از صنایع دستی که سابقه طولانی هم دارد ساختن وسایلی همچون چاقو ، قند شکن و قلم تراش و … در گذشته های دور سلاح هایی مانند شمشیر ، دشنه ، خنجر و سرنیزه و بسیاری از جنگ افزارها نیز به دست انسان ساخته می شد که دیگر منسوخ شده است .در حال حاضر چاقوسازی را در بسیاری از شهرها و بخشی ها و پاره ای از نقاط روستایی کشورمان می توان مشاهده نمود ولی این صنعت در مناطقی نظیر زنجان و مهریز در استان یزد رواج بیشتری دارد به طوری که چاقوسازی را باید مهم‌ترین و مشهو‌رترین صنعت دستی زنجان به حساب آورد که نه تنها در شهر و استان زنجان بلکه در تمامی کشور برای خود متقاضیان فراوان دارد.با ما همراه باشید تا با تاریخچه و نحوه ساخت چاقو ، قندشکن و قلم تراش آشنا شوید.
فهرست
چاقوسازی
چاقوسازی در مهریز متجاوز از ۱۴۰ سال سابقه داشته و در زنجان نیز ضمن دارا بوردن پیشینه ای کهن، پیوسته رشد و توسعه یافته است، به طوری که در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳، تعداد ۲۷ کارگاه چاقوسازی در شهر زنجان دایر بوده و در سال ۱۳۵۰ تعداد آنها به ۶۰ کارگاه رسیده، هم اینک ۲۵۰ استادکار چاقوساز به طور انفرادی و ۱۳۰ نفرتحت پوشش شرکت تعاونی چاقو سازان زنجان به کار اشتغال دارند و مجموع دست‌اندرکاران این هنر صنعت به ۱۱۴۰ نفر می رسد.
مواد اولیه‌ی مورد مصرف کارگاه‌های چاقوسازی را عمدتاً فولاد، فیبر، صدف، شاخ گوزن و سیم تشکیل می دهد. ابزار کار نیز به طور کلی شامل ابزارهای نگاه دارنده، ابزارهای ساینده، ابزارهای کوبنده، ابزارهای علامت گذاری، ابزارهای سوراخ کننده، ابزارهای برنده، ابزارهای مقاومت کننده و ابزارهای حرارت دهنده است. چاقوسازان در گذشته فولاد مورد مصرف را خود تهیه می کردند و گاهی برای تهیه‌ی یک قطعه فولاد مرغوب، حدود یک هفته وقت صرف می‌نمودند و متحمل زحمت فراوان می‌شدند. هانری رنه د آلمانی که در زمان قاجاریه به ایران مسافرت کرده در زمینه‌ی طرز تهیه‌ی فولاد گفته است: برای به دست آوردن فولاد خوب و آبدار، سابقاً در ایران عملیاتی انجام می‌دادند. مثلاً پس از آنکه شیء مخصوص یک دفعه آهنگری می شد، آن را به مدت ۶ تا ۷ روز در آب گرم می‌گذاشتند و دقت می کردند که درجه‌ی حرارت آن همیشه یکسان باشد و تغییری در آن حاصل نشود، برای اینکه حرارت ملایم و یک دست باشد، در زیر دیگ پهن می‌سوزاندند و پس از هفت روز آن را از دیگ بیرون آورده و همین که سرد می شد، آن را صیقل می‌دادند. برای صیقل دادن فولاد، ماده‌ی معدنی مخصوصی را در آب حل می کردند و آن را به وسیله‌ی پارچه ای گرماگرم بر روی فولاد می مالیدند و پس از انجام اعمال لازم، آن را با آب می‌شستند. همچنین نسخه‌ی دیگری در دست است که نشان می دهد پیش‌تر برای به دست آوردن فولاد، آهن خالص را با گرافیت، زغال و سنگ آهک به طور مخلوط در بوته می ریختند و با حرارت زیاد به حال میعان درمی آوردند و چندی به همین منوال در بوته نگاه می‌داشتند، بعد از آن شمش‌هایی ساخته به مصرف می‌رساندند.
