باغ چشمه بلقیس چرام

باغ چشمه بلقیس چرام در شهر چرام واقع شده و یکی از مهمترین جاذبه‌های توریستی این منطقه است. زمین حاصلخیز آن باعث شده که از هر گونه درخت در این باغ رشد یابد. باغ دارای چندین چشمه است که از دهانه شمالی به باغ می‌ریزند. آب چشمه ها در جویبارهای مشبکی که با اصول معماری قابل توجهی تراس بندی شده‌ اند، به استخر زیبائی سرازیر می‌شود. این باغ به فاصله نه کیلومتری در شرق شهر چرام واقع شده و در تمام فصول سال به خصوص در فروردین ماه آماده پذیرایی از مهمانان و گردشگران است.این باغ در هفتم مهرماه سال ۱۳۸۱ با شماره سند ۶۲۸۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دهانه کوه شمالی در چرام، پذیرای باغ پر از نخلی است که “چشمه بلقیس “را در جویبارهای مشبک و با اصول معماری جالب توجه در خود دارد. نهرها پس ازگذر از جای جای باغ و تراوش خنکای خود به گردشگران،به استخری به وسعت ۱۰ متر می ریزد. نهرهای بزرگ با معماری سنتی خاص و پس از ریزش در استخر، دشت پر عطش چرام را سیراب می کند.

باغچه ای به شعاع چهار متر در درون حوض آب، نشان از هنرمندانه ترین صنعت ساخت بشر است. هیچ مسافری دل زده نمی شود و چرامی ها، خود بیش از سایران هوای پاک و مهربان چشمه بلقیس افسونگر را به شش ها فرو می برند.

نامگذاری چشمه بلقیس

چشمه بلقیس نام جدیدی است برای باغی که از ازمنه قدیم در این منطقه بوده .و سپس توسط مرحوم اسکندر خان چرامی خریداری و در اطراف این چشمه احیا و آبادانی انجام داده است. مدتی نیز این باغ و یک آبادی کوچک نزدیک آن در مکاتبات و اسناد و بعضی از سفرنامه ها به نام اسکندریه شهرت گرفته است. به نظر می‎رسد این باغ مربوط به اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی است.
این باغ با مساحتی در حدود ۳۸۹۶۰ متر مربع و شامل فضاهایی چون ۴ برج به ابعاد ۷۰ *۱۵۰ متر در ضلع غربی باغ. چشمه، استخر و در قسمت شرقی آن صخره‎ای بزرگ به ارتفاع ۲۰ متر تشکیل شده است. این باغ در حال حاضر در تملک شهرداری می‎باشد.

تاریخچه

باغ چشمه بلقیس از زمان گذشته تا قبل از سال ۱۳۲۴ هجری شمسی بیشه زاری بود از انواع درختان تنومند جنگلی و همچنین محل جانوران وحشی دارای چشمه سارهای فراوان بوده است. که آب گوارا و زلال آن از لابه لای سنگها و شکاف های کوه مشرف به آن بیرون میتراوید که در اصطلاح محلی به سربیشه معروف بود .

از سال ۱۳۲۴ به بعد دو برادر از کلانتران منطقه چرام به نامهای اسکندر خان چرامی و جان محمد خان چرامی با توجه به کمبود امکانات و ابزارهای لازم آن زمان و محدودیت های فراوان با صرف وقت و هزینه بسیار زیاد بنیان احیاء و عمران و آبادانی آن را گذاشتند. با قطع درختان جنگلی زائد و ریشه کنی آنها در طول سالیان متمادی و باز کردن معابر و مجاری آب چشمه ها و نهرها و احداث کانالها و ایجاد استخر در حد توان خود اقدامات بسیار شایسته ای انجام دادند و نام چشمه بلقیس را بر آن گذاشتند.

این مکان از آن زمان تا کنون یکی از پر جاذبه ترین باغهای سنتی ایرانی و از پر رونق ترین مکانهای دیدنی و گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد و جنوب ایران شناخته میشود. که برآیند تلاش و سعی این دو برادر و نمادی از توجه آنها در زمینه توسعه و ترویج فرهنگ کشاورزی در منطقه بوده است .

احیا و آبادانی باغ چشمه از زبان محمد خان چرامی:

ایده ساخت این باغ در سال ۱۳۲۳ به ذهن من و برادرم رسید . در آن زمان این نقطه بیشه زاری بود که پر بود از درختان بید و زبان گنجشک و و دیگر درختان بلا استفاده که به محل امنی برای حیوانات وحشی تبدیل شده بود. که این حیوانات باعث شده بودند زراعت منطقه به حالت نیمه تعطیل در بیاید . چون چشمه ها به طور پراکنده داخل بیشه پخش شده بودند. دسترسی به آنها کار بسیار مشکلی بود . من و برادرم با ایجاد کانالهای بزرگ آب این چشمه ها را به هم وصل کردیم.
ما به فکر استفاده از این محل وتبدیل آن به باغ و زمین کشاورزی شدیم به همین دلیل این بیشه زار را به دو قسمت تقسیم کردیم که قسمت بالا را خودمان برداشتیم و قسمت پایین را به مردم محلی واگذار کردیم .

