چله کشی فرش زابل

وقتی که به قالی سیستان مینگریم مانند این است که به تاریخ می نگریم. قدرت تفکر و تخیل هنرمند قالیباف در هنر او نمایان است و در میان خانواده ها اهمیت بسزایی دارد. قالی بافی هنر دختران و زنان سیستانی است و بیشتر باتغییر طرح ها و نقش مایه ها از حالت طبیعی به نمادین، هندسی و انتزاعی تولید می شود. سایر بافته های دیگر در منطقه شامل گلیم پادری، خورجین،گلیمچه، سفره، نمکدان، توبره، جوال، خامه دوزی و سوزن دوزی و … است .

طرح های قالی فرش سیستان شامل فتح اللهی ، مددخانی، هراتی، گلدانی یا گنبدی، قندانی (گل قندانی)،‌اساطیری، درختی، قابی، گل پنجه ای، جانمازی و سه ترنج و … است.چله کشی فرش مهمترین مرحله قالی بافی است و این مرد تنها بازمانده از حرفه مهم چله کشی در زابل است که در این کار مهارت دارد. اینکه این مرد تنها چله کش بازمانده از ده ها چله کش در این دیار است خبر ناخوشایندیست، چرا که تنهایی او به معنای نابودی و زوال تولیدکنندگان فرش دستباف که از صنایع دستی سیستان و بلوچستان می باشد، است.

در چوب بالائی (سردار) باشد که بعد از بافتن در این سمت دار بتوان بافته را به پشت برگرداند. مهم‌ترین مرحله قبل از بافت، چله کشی است بعد از برپا داشتن دار باید نکات ضروری و مهم را در چله کشی در نظر داشت. نخ‌های چله معمولاً از جنس پنبه و به رنگ سفید هستند. در بعضی مناطق از پشم و به ندرت از ابریشم استفاده می‌شود نخ‌های چله (تار) باید به موازات یکدیگر و با فاصله مشخص بر روی دار پیچیده شوند. نخ‌های پنبه‌ای معمولی‌ترین نوع نخ تار هستند که پیچیدگی (تاب) آن قدرت استقامت و کششی تار را زیاد می‌کند از مشخصات دیگر آن یکدست و یکنواخت بودن نخ‌های چله (کلفت و نازک نباشند) است.

تولید فرش، چرخه شغلی گسترده ای دارد که از پرورش گوسفند در مراتع گرفته تا پشم چینی، نخ ریسی، چله کشی و ایجاد دار قالی را شامل می شود. این چرخه در طی سالیان بسیار جایگاه خود را پیدا کرده بود و به نسبت هر شغلی افرادی را مشغول به خود کرده بود که یکی از آنها چله کش بود. چله کشی جزو اولین و اساسی ترین مراحل بافت قالی محسوب می شود به نحوی که هر چله کش که کارش را ماهرانه انجام می داد و فرد با ایمان و مهربانی بود، روحیه او به دار قالی منتقل می شد و سنگ بنای کاخی را مهیا می کرد که چشم هر بیننده ای را خیره می نمود. پس در اصطلاح عامیانه دست چله کش مهم بود و زیربنای دار قالی به دست او در هم تنیده می شد.

در چله کشی به دو شیوه ترکی و فارسی کار انجام می گردد. در روش ترکی چله کشی روی دار قالی و در روش فارسی اینکار جداگانه انجام می شود. مانند این استاد چله کشی در زابل که به روش فارسی کارش را انجام می دهد.
چله کشی با چهار وسیله مهم صورت می گیرد: دفه، قیچی پرداخت، سیخ پودکشی و سیخ قلاب. با این ابزار دار قالی تنظیم می شود. در واقع چله همان تار است که در آن نخ های عمودی به موازات هم روی سر دار و زیر دار قرار می گیرند. چله کش ها ماهرانه نخ های پشمی یا پنبه ای را با استفاده از ترازی ساده به صورت رشته ای منظم درمی آورند که بعدها همین رشته منظم اساس و پایه بافت قالی می شود. این قالی ها نیز از صنایع دستی زابل به حساب می آیند.