مفهوم گردشگری تجاری یا صنعتی

در این مطلب مفهوم گردشگری تجاری یا صنعتی با توریسم صنعتی یا همان Business Tourism را مورد بررسی قرار می دهیم . در ابتدا سازمان جهانی گردشگری (WTO) تعریفی از گردشگری ارائه می دهد که با تعریف انجمن بین المللی کارشناسان علمی در زمینه گردشگری متفاوت (AIEST) است. در حالی که AIEST گردشگری را به فعالیت های مرتبط با درآمد مرتبط نمی کند، سازمان جهانی گردشگری چیزی بر خلاف آن فکر می کند. به گفته آنها، “گردشگری شامل فعالیتهایی است که باعث سفر کردن افراد در مکان های خارج از محیط معمول خود شده که بیش از یک سال طول نکشد. اهداف این سفرها می تواند برای اوقات فراغت، کسب و کار و سایر اهداف باشد”. فعالیت های مشترکی که شامل گردشگری تجاری می شوند را می توان حضور در جلسات، کنفرانس ها و سمینارها، بازدید از نمایشگاه های تجاری و غیره نام برد.

سفرهای کاری یا گردشگری تجاری درست مثل گردشگری تفریحی، تاثیرات اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی زیادی چه مثبت و چه منفی دارد. امروزه سفرهای کاری بخش مهمی از صنعت گردشگری را تشکیل می‌دهند. سفر کاری یا گردشگری تجاری یک نوع خاص از سفر است. در جریان چنین سفرهایی افراد همچنان مشغول به کار هستند و حقوق دریافت می‌کنند. اما هم از محل زندگی و هم محل کارشان دور هستند.

عمده‌ترین فعالیت‌هایی که در سفرهای کاری انجام می‌شوند شامل قرارهای ملاقات و شرکت در کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌ها هستند. با وجود کلمه‌ی تجاری در عبارت گردشگری تجاری، زمانی که افراد از طرف دولت‌ها یا سازمان‌های غیرانتفاعی نیز در چنین فعالیت‌هایی شرکت می‌کنند، سفرشان در دسته‌بندی گردشگری تجاری قرار می‌گیرد.

سفر کاری یکی از قدیمی‌ترین انواع گردشگری است. قرن‌های متمادی است که افراد برای مقاصد تجاری سفر می‌کنند. طبیعتا رفتار و فعالیت‌های یک مسافر تجاری با یک مسافر تفریحی متفاوت است. مسافران سفرهای کاری معمولا برای مدت کوتاهی در یک مقصد اقامت دارند و از این رو ترجیح می‌دهند تا محل اقامت و وسیله‌ی حمل و نقل با بهترین کیفیت را در اختیار داشته باشند.

گردشگری تجاری علاوه بر قرارهای ملاقات و شرکت در کنفرانس‌ها و همایش‌ها شامل سفرهای تشویقی به منظور قدردانی از تلاش‌های کارمندان شرکت نیز می‌شود. همچنین سفرهایی برای شرکت در دوره‌های آموزشی مختلف یا رویدادهایی غیر از ملاقات مثل رویدادهای ورزشی یا کنسرت‌ها برای خبرنگاران.