احداث باغ

در ابتدای کار به دلیل سختی کار مردم از پذیرفتن این زمینها امتناع میکردند ولی ما با تشویق آنها را راضی به پذیرفتن این زمینها کردیم .به دلیل کمبود وسایل کشاورزی برای ریشه کنی درختان موجود مجبور بودیم به وسیله تنها تراکتور موجود در منطقه این درختان را با طناب به این تراکتور میبستیم و آنها را از ریشه در می آوردیم .
در زمانی که کار ریشه کنی درختان به پایان رسید در همین محل استخر کنونی محلی بود که از خاک و سنگ پر شده بود وقتی که کارگران این مواد را تخلیه کردند متوجه وجود استخر بسیار قدیمی اما کوچتر از استخر کنونی شدیم که نشان میداد این مکان در زمان های بسیار دور محل تفرجگاه پادشاهان زمان بوده است .
بعد از کشف این استخر ما به فکر احیاء استخر قدیمی اما در اندازه ای بزرگتر شدیم که بعد از مدتی استخر کنونی ساخته شد.

درختان باغ بلقیس

اکثر درختان این باغ شخصا از شهرهای مختلف انتخاب شده یا از خارج از کشور به این باغ آورده شده است. حتی یک کیلو از محصول باغ به فروش نرسید . محصول باغ صرفا برای زیبایی روی درختان باقی میماند و میهمانان و مردم محلی که به باغ می آمدند. در خود محوطه باغ از آن استفاده میکردند. ما قانونی داشتیم که هر کسی به باغ می آمد هرچقدر میخواست میتوانست از محصول باغ استفاده نماید. ولی حق خروج میوه ها را از باغ نداشت که این خود یکی از دلایل دیگر ماندگاری میوه ها بود .
از سال ۱۳۴۵ به بعد سالی ۲۰ کامیون کود حیوانی از بردیان و تنگ پیرزال می آوردیم .

به وسیله ۴ باغبان ثابتی که در باغ بود پای درختان ریخته میشد و به بهترین نحو از درختان مواظبت میشد. اما الان میبینیم که بسیاری از درختان به دلیل بی توجهی از بین رفته اند و بقیه نیز در حال نابودی هستند . الان میبینیم مردم برای چیدن میوه های کال درختان شاخه های آنها را میشکنند وکسی هم نیست که کوچکترین تذکر رابه آنها دهد. این روزها اصلا کسی به فکر حفظ درختان باغ نیست . اگر به همین شکل پیش برود شاهد نابودی کل باغ خواهیم بود .

پوشش گیاهی

پوشش گیاهی این باغ بدلیل گرمسیری بودن این منطقه شامل اکالیپتوس، سدر، بلوط، سرو و دارای درختان متنوع میوه‎ای چون گردو، گلابی، سیب، لیمو ترش، خرمالو. پرتقال، نارنگی، انجیر، انگور، توت، نارنج و نخل است. همچنین بوته های گیاهی گوناگون و گلهای مختلف در آن به چشم می‎خورد.

تامین آب

نظام آبیاری این باغ بر اساس فوران آب چشمه‌های اصلی و چندین چشمه فرعی می‎باشد. که بوسیله نهرهای کوچک و بزرگ متعددی در باغ جریان می‎یابد و آب مازاد آنها بوسیله جویی بزرگ به طرف استخر باغ که در ضلع جنوب غربی باغ واقع شده هدایت می‎شود. این استخر زیبا به شعاع ۱۰ متر و عمق ۱/۵ متر بصورت دایره و دارای سه ورودی و یک خروجی می‎باشد. که آب چشمه از مسیر خروجی به رودخانه فشیان می‎ریزد. این استخر، باغچه ای به قطر چهار متر که پوشیده از درختان نخل، نارنج، پرتقال و گلهای زیبا و متنوع است را در آغوش گرفته است.

محوطه باغ که حدود ۱۰۰۰ متر در ۵۰۰ متر عرض دارد در زمستان که برودت هوای منطقه باعث سرمازدگی درختان منطقه میشد. بخار آب چشمه های موجود درباغ از یخ زدن درختان جلوگیری میکرد. در تابستان نیز به دلیل خنک بودن هوای باغ درختان موجود در باغ در تمام فصول سال سرسبز و دارای میوه بودند .

امکانات رفاهی

برای این باغ زیبا کمپینگ، سرویس بهداشتی حمام و آلاچیق ایجاد شده است.

نحوه دسترسی

باغ “چشمه بلقیس” در استان کهگیلویه و بویراحمد، در دشتی هموار معروف به شهرک “قلعه کره شهبازی” از توابع شهرستان چرام می باشد .این باغ  در ۹ کیلومتری شرق شهر چرام و یک کیلومتری روستای شهرک در میان تپه ماهورها و کوه‌ها واقع شده است .