برای آب دادن تیغه‌های چاقو، کارد و شمشیر و غیره، به خاطر آنکه حالت فنری پیدا کنند و با برخورد با اجسام سخت نشکنند، ابتدا آنها را به اندازه‌‌ا‌ی حرارت می‌دادند که گداخته شوند و بعد از گداخته شدن فوراً آنها را در ظرفی که پر از روغن سرد بود فرو می‌بردند و پس از آن مجدداً حرارت ملایمی داده و آنها را صیقل می‌دادند. بنا به قول سیاحی به نام مسیو المر، فولاد معروف به هندی را در ایران به این صورت تهیه می کردند که: ابتدا قطعات چدن را در بوته ای از گل رس ریخته و به اندازه‌ی یک درهم مقدار آن چوب خشکی از جنس درخت فلوس به آن اضافه نموده سپس این مخلوط را با برگ گیاه دیگری می‌پوشاندند و مقداری گل رس مرطوب روی آن می‌ریختند و مدت دو ساعت و نیم به آن حرارت می‌دادند تا گداخته شود؛ سپس آن را به حال خود باقی می‌گذاشتند تا تدریجاً سرد شود.
در حال حاضر چاقوسازان معمولاً برای تأمین مواد اولیه‌ی مورد نیازشان از فنرهای مستعمل اتومبیل‌های اسقاط و گاه از نوارهای فولادی ضد زنگ استفاده می کنند و شیوه‌ی کارشان چنین است که ابتدا نوارهای فولادی را که دارای عرض تقریبی ۳ سانتی متر است، به اندازه‌های مورد نظر بریده و در مقابل آتش حرارت می‌دهند تا کاملاً گداخته شود، سپس آن را روی سندان گذاشته و با چکش می‌کوبند تا تقریباً شکل مورد نظر را به خود بگیرد، بعد با قیچی‌های مخصوص آن را به شکل لازم بریده و مجدداً در مقابل آتش حرارت می دهند و پس از گداخته شدن دوباره آن را در داخل ظرف محتوی آب سرد فرو می‌برند و بعد از تیز کردن لبه‌ی آن به وسیله‌ی سوهان، در انتهای تیغه، یعنی محل اتصال تیغه به دسته، با کمک مته سوراخ‌هایی ایجاد نموده و به تیز کردن آن با کمک چرخ چاقو تیزکنی می‌پردازند. تیغه‌ا‌ی که به این شکل آماده شده به پرداخت و آب‌کاری نیز نیاز دارد. پرداخت تیغه‌ی چاقو معمولاً در دو نوبت یعنی قبل و بعد از آب‌کاری انجام می شود.
در نوبت اول، بعد از اتمام کار ساخت تیغه و تیز کردن آن، به وسیله‌ی دینام‌هایی که در قسمت گردنده‌ی آن دیسکی از پارچه‌ی فشرده نصب شده و به کمک نوعی گل که واکس ۴۱۰ نامیده می شود، به پرداخت تیغه می‌پردازند.
در مرحله‌ی بعد فولاد را از طریق آب دادن با لایه ای از فلز کُرم می‌پوشانند تا جنس فولاد، سخت‌تر گردد و مجدداً عمل پرداخت را برای براق‌تر شدن تیغه انجام می دهند. در همین جا گفتنی است که اکثر چاقوها، به دلیل استفاده از فولاد، در مجاورت هوای مرطوب و به طور کلی در تماس با محیط مرطوب، به سرعت اکسیده شده و زنگ می زنند. استفاده از آب گرم نیز اگر چه مانع اکسیده شدن فلز می شود ولی کندی تیغه‌ی چاقو را نیز در پی دارد و چنانکه بعد از آب دادن، مجدداً تیز شود، همچنان در تماس با محیط مرطوب دچار زنگ زدگی خواهد شد. افزون بر این در موقع استفاده از چاقو، چنانچه ذراتی از کُرم جدا و داخل غذا یا ماده‌ی خوراکی گردد، ایجاد مسمومیت می‌نماید و به همین جهت استفاده از آب گرم امری مردود به حساب آمده و اعتقاد اکثر دست‌اندرکاران آن است که باید چاقوسازان به استفاده از فولاد ضد زنگ تشویق شوند؛ البته ضرورت دارد در خصوص این مهم مطالعات، تحقیقات و آزمایش‌های لازم به عمل آید و راه عملی استفاده از فولاد ضد زنگ نیز به چاقوسازان ارایه شود.
عملیات تکمیلی
بعد از اتمام ساخت و پرداخت تیغه، نوبت به نصب دسته بر روی آن و سایر عملیات تکمیلی می رسد. در این مرحله استادکاران ابتدا از آستری که نوعی فلز ریختگی و از جنس مفرغ یا برنج است، شکل دسته‌ی مورد نظر را بریده یا با قرار دادن دو قطعه آستری در طرفین تیغه، آن را در نقاطی که قبلاً به وسیله‌ی مته سوراخ شده میخکوب می کنند.
رویه‌ی اصلی دسته‌ی چاقوها را شاخ گوزن، صدف، فیبر، پلاستیک و ورشو تشکیل می دهد که استفاده از صدف به نسبت دشوارتر از سایر انواع دسته است به طوری که در حال حاضر فقط عده‌ی معدودی از استادکاران قدیمی قادر به بهره گیری از صدف و ساخت چاقو با دسته‌ی صدفی هستند. استفاده از ورشو نیز به دلیل کمبود آن در بازار به مقیاس محسوسی کاهش یافته است. به همین جهت چاقوها به ویژه چاقوهای ساخت زنجان اکثرا دارای دسته‌هایی از جنس شاخ گوزن و فیبر پلاستیک هستند.
ساخت دسته‌ی چاقو از فیبر پلاستیک تقریباً ساده تر از سایر انواع دسته است. به این صورت که صنعت‌گر ابتدا به وسیله‌ی ارّه شکل مورد نظر را از فیبر بریده و بعد از سوهان‌کاری اطرافش، آن را بر روی آستری نصب می‌نماید ولی برای ساخت دسته‌ی شاخی می بایست شاخ گوزن حدود ۴ تا ۵ روز در داخل آب قرار گیرد تا نرم شود. سپس لایه ای از آن به وسیله‌ی ارّه برداشته شده و به شکل مطلوب بریده شود تا پس از سوهان کاری بر روی آستری نصب گردد.
از آنجا که شاخ گوزن جنس پروتئینی دارد و بعد از خشک شدن حالت ارتجاعی خود را از دست داده و مجدداً به شکل اولیه درمی آید، صنعت‌گران بعد از تکمیل دسته، آن را با مفتول فلزی محکم بسته، مدت ۲۴ ساعت به حال خود باقی می‌گذارند تا تحت فشار خشک شود و تغییرشکل ندهد. در پایان مدت یاد شده و پس از باز کردن مفتول‌های فلزی، دسته‌ی چاقو مجدداً سوهان‌کاری و پرداخت می شود.
استفاده از صدف برای ساخت دسته‌ی چاقو کمی دشوارتر از مورد پیش است و طی آن ضرورت دارد صدف حداقل مدت دو هفته جهت نرم شدن در داخل آب قرار گیرد. در پایان این مدت دسته به شکل مورد نظر از صدف بریده شده و پس از سوهان‌کاری و پرداخت بر روی تیغه نصب می گردد. در دو مورد یاد شده (یعنی ساخت دسته به وسیله‌ی شاخ و صدف) برای صاف کردن صدف یا شاخ برای آنکه بتوان از آنها استفاده کرد، معمولاً از اندکی حرارت استفاده می شود. گفتنی است که در مقایسه‌ی این دو نوع دسته، صدف دارای مرغوبیت بیشتر است زیرا شاخ به هنگام خیس شدن بویناک شده و بویی نامساعد از آن استشمام می شود.
چاقوهای ساخت زنجان علاوه بر تنوع شکلی که دارد و اخیراً انواع فانتزی آن نیز تهیه و تولید می گردد، عمدتاً به دو نوع انعطاف پذیر و خشک ساخته می شوند که نوع اول با داشتن حالت فنریت به آسانی خم می شود و در مقایسه با نوع دوم تیزتر و مقاوم تر است در حالی که نوع دوم دارای تیغه‌ی خشک بوده و قدرت برش کمتر و شکنندگی بیشتری دارد.