البته همه‌ی فعالیت‌های یک گردشگر در سفر کاری به فعالیت‌های تجاری و مرتبط با کار مربوط نمی‌شود. یک مسافر تجاری ممکن است در مقصد مورد نظر به فعالیت‌های تفریحی نیز بپردازد. مثلا برای تهیه‌ی سوغات و خرید به مراکز خرید سر بزند، به رستوران برود، از جاذبه‌های گردشگری بازدید کند یا از تورهای طبیعت‌گردی استفاده کند. به علاوه گردشگری تجاری می‌تواند سکوی پرتابی برای بازار سفرهای تفریحی باشد. در بسیاری از مواقع افرادی که برای سفر کاری به شهر یا کشوری سفر می‌کنند، بار دیگر با اهداف تفریحی و گذران اوقات فراغت به همان مقصد برمی‌گردند. به عنوان مثال آمارها نشان داده است که ۷۰ درصد از افرادی که برای شرکت در همایش‌ها و کنفرانس‌ها به کیپ تاون آفریقای جنوبی سفر کرده‌اند، در پنج سال آینده بار دیگر این شهر را به عنوان مقصد گردشگری خود برگزیده‌اند. به علاوه تحقیقات نشان می‌دهد که ۲۰ درصد از شرکت‌کنندگان در چنین کنفرانس‌هایی مدت زمان سفر خود را با اهداف تفریحی گسترش داده‌اند و در همان هتل چند روز بیشتر اقامت کرده‌اند.

گردشگرانی برای تمام فصول!

در بسیاری از موارد کشور میزبان، نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و کنفرانس‌هایش را در فصل‌های سرد و کم مسافر برگزار می‌کند. دلیل این امر آن است که در فصل‌های خوش آب و هوا توریسم تفریحی رونق زیادی دارد. حال آنکه وظیفه صنعت گردشگری این است که برای فصل‌های کم مسافر و بد آب و هوا نیز به نحوی برنامه‌ریزی کند که مشاغل مربوط به صنعت توریسم از جمله تورهای گردشگری، آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها و رستوران‌ها که منبع اصلی درآمدشان توریسم است، بیکار نمانند.

یکی از تفاوت‌های اصلی توریسم تجاری با دیگر انواع توریسم در این است که در تمام انواع توریسم تمام مشاغل مرتبط با گردشگری و شرکت‌های خصوصی از ورود توریست و ورود ارز به کشور سود می‌برند. اما در توریسم تجاری علاوه بر شرکت‌های ذی نفع و مشاغل مرتبط باگردشگری تجاری، تمام اقتصاد کشور نیز به واسطه گسترش روابط تجاری و اقتصادی با دیگر کشورهای جهان سود برده و گامی رو به جلو در زمینه اقصاد بین‌الملل برداشته می‌شود.

اما گردشگری تجاری تنها مختص سرمایه‌گذاران کلان و افراد ثروتمند نیست. طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری هر سفری که در آن گردشگر در حین سفر در کشور و یا شهر مقصد خرید یا معامله‌ای انجام دهد که با خود صرفه اقتصادی به همراه داشته باشد سفر او تجاری خوانده می‌شود. به عنوان مثال اگر شما برای خرید گز به اصفهان بروید و این کار را به شکل یک قرارداد با شرکت تولیدکننده یا پخش‌کننده انجام دهید شما گردشگر تجاری به حساب می‌آیید.

اهمیت گردشگری تجاری

رابطه‌ی بین اقتصاد ملی کشورها و گردشگری تجاری رابطه‌ای مستحکم است در واقع این دو مفهوم، لازم و ملزوم یکدیگر هستند. این بخش از گردشگری عموما صنعت ملی را ارتقاء می‌بخشد، کانال‌های ارتباطی را افزایش می‌دهد و کیفیت نیروی انسانی در بخش‌های مختلف اقتصادی را بهبود می‌بخشد؛ بخش‌هایی چون کشاورزی، نفت، ارتباطات، گردشگری، سلامت و تحصیل و آموزش.

گردشگری تجاری می‌تواند سود فراوانی برای اقتصاد ملی به دنبال داشته باشد. در واقع این بخش از گردشگری یک عامل محرک برای ایجاد مشاغل دائمی و موقتی است. بسیاری از دولت‌ها در سراسر دنیا، درآمدهای حاصل از گردشگری تجاری را تولید ناخالص داخلی محسوب می‌کنند. بسیاری از کشورها برای ایجاد اشتغال برای شهروندان خود، به گردشگری تجاری تکیه می‌کنند. به عنوان مثال، جمعیت شهر ملبورن استرالیا در حدود ۴ میلیون نفر است که بیش از ۲۲ هزار نفر از آنها در بخش گردشگری تجاری مشغول به کار هستند.

