مسجد جامع سرخ مهابادکه به زبان کردی : مزگه وتی سوور نامیده می شود ، مربوط به دوره صفوی است و در داخل شهر مهاباد واقع شده است. این مسجد از اقدامات مهم عمرانی بداق سلطان مکری می باشد که در سال ۱۰۸۹ بنا گردید و همچنان پابرجا است. این مسجد به واقع بخشی از تاریخ معاصر مهاباد و گواه آشکاری بر فرهنگ دوستی و هنرورزی مردم این دیار است. این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.زیباترین و جالبترین اثر تاریخی بجای مانده از دوران صفوی در منطقه غرب و شمال غرب ایران مسجد جامع مهاباد یا مدرسه شاه سلیمان می باشد که اکنون در قلب شهر مهاباد قرار گرفته و خطبه های نماز جمعه شهر در آن برگزار می شود.
این بنا ترکیبی از مسجد و مدرسه است و دارای یک حیاط و در پیرامون حیاط مدرسه ای جهت تحصیل طلاب علوم دینی نیز در ضلع شرقی آن تاسیس شده و حجره هایی با ایوانچه هایی در مقابل آنها دیده می شود. این مسجد به عنوان مکان تعلیم علوم دینی آن زمان در شهر مهاباد که قدیمی ترین و متمرکزترین شهر منطقه بوده بوجود آمد که در زمان شاه سلیمان صفوی و فرمانروایی تنها سلطان و حکمران نیکوکار منطقه کردستان یعنی بداق سلطان (از نوادگان صارم بیگ و فرزند شیرخان می باشد) ساخته شد.
معماری بنا
این مسجد دو ایوانه و از قدیمی ترین و مهم ترین بناهای تاریخی دوره اسلامی در غرب کشور به شمار می رود و توازن شکل طاق، گنبد و شبستان باعث شده که، پس از گذشت ۳۳۸ سال از زمان ساخت آن، سالم باقی بماند. از نظر مشخصات فنی، شبستان بزرگ مسجد با سه فرش انداز، ۱۰ ستون سنگی و حجرات اطراف صحن بسیار موزون ساخته شده و گیرایی خاصی دارد. مصالح به کار رفته در پی دیوارها، ستونها و کف فرش شبستان از سنگ و دیگر قسمتها از آجر است، مسجد و حجرات اطراف صحن آن، تزئین نشده و سادگی خاصی دارد.
زمان ساخت این مسجد زیبا به سال ۱۸۰۹ هجری قمری بر می گردد، مساحت کلی این مسجد با حجره های رو به حیاط و یک سردر ورودی و یک حوضخانه در ضلع جنوبی ۱۲۵۹ متر مربع است. شبستان زیبای آن که مقدمه ای بر شبستان مسجد وکیل شیراز است و دارای ده ستون سنگی نخودی رنگ است که ارتفاع هر یک از آنها ۲/۶۰ سانتی متر است و بصورت یک پارچه و دو پارچه قرار گرفته و سقف سرستونها مربع و طول هر ضلع هفتاد سانتی متر می باشد. غیر از پایه های مسجد و این ستونها و کف حجره های بیرونی که از نوع سنگهای نخودی رنگ پی ریزی شده اند، بقیه بنا کلاً از آجر قرمز چهارگوش و ملات و گچ و غیره است. پشت بام اصلی مسجد را هجده گنبد آجری نیم کره ای پوشانده که سابقاً با ناودان های سنگی، آبریز آن میسر شده بود. محراب مسجد در بخش شمالی قرار دارد و طبقه دوم آن که بخشی جزئی را شامل می شود ویژه نماز گزاران زن است که با بخش اصلی تفاوت کلی دارد. صحن حیاط مشتمل بر حجره های متعدد است که قرینه ورودی آنرا حوضخانه ای زیبا تشکیل می داده است. طول مسجد ۳۷ متر و عرض آن ۳۵ متر است، ديوارهای شرقی و غربی آن مجموعاً ۱۲ طاق و شمالی و جنوبی آن ۶ طاق است كه هر ديوار مشتمل بر ۳ طاق می باشد. دو در بزرگ شمالی و جنوبی حیاط ارتباط این بنا را با بیرون برقرار می‌کند. هر یک از درها با یک دالان طاق نما به حیاط مسجد مربوط می شود. بخشهای شرقی و غربی آن، هرکدام چهار طاق حجره ای دارد و بخشهای شمالی و جنوبی نیز هرکدام دارای دو اتاق و یک در بزرگ است، فواصل طاقها سه متر و اندازه صحن ۱۹ در ۱۲ متر است. این بنا از نظر پی بنا و معماری شبیه به مسجد طسوج در آذربایجان شرقی است.
مصالح اصلی مسجد آجر قرمز است؛ به طوری که سبب نامگذاری مسجد، به مسجد سرخ شده است. مدخل ورودی بنا که به صورت یک درگاه نسبتاً بزرگ و با دروازه ای چوبی است، در اصل مدخل مدرسه محسوب می شود و زنجیری برآن نیز آویزان است که ظاهراً گاهی محلی برای بست هم بوده است. در پشت این درگاه یک هشتی به چشم می خورد. در وسط حیاط آب حوض از قنات معروف به مسجد تامین می شده است. علاوه بر حجره های پیرامون حیاط مدرسه، راهروهایی به صورت قرینه در اطراف تعبیه شده که برای ورود و خروج مدخل صحن شبستان در هنگام ازدحام نماز گزاران است که زیبایی چشم نوازی به فضای حیاط مسجد سرخ داده است.
کتیبه
متن تنها یادگار مکتوب آن بر کتیبه سردر شمالی، بدین مضمون است: «الحمدالله الذی وفقنی الاتمام هذه المدرسه الشریفه فی ایام دوله السلطان الاعدل: شاه سلیمان الحسین الموسوی الصفوی بهادرخان -خلدالله تعالی ملکه- فی سنه ۱۰۸۹ کتیبه سهراب المکری» (خدا را سپاس که مرا به اتمام این مدرسه شریف در ایام حکومت عادل ترین سلطان، شاه سلیمان حسین موسوی صفوی بهادرخان -که خدا ملکش را جاودان سازد- در سال ۱۰۸۹ه.ق توفیق داد. این را سهراب مکری نوشت.)
نحوه دسترسی
این مسجد در خیابان امام شافعی شهر مهاباد در بافت تجاری شهر واقع شده است، راه دسترسی به مسجد از میدان شهرداری و همچنین از خیابان امام شافعی کوچه ملامارف کوکه ای است.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.