قندشکن
در پاره ای نقاط که چاقوسازی رواج دارد، صنعت گران به تولید قند شکن نیز می‌پردازند. برای ساخت قند شکن ابتدا دسته‌ی قند شکن و سرچکشی شکل آن ریخته‌گری شده و سپس با سوهان کاری و چرخ کاری، شکل اصلی و پرداخت شده را به خود می گیرد، به این صورت که به خاطر ظرافت و زیبایی شکل ظاهری آن، خطوطی ایجاد می گردد و در انتهای دسته، محلی جهت نصب فیبر پلاستیکی (دسته) تعبیه می شود و سر قند شکن نیز با سوهان کاری، صاف و صیقل می‌گردد. البته جهت سخت و تیز نمودن لبه‌ی قند شکن بعد از اتمام این مراحل، آن را آب می دهند که روش آب دادن همانند آب دادن تيغهی چاقوست.
پس از اتمام مرحله‌ی ساخت، قند شکن را پرداخت (همانند روشی که در چاقو سازی گفته شد) نموده و آن را برای فروش عرضه می نمایند.
قلم تراش
مرغوب‌ترین نوع چاقوهای زنجان، قلم تراش است که ساخت آن از دوره‌ی صفویه و همزمان با گسترش و رشد خط نستعلیق رواج یافته و در حال حاضر نیز چند تن از چاقو سازان به تهیه‌ی انواع قلم تراش اشتغال دارند. شیوه‌ی تولید این وسیله‌ی خط و کتابت تقریباً شبیه شیوه‌ی تولید سایر انواع چاقوست و در مورد هر قلم تراش کلیه‌ی مراحل ساخت و پرداخت چاقوهای معمولی باید طی شود با این تفاوت که قلم تراش ماده‌ی اولیه‌ی مرغوب‌تری را نیاز دارد و از نظر کیفیت، محصولی هنری‌تر به شمار می آید. تیغه و فنرهای پشت قلم تراش معمولاً از فولاد خشکه‌ی مرغوب و آستری‌های آن از برنج، ورشو یا نقره انتخاب می شود. باربندهای قلم تراش معمولاً از نقره، ورشو، نیکل و حتی طلا ساخته می شود و روی دسته مستقر می گردد.
برای ساخت دسته نیز به نسبت سلیقه‌ی صنعت‌گر یا سفارش مشتری از یاقوت، کهربا، صدف، شاخ گوزن و … استفاده می شود. آب دادن تیغه‌ی قلم تراش با روغن انجام می شود و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی از امتیازات قلم تراش خوب را «آب» آن تشکیل می دهد. دیگر اینکه تیغه‌ی قلم تراش باید به اصطلاح اهل فن، خوب بازی کند، یعنی در سه حالت باز، ایستاده و خوابیده کاملاً محکم قرار گیرد، در غیر این صورت ناقص است. افزون براین، قلم تراش در صورتی مرغوب شناخته می شود که زودتر تیز و دیرتر کند شود. نگهداری قلم تراش نیز اهمیت زیادی دارد.
از جمله آنکه هر چند وقت یک بار باید تیغه‌ی آن به طور دقیق با روغن دنبه تمیز شود و از نگهداری آن در جای نمناک که باعث زنگ زدن تیغه و فساد یا خرابی دسته مسی می شود، خودداری گردد. همچنین برای تیز کردن آن هرگز نباید تیغه‌ی قلم تراش به دم چرخ سمباده یا سایر انواع چاقو تیزکن داده شود، بلکه برای تیز کردن قلم تراش باید از سنگ‌های مکنده ای که تیغه را به خود می گیرند، از جمله سنگ رومی که رنگ یشمی و مغز پسته ای دارد، استفاده شود و هنگام کار مقداری روغن زيتون یا روغن دیگری روی سنگ ریخته شود.
برای تیزکردن تیغه‌ی قلم تراش با سنگ، شیوه‌ی کار به این صورت است که با دقت لبه‌ی تیز یک سمت تیغه را از راست به چپ بر روی سنگ کشیده و سپس تیغه را برگردانده و طرف دیگر آن را به همین صورت بر روی سنگ می کشند و این کار را به طور متناوب تا تیز شدن یکنواخت هر دو طرف تیغه ادامه می دهند. لازم به تذکر است که طرز کشیدن تیغه بر روی سنگ نباید باعث مخطط شدن بدنه‌ی تیغه شود چرا که در این صورت تیغه تدریجاً حالتی کمانی پیدا کرده و معیوب می شود.