تاریخچه گردشگری تجاری

گردشگری تجاری اگرچه در قرن بیست و با رشد کسب و کارها و صنایع مختلف رشد قابل توجهی پیدا کرد اما یکی از قدیمی ترین زیرمجموعه های گردشگری به شمار می رود. در حقیقت مدت ها قبل از آن که انسان ها برای تفریح سفر کنند، برای مقاصد کاری و تجاری و مبادله کالاها به نقاط مختلف سفر می کردند. از زمان های باستان که انسان ها برای شکار به مناطق دیگر می رفتند تا زمانی که فرد یا قبیله ای در جستجوی آب، غذا، امنیت و محل زندگی به دنبال مکان هایی بهتر بودند در حقیقت مشغول سفر بودند. انسان ها از گذشته های دور هم برای تبادل کالا به کالا و کسب و کار اقدام به سفر می کردند که در حقیقت ریشه پیدایش گردشگری تجاری هم همین تبادلات بوده است.

با پیشرفت تکنولوژی و اختراع ماشین، قطار، کشتی و نهایتا هواپیما سفر بیش از پیش راحت تر و در دسترس تر شد و دیگر افراد می توانستند با یک بلیط هواپیما و در عرض چند ساعت خود را به آن سوی دنیا برسانند.

تاثیرات اقتصادی گردشگری تجاری

روز به روز، کشورها، مناطق، شهرها و گردشگاه‌های بیشتری به دنبال جذب مسافران گردشگری تجاری هستند. چرا که این نوع از گردشگری به لحاظ اقتصادی سودآورتر از سایر انواع آن است. بررسی‌ها و نظرسنجی‌های انجام شده در سراسر دنیا نشان می‌دهند که گردشگران تجاری به خصوص شرکت‌کنندگان در کنفرانس‌های خارجی، در مجموع، دو تا چهار برابر بیشتر از گردشگران دیگر در طول سفر خرج می‌کنند. در مجموع سود حاصل از چنین سفرهایی به مراتب بیشتر از هزینه‌های آن است.این بخش از گردشگری تاثیرات مستقیم و غیر مستقیمی بر اقتصاد دارد.

تاثیرات مستقیم گردشگری تجاری

شرکت‌کنندگان کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌های بین‌المللی از کشورهای دیگر به مقصد مورد نظر می‌روند و هزینه‌های اقامت، حمل و نقل و سایر خدمات گردشگری را می‌پردازند.
سرمایه‌گذاری در این بخش افزایش پیدا می‌کند که شامل مواردی چون ساخت مراکز شهری، امکانات برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌ها، شرکت‌های سازماندهی مراکز همایشی و نمایشگاهی، شرکت‌های سازماندهی رویدادهای تجاری و…
برای برگزارکنندگان همایش‌ها از طریق حامیان مالی، هزینه‌های ثبت نام در همایش، فروش غرفه‌های نمایشگاهی، فروش محصولات فرهنگی مرتبط با همایش و… زمینه‌های کسب درآمد فراهم می‌شود.
درآمدزایی از طریق تبادلات و معاملات تجاری انجام شده در طی همایش افزایش می‌یابد.
فروش محصولات حامیان مالی کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌ها به رونق اقتصادی منجر می‌شود.
فعالیت‌های تبلیغاتی افزایش پیدا می‌کنند.

