن آشپز ایرانی به کشورهای هدف و ترویج فرهنگ ایرانی از طریق عمومی‌سازی آشپزخانه و غذای ایرانی (شبیه تجربه‌ی لبنانی‌ها و ترک‌ها در اروپا و آمریکا).

تجهیز، تقویت و گسترش کرسی‌های زبان فارسی در خارج از کشور و افزایش دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت برای دانشجویان ایران‌شناسی در این کرسی‌ها به‌عنوان خمیرمایه و نماد حضور فرهنگ و ادب ایرانی در کشورهای هدف و مکمل صنعت گردشگری کشورمان.

اعزام گروه‌های گردشگری تبلیغی از کشورهای هدف به ایران، این گروه‌ها بهتر است شامل عکاسان، فیلم‌برداران، روزنامه‌نگاران گردشگری، تورگردان‌ها، شخصیت‌های تأثیرگذار در عرصه‌ی افکار عمومی و رسانه‌های فرهنگی و خبری کشورهای مورد نظر باشند. معمولا این گروه‌ها بعد از برگشت از سفر به ایران به‌صورت خودجوش با برگزاری نمایشگاه‌های عکس، کارگاه آموزشی ایرانگردی و مصاحبه و پخش گزارش‌های سفر در رادیو و تلویزیون‌های خصوصی یا محلی به تبلیغ و معرفی ایران می‌پردازند (این تجربه در بسیاری از کشورها و از جمله در لهستان و لیتوانی جواب مثبت داده است).

اعزام گروه‌های کوچک موسیقی سنتی ایران به کشورهای هدف و اجرای برنامه‌های فرهنگی گردشگری با همکاری و هدایت نمایندگی‌های سیاسی ذی‌نفع (البته در این رابطه ضروری است که نوعی توزیع عادلانه در بین نمایندگی‌های بزرگ و کوچک نیز صورت گیرد و از تمرکز صرف امکانات و تسهیلات در نمایندگی‌های بزرگ نیز اجتناب شود).

توجه به گردشگری سمینارها و کنفرانس‌ها در شهرهای مهم ایران و توزیع مناسب آن و تلاش تمام وزارتخانه‌ها و بویژه وزارت خارجه در اخذ میزبانی مناسبت‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و بین‌المللی توسط ایران.

تلاش برای جذب شخصیت‌های موثر سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جهانی و بین‌المللی برای سفر به ایران و معرفی ایران و جاذبه‌های گردشگری آن با استفاده از نام‌های معتبر و رسانه‌یی جهان (تجربه‌ی اردن بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ برای معرفی بین‌المللی منطقه گردشگری «پترا» با دعوت از شخصیت‌های موثر بین‌المللی در این منطقه گردشگری و انجام تبلیغات رسانه‌یی و خبری هدایت‌شده).

ایجاد کلوپ‌های گردشگری ایران در کشورهای خارجی و دارای ظرفیت گردشگری با استفاده از شخصیت‌های علاقه‌مند آن کشورها به ایران.

لزوم نگاه متعادل در جذب گردشگر به تمام کشورهای جهان و پرهیز از تقسیم آن‌ها به هدف و غیرهدف (تجربه ترکیه که حتی کوچک‌ترین کشورهای جهان را هم به‌عنوان هدف جذب گردشگر خود می‌داند) یا حداقل توزیع مناسب ترویج گردشگری در کشورهایی که دارای ظرفیت ارسال گردشگر هستند.

تخصیص بودجه ویژه‌ی گردشگری به نمایندگی‌های سیاسی کشورمان در خارج از کشور و تجهیز مستمر آن‌ها به اقلام تبلیغاتی لازم، به‌طوری که بتوانند در مواردی که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بنا به دلایلی نمی‌تواند در نمایشگاه‌ها و مناسبت‌های گردشگری خارجی حضور عملی داشته باشد، به طرق مختلف به معرفی و ارائه‌ی جاذبه‌های گردشگری کشورمان بپردازند.

دبیر اول سفارت جمهوری اسلام ایران در ورشو لهستان و اکرودیته لیتوانی در پایان این مطلب، یادآور شده است: صنعت گردشگری به همان میزان که در شرایط کنونی تحریمی کشور، درآمدزا و ارزآور است، می‌تواند در صورت مدیریت صحیح و هدفمند به‌عنوان اهرم مناسبی در پیشبرد دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران نیز عمل کند، چراکه هر گردشگر خود به سفیر فرهنگی سیار ایران تبدیل خواهد شد و در عمل بسیاری از تبلیغات سوء رسانه‌های گروهی غربی را می‌تواند خنثی کند.