قله الوند (کلاغ لان )

اَلْوَند یکی از قله‌های بلند ایران واقع در استان همدان است.
فراروی شهر همدان در استان همدان، کوهستان منفردی از شاخه‌های خاوری زاگرس مرکزی با عرصه‌ای به وسعت ۱۳۷۵ کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین پدیده‌ٔ گرانیت زائی از دوران چهارم زمین‌شناسی بر اثر نفوذ توده‌های آذرین در نهشته‌های بازمانده از دوران پیشین بوجود آمده‌است. این رشته‌کوه در شمال غرب به کوه خدابنده‌لو سنندج و کوه چهل‌چشمه کردستان و از جنوب شرق به بلندی‌های راسوند و کوه وفس اراک متصل است. یال آن، حد طبیعی بین شهر همدان و تویسرکان و بلندترین قله‌ٔ آن موسوم به الوند در ۱۸ کیلومتری جنوب شهر واقع شده و ارتفاع آن ۳۵۷۴ متر از سطح دریا است. جهت این کوهستان از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده‌است و استان همدان را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند. این کوهستان، دره‌های ژرف و سرسبز، چشمه‌سارها، چمن‌زارها و قله‌های متعددی دارد.

جنس سنگهای:

رشته کوه الوند ازکوه های غربی ایران وجزء پیش کوه های داخلی زاگرس میباشد و با پیدایش جنبش کوهزایی زاگرس در ارتباط است. از نظر زمین شناسان دراواخر دوره ژوراسیک (دوره میانی ازدوران دوم زمین شناسی) یکی از شدید ترین حرکات کوهزایی که تا آن هنگام در ایران سابقه نداشته بوقوع پیوسته و در اثر فشار شدید و همچنین در اثر فشار طبقات گرانیت در منطقه بین همدان و اصفهان دگرگونی سنگ ها بوجود آمده است. الوند توده باتولیتی است و باتولیت ماگمایی است که از عمق زمین در پوسته نفوذ کرده و درآن سرد میشود و از آنجا که بلور و سنگهای تشکیل دهنده باتولیتها اغلب دانه درشت اند تصور میشود که زمان پدید آمدن و متبلورشدن آنها بسیارکند و طولانی بوده است باتولیت ها معمولاپس از آنکه عمل فرسایش به مدت زیاد لایه های فوقانی آنها را ازمیان بردارد برسطح زمین پدیدار میشوند . باتولیت ها بزرگترین و وسیع ترین توده های آذرین درونی اند به توری که حداقل وسعت باتولیت الوند معدل یکصد کیلومترمربع است و عمق آن را از ده تا سی کیلومتر در پوسته تخمیل میزنند. باتولیت ها با نفوذ در پوسته سنگهای اطراف خود را دگرگون کرده که به آن هاله دگرگونی گفته میشود و این دگرگونی سنگها در اطراف باتولیت الوند به شعاع هفت کیلومتر وجود دارد. لایه هایی که بر روی باتولیت الوند قرار داشته بر اثر فرسایش از بین رفته و توده باتولیت به صورت سنگهای گرانیتی بیرون آمده است.
سنگهای رسوبی که در رشته کوه الوند دیده میشود و اغلب در ارتفاعات جنوب غربی و جنوب شرقی قرار دارد به دوره کرتاسه از دوران مزوزوئیک مربوط میشود و سنگهای رسوبی از نوع آهکی که در شمال غرب دیده میشود به دوره الیگومیوسن ازدوران سنوزوئیک مربوط میباشد. قدیمی ترین سنگهایی که توده نفوذی الوند را احاطه کرده است به دوره پره کامبرین نسبت داده شده است اما سن گرانیت ها از طریق سنجش رایومتری شصت و چهار میلیون سال (اوایل پالئوسن) تعیین شده است. توده گرانیتی الوند بر روی نقشه های زمین شناسی روند شمال غربی جنوب شرقی را به موازات راندگی زاگرس نشان میدهد و از لحاظ زمین شناسی تنوع قابل ملاحظه ای دارد. بر اساس رده بندیهای کانی شناسی شیمیائی و نورماتیو انواع آلکالی فلدسپات، گرانیت، سی ینوگرانیت مونزوکرانیت وگرانودیوریت درالوند تشخیص داده شده است. درحاشیه شمال غربی توده گرانیتی الوند سنگهای نفوذی بازیک نیز مشاهده میشود که تعیین سن آنها به روش رادیو متری سن این توده ها را صدوده میلیون سال، اواخر دوره کرتاسه یعنی قدیمی تر از سن گرانیت ها تعیین نموده است . ترکیب سنگ شناسی توده بازیک نیزمتغیر و متنوع است با تکیه بر رده بندیهای مختلف انواع اولیوین، دولریت، گابرو، دیوریت و مونزو دیوریت در این توده شناسایی شده است. سنگهای گرانیتی الوند ویژگیهای گرانیت های Hیا گرانیت های هیبرید را دارا می باشد.