ابزار کار چاقو سازی
مختصری درباره‌ی ابزار کار چاقوسازی
ابزار کار چاقوسازان با توجه به موارد مصرفی که دارد، به ۸ دسته تقسیم می شود:
ابزارهای نگاه دارنده
۱- گیره: معمولاً گیره را آهنگران یا خود چاقوسازان خبره می سازند. این گیره روی کنده‌ی چوبی سوار و کنده به اندازه‌ی ۵۰ سانتی متر در زمین کار گذاشته می شود. طول کنده بستگی به این دارد که چاقوساز به طور نشسته و دو زانو روی زمین کارکند یا این که روی صندلی بنشیند. چاقوساز همیشه در جهتی از این گیره می نشیند که دسته‌ی چرخان گیره در طرف دست راستش باشد. بیشتر مراحل چاقوسازی در پشت این گیره انجام می شود.
۲- دستگیره: این دستگیره ها برای نگه داشتن قطعات چاقو روی چوب گيره است تا عمل سوهان کاری به سهولت انجام پذیرد و قطعات چاقو روی چوب گیره نلغزد.
۳- انبردست (میخ چین): برای خم و راست کردن قطعات چاقو به کار می رود.
۴- انبر آتش کاری: این انبر دارای دسته ای بلند است و فقط در موقع عملیات مربوط به آتش کاری مورد استفاده قرار می گیرد.
۵- چوب گیره: این وسیله از یک قطعه چوب سخت ساخته شده و به دهانه‌ی گیره متصل می شود. قطعات چاقو را برای سوهان کاری روی آن قرار داده و به وسیله‌ی دستگیره روی چوب گیره محکم می کنند.
ابزارهای ساینده
۱- سوهان تخت با عاج درشت: این سوهان برای شکل بخشیدن نهایی به فلزی که از آتش کاری در آمده است، مورد استفاده قرار می گیرد.
۲- سوهان نیم گرد: از این سوهان برای شکل دادن به قسمت‌های منحنی کارد یا چاقو استفاده می شود.
۳- سوهان تخت با عاج ریز: مورد مصرف این سوهان در صاف کردن سطوح تیغه‌ی کارد یا چاقوست. برای صاف کردن سطح سایر قسمت ها نیز از آن استفاده می شود.
۴- سوهان دم موشی: این سوهآنکه با نام سوهان گرد ریز نیز خوانده می شود، بیشتر برای رسم خطوط تزئینی بر روی باربند چاقو یا صاف کردن و تیز نمودن درون ناودان تیغه‌ی کاردهای شکاری مورد استفاده قرار می گیرد.
۵- چوب ساب: این وسیله دارای عاج‌های کاملاً درشت است و برای ساییدن اضافات شاخ گوزن مورد استفاده واقع می شود.
ابزارهای کوبنده
۱- چکش آتش کاری: این چکش که دارای دسته ای چوبی است و وزن آن ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم می باشد، برای تبدیل فلز گداخته و آتش کاری شده به شکل اولیه‌ی قطعات کارد یا چاقو به کار گرفته می شود و یکی از اصلی ترین ابزارهای چاقوسازی به حساب می آید.
۲- چکش کوچک: این چکش نیز دارای دسته ای چوبی و وزنی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم است و معمولاً برای میخ کوبی و سایر امور تکمیلی چاقو یا کارد مورد استفاده قرار می گیرد.
ابزارهای علامت گذاری
۱- قلم ناخنی: از این قلم معمولاً بعد از اتمام ساخت تیغه‌ی چاقو، برای ایجاد حفره ای بر روی تیغه استفاده می شود تا به کمک آن بتوان چاقو را باز کرد.
۲- قلم ماه: طرز استفاده از این قلم همانند قلم ناخنی است و بعضی از چاقوسازان با کمک این نوع قلم، حفره‌ی مخصوص باز کردن را بر روی تیغه ایجاد می کنند.
۳- قلم نشان : این نوع قلم معمولاً در بردارنده‌ی نام یا امضای چاقوسازان است و بعد از اتمام کار سوهان کاری و قبل از آب دادن تیغه، به کمک آن نام صنعت گر بر روی تيغهی کارد یا چاقو نوشته می شود تا سازنده‌ی آن مشخص باشد.