تاثیرات غیرمستقیم گردشگری تجاری

از طریق ورود گردشگران شرکت‌کننده در همایش‌ها برای بخش‌های دیگر جامعه منبعی برای کسب درآمد فراهم می‌شود.
فضاهای شهری گسترش پیدا می‌کنند و زیرساخت‌ها توسعه می‌یابند.
فرصت‌های سرمایه‌گذاری در مقصد برگزارکننده‌ی همایش‌ها و نمایشگاه‌ها، به نمایش گذاشته می‌شود.
سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف ارتقاء می‌یابد.
البته در کنار همه‌ی این مزایا، تاثیرات منفی نیز در این بخش مشاهده شده است. مواردی از قبیل:

نیاز به منابع و کمک‌های مالی برای توسعه و مدیریت امکاناتی مانند مراکز گردهمایی و نمایشگاهی
پرداخت هزینه‌های سنگین برای فراهم کردن امکانات مورد نیاز در حالی که نیاز به تامین بودجه در بخش‌های دیگر نظیر سلامتی و تحصیل عمومی احساس می‌شود.
افزایش هزینه‌ها در صورتی که تعداد گردشگران بیشتر از حد معمول باشند.
با همه‌ی این تفاسیر، شکی نیست که گردشگری تجاری می‌تواند برای مقاصد گردشگری و تامین‌کننده‌ها بسیار سودآور باشد.

اما گردشگری تجاری علاوه بر اقتصاد بر بخش‌های مختلف مفهوم گردشگری به معنای عام نیز تاثیرگذار است.صنعت گردشگری و گردشگری تجاری به هم وابسته هستند. هتل‌ها، برگزارکننده‌های تور، آژانس‌های مسافرتی و سایر بخش‌های صنعت گردشگری نیز به نحوی از این بخش تاثیر می‌پذیرند.به عنوان مثال یک هتل را در نظر بگیرید که سالن کنفرانس و امکانات لازم برای برگزاری رویدادها را فراهم می‌کند به علاوه شرکت‌کنندگان در این کنفرانس، علاوه بر استفاده از این امکانات در آنجا اقامت می‌کنند. بسیاری از کشورها استراتژی‌های گردشگری خود را با استراتژی‌های توسعه‌ی گردشگری تجاری همگام می‌کنند.

سفرهایی که به منظور شرکت در همایش‌ها و نمایشگاه‌ها در سراسر دنیا انجام می‌شود، ۱۵ درصد از کل گردشگری دنیا را تشکیل می‌دهند.

از میان فوایدی که توسعه‌ی گردشگری تجاری برای صنعت توریسم دارد، موارد زیر را می‌توان نام برد:

افرادی که به منظور شرکت در همایش‌ها و نمایشگاه‌ها به مقصدی سفر می‌کنند معمولا توانایی مالی زیاد و قدرت خرید بیشتری دارند.
همایش‌ها و نمایشگاه‌ها، تقاضا برای خدمات گردشگری و محصولات را افزایش می‌دهند که این مسئله ایجاد اشتغال را در پی دارد.
تجربه‌ی گردشگر افزایش یافته که سبب می‌شود مدت اقامت خود را بیشتر کند یا مجددا به همان مقصد سفر کند.
پتانسیل‌های مقصد را به نمایش می‌گذارد.
تقاضا برای خدماتی مانند برگزاری تور و راهنماهای گردشگری، افزایش پیدا می‌کند.

تاثیرات اجتماعی گردشگری تجاری

گردشگری تجاری یک محیط پویا و پررونق برای استفاده از اوقات فراغت افراد است. در واقع، کار داوطلبانه‌ی جوان‌ها در بخش گردشگری تجاری، عامل مهمی برای جوانان است تا از اوقات فراغت خود به نحو احسن استفاده کنند و در بازار کار به کسب تجربه بپردازند.

تاثیرات فرهنگی گردشگری تجاری

گردشگری تجاری از طریق دعوت از متخصصان بین‌المللی برای شرکت در همایش‌ها و نمایشگاه‌ها، تاثیر بسزایی در ورود آخرین تجربیات، علوم و دانش بین‌المللی به کشور دارد. فعالیت‌های انجام شده در بخش گردشگری تجاری شامل سمینارها، نمایشگاه‌ها و… ابزاری برای توسعه‌ی شایستگی‌های نیروی انسانی در بخش‌های مختلف خصوصی و دولتی هستند. همچنین ابزار کارآمدی برای تبادل تجربیات، نمایش فرهنگ‌ها و زنده کردن سنت‌ها و میراث فرهنگی یک کشور هستند.

تاثیرات سیاسی گردشگری تجاری

از میان تاثیرات مثبت گردشگری تجاری بر مسائل سیاسی موارد زیر را می‌توان نام برد:

ارائه‌ی تصویر بهتر از کشور میزبان در جامعه‌ی جهانی
آماده کردن مقامات دولتی برای شرکت در رویدادهای گردشگری تجاری بین‌المللی
فراهم کردن ابزاری مناسب برای بهبود گفتمان‌های فرهنگی
افزایش قدرت سیاسی
افزایش صلاحیت‌های مدیریتی مقامات دولتی
موسسه‌ی آمار اتحادیه اروپا موسوم به یورواستات (Eurostat) نتایج بررسی آمار مرتبط با زمینه‌های گوناگون گردشگری در کشورهای اتحادیه‌ی اروپا و انجمن تجارت آزاد اروپا را منتشر کرده است. این آمار نگاه دقیقی به سفرهای اهالی این کشور (افراد بالای ۱۵ سال) در سال ۲۰۱۴ است.

طبق این آمار، بیش از یک نهم سفرهای انجام شده، اهداف حرفه‌ای داشته‌اند که این شامل سفرهای کاری نیز می‌شود.

نزدیک به نیمی از سفرها یعنی ۴۸/۴ درصد اهداف تفریحی، گذران اوقات فراغت و استراحت داشته‌اند. ۳۵/۹ درصد از سفرها برای بازدید خویشاوندان و دوستان بوده که این سفرها بخش زیادی از سفرهای داخلی و کوتاه مدت را در بر می‌گیرند. در مجموع سفرهایی با اهدادف حرفه‌ای که علاوه بر سفرهای کاری شامل سفرهای زیارتی و سفرهای درمانی نیز می‌شوند، ۸۸/۵ درصد از تمام سفرهای سال ۲۰۱۴ را در بر می‌گیرند.

تسهیلات ویژه گردشگری تجاری

سفر تجاری یا کاری ماهیتا با سفرهای تفریحی متفاوت است و همان طور که گفتیم توریست گردشگر هم فردی متفاوت با اهداف و انگیزه های متفاوتی است. از همین رو، تسهیلات و خدمات مورد نیاز برای گردشگر تجاری هم الزامات خاص خود را می طلبد. البته تسهیلاتی مثل فرودگاه، رستوران و هتل برای تمام حوزه های گردشگری استفاده می شود، اما یکی از مزیت های گردشگری تجاری این است که در فصول کم گردشگر هم این نوع سفر از رونق نمی افتد و به همین دلیل حوزه درآمدزا و باثباتی برای هر کشور به حساب می آید.

امروز در اکثر فرودگاه های بین المللی و همین طور هتل ها تسهیلات ویژه گردشگری تجاری مثل اتاق همایش و کنفرانس، تجهیزات برگزاری کنفرانس و جلسات وجود دارد که در اختیار گروه های گردشگر تجاری قرار می گیرد. از آن جا که گردشگر تجاری زمان آزاد زیادی دارد بعد از شرکت در جلسه یا همایش دوست دارد از حداکثر وقتش استفاده کند و به تفریح در مقصد بپردازد. از همین رو، هتل ها معمولا به این مقوله توجه ویژه ای دارند و امکانات سرگرمی مثل تلویزیون های مجهز به شبکه های ماهواره ای، تورهای تفریحی و فرهنگی، باشگاه بدنسازی و استخر و …، رستوران و رویدادهای تفریحی مختلفی را در همان محوطه هتل برگزار می کنند.