معروفترین قله‌ها و کوهستان‌ها:

معروفت ترین قله‌ها، از شمال غربی به جنوب شرقی عبارت‌اند از: المابلاغ ۲۹۹۷ متر، کرکس ۲۹۵۹ متر، قزل‌ارسلان ۳۲۵۰ متر، دائم برف ۳۴۵۰ متر، کلاغ لان ۳۴۸۰ متر، الوند ۳۵۸۴ متر، تاریک‌دره ۳۳۱۴ متر، کمر لرزان ۳۳۳۸ متر، چهار قله (۳۱۸۴، ۳۱۷۲، ۳۱۶۶و ۳۱۷۰ متر)، یخچال صاحب (گاوبره) ۳۴۸۶ متر، شاه نشین ۳۴۹۶ متر، سرخ‌بلاغ ۳۱۲۴ متر و قله کلاه قاضی ۳۱۲۵ متر.

دشت‌ها:

در کوهستان الوند، علاوه بر قلل مرتفع و شیب دار، دشتک‌های کوچکی وجود دارند، که سطح آنها از چمن زار پوشیده شده و چشمه‌های زیادی در آنها جاری است و با توجه به اینکه از سطوح نسبتاً مسطحی برخوردارند، به صورت محل استراحت و اطراق کوهنوردان درآمده‌اند. مهم‌ترین این دشتک‌ها عبارت‌اند از : میدان میشان، تخت نادر، چمن شاه نظر و تخت رستم.

دره‌های شمالی و جنوبی الوند:

در دامنه‌های شمالی الوند دره‌های پر آبی مانند : دره برفین، دره گنجنامه، دره عباس آباد، دوزخ دره، دره گوساله، دره کیوارستان، دره سیمین دره، دره مرادبیگ، دره دیوین، دره قز، دره حیدریه و غیره وجود دارد و دره‌های مصفایی نیز در دامنه جنوبی الوند واقع است، از جمله دره سرکان، دره آرتیمانی، دره فاران، دره گزندر، دره شهرستانه و غیره.

چشمه‌های مهم:

حوض نبی: از مشهورترین چشمه‌های الوند حوض نبی می‌باشد، که از زیر صخره‌ای بزرگ در زیر قله الوند سرچشمه گرفته و در جهت شمالی به سمت تخت نادر سرازیر می‌گردد و دارای آبی بسیار خنک و گوار است.
چشمه تخت نادر: در ابتدای تخت نادر واقع است و چشمه‌ای نسبتاً پرآب است.
چشمه کلاغ‌لان: چشمه‌ای دائمی است که در چمن زار کلاغ لان جاری است و آب مصرفی روستای دره مراد بیگ را تامین می‌کند.
چشمه قاضی: در دره مرادبیگ جاری است و آب مصرفی روستای دره مرادبیگ را تامین می‌کند.
چشمه ملک: سرچشمه رودخانه‌ای است که در دره دیوین جریان دارد.
هفت چشمه: این چشمه، در دامنه جنوبی چهار قله و در جاده منتهی به تویسرکان جاری است.
چشمه خسرو: چشمه خسرو، در مسیر یخچال به کلاه قاضی در جریان است.
بهشت آب: در سمت دره کیوارستان و جنوب قله الوند چشمه کوچکی است که از شکاف صخره‌ای بیرون می‌آید و در سالهای کم آب، آب آن کم شده و گاهی در تابستان‌ها به خشکی می‌گراید.
چشمه افعی: این چشمه در دامنه دوزخ‌دره واقع است.
چشمه آب مروارید: چشمه‌ای ایست پر آب و بسیار گوارا، که آب این چشمه و چشمه افعی از مسیر رودخانه و فرجین می‌گذرد. در حوالی چشمه مروارید، نوعی درخت بید به نام مروار روئیده ‌است و شاید به همین دلیل و یا به خاطر زلال بودن آب این چشمه، نام مروارید بر آن نهاده‌اند.