۴- سمبه‌ی نشان: از این وسیله برای مشخص کردن جای نقاطی که باید با مته سوراخ شود، استفاده می شود و قبل از سوراخ کردن، نقطه‌ی مورد نظر به کمک آن فرورفته می شود تا مته کاملاً بر محل مورد نظر قرار گیرد.
ابزارهای سوراخ کننده
۱- مته: این مته ها را خود چاقوسازان از فولاد سخت می سازند و برای سوراخ کردن همه‌ی قطعات چاقو به کار می رود. دسته‌ی آن چوبی و قسمت فلزی بالای آن در موقع سوراخ کردن، در داخل سر مته که چوبی است، می چرخد.
۲- مته‌ی خزانه: این مته به دست خود چاقوسازان ساخته می شود، کلفتی آن کمی بیشتر از مته‌های معمولی است و برای گشاد کردن سوراخ روی باربند که میخ لولای تیغه باید در آن پرچ شود و نیز برای گشاد کردن سوراخ‌های سطح درونی آستری که باید شاخ گوزن روی آن با دو میخ سوار شود، به کار می رود. دسته‌ی مته‌ی خزانه یا به صورت همان مته‌ی معمولی است و با کمان کار می کند و یا به صورت لنگردار است و با حرکت پی در پی عمودی دست می چرخد.
۳- کمانه: این وسیله که تسمه‌ی چرمین آن یک بار به دور دسته‌ی مته تاب می خورد و پس و پیش بردن آن حرکت دورانی به مته می دهد، با فشار دست دیگر روی سر مته باعث سوراخ شدن می شود.
۴- دریل: این وسیله با نیروی برق کار می کند و اکنون بیشتر چاقوسازان از این ابزار استفاده می کنند و مته‌های معمولی کم کم متروک شده است.
ابزارهای برنده
۱- ارّه: ارّه‌ی مورد مصرف در چاقو سازی شبیه ارّه‌ی نجاری است و برای بریدن شاخ گوزن به کار می رود.
۲- قیچی آهن بر: قیچی مورد استفاده در چاقوسازی شبیه قیچی‌های حلبی سازی دارای اندازه ها و اشکال مختلف است و از آن برای بریدن قطعات فلزی استفاده می شود.
۳- قیچی اهرمی: این قیچی عبارت از یک تیغه‌ی فولادی و دسته ای اهرمی است و معمولاً روی میز کار نصب می کنند، برای برش قطعات فولادی و تبدیل ورقه‌های بزرگ فلزی به اندازه‌های کوچک استفاده می شود.
۴- ارّه‌ی کلافی :ارّه ی کلافی که معمولاً دارای کمانی به شکل U و شبیه کمان اره‌های آهن بری است، در یک سمت دارای دسته و میخ نگه دارنده‌ی تیغه و در سمت دیگر دارای پیچ سفت کننده و نگه داره‌ی تیغه‌ی ارّه می باشد. تیغه‌ی این کمان، قطعه فنری به پهنای حدود ۲ سانتی متر است که ارتفاع دندانه‌های آن نزدیک به یک میلی متر و زاویه‌ی برش آن ۳۰ درجه می باشد.
ابزارهای مقاومت کننده
۱- سندان: انتهای آن در کنده‌ی چوبی فرورفته است و این کنده را در کنار کوره داخل زمین کار می گذارند که در مرحله‌ی آتش کاری مورد استفاده‌ی چاقوسازان قرار می گیرد.
۲- سندان کوچک : در کنار گیره کار گذاشته می شود و برای میخ کوبی و صاف کردن قطعات چاقو از آن استفاده می شود.
ابزارهای حرارت دهنده
کوره : مرکب از یک محفظه‌ی گلی و یک دم از پوست گوسفند یا بز است که با یک لوله‌ی فلزی به هم ارتباط دارند.
با باز کردن دهانه‌ی دم به وسیله‌ی دست، هوا را در آن ذخیره می کنند و با بستن دهانه‌ی آن و فشار دادنش به طرف محفظه‌ی گلی هوای متراکم را به درون محفظه‌ی گلی می رانند. این هوا موجب برافروخته شدن آتش درون کوره و سرخ شدن قطعات فولادی درون کوره می شود.
منبع : هنرکده
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.