بخش اصلی قلعه استوناوند بر روی کوههای شرق رودخانه حبله رود ،حد فاصل بند انحرافی رود خانه حبله رود و ایستگاه راه اهن بنکوه بنا شده است . بخش غربی آن روبروی بخش اصلی و بر روی کوههای غربی رودخانه مذکور واقع شده است .
چنان که قبلا نیز از قول یاقوت حموی در سال ۶۳۱ هجری قمری ،ذکر شد ، این قله در آن زمان حدود سه هزار سال قدمت داشته است و با توجه به سپری شدن بیش از هشتصد سال از آن تاریخ قدمت بنای این دژ به بیش از ۳۸۰۰ سال می رسد .
این قلعه بر فراز تیغه های بلند و ناهمواری های دامنه جنوبی کوهستان البرز استوار شده و بقایای برج و باروری پیرامون آن ،پهنای دره حبله رود و راه قدیمی کناره غربی رود ، را در میان گرفته است . برج های دیده بانی این دژ بر تمامی طول دره و کناره های جنوبی رود خانه تا حد اراضی هموار حاشیه شمالی کویر مسلط است .
موقعیت جغرافیایی وناهمواریهای تپه ها و دیواره های رفیع پیرامون دژ ، بیشترین سهم را در ایجاد شکل تسخیر ناپذیر و دست نیافتنی آن داشته و پدید آورندگان آن در پاره ای از نقاط با کاستن از جسم تپه و در دیگر جای با افزودن خاک طبیعی تپه ها بر مواضع دیگر ،دسترسی به سطوح فوقانی و داخل دژ را غیر ممکن ساختند . آنها با احداث برج و باروری قابل دفاع بر بلندی های منتخب و یا دستکاری شده آن ،بر صعوبت دسترسی به دژ و یا تسهیل دفاع از آن افزوده اند .
دژ استوناوند در محل تلاقی فضای دره عمیقی که از سمت غرب به دره حبله رود راه پیدا می کند ،شکل گرفته است . با وجود بقایای برج و باروری دژ و راستای آنها در هر سه بخش اراضی این موضع ، تسلط و نظارت دژ بر امتداد دره ها و راه هایی که در مسیر هموار کناره رود خانه و دژ غربی امتداد داشته ، غیر قابل تردید به نظر می رسد .
به گفته ی افراد بومی ، در هنگام ساخت راه آهن و تعبیه تونل و پلی که در زاویه جنوب غربی ، محل تلاقی دره غربی با دره حبله رود واقع شده ،سنگ دروازه ای بوده که در حین عملیات ریل گذاری و احداث تونل ،در تپه ای که برج و باروری دژ بر فراز آن استوار مانده ،مورد تخریب قرار گرفته است.
ناظر بودن برج های ساخته شده بر بلندترین تپه های هر دو قسمت شرقی وغربی حبله رود و در راستای جبه جنوبی دژ نشانه اهمیت مراقبت وتوجه محافظین دژ به راستای شمالی – جنوبی دره حبله رود ، برای دفاع از مرز کوهستان شمالی در مقابل تجاوزات احتمالی از سمت جنوب (حاشیه شمالی کویر) می باشد.
بخش اصلی دژ که بر روی رودخانه حبله رو قرار دارد ، از چهار قسمت شرقی ،غربی، مرکزی و ارگ تشکیل شده است.
عدم امکان دسترسی مستقیم از فضای داخلی هر یک از بخش های همجوار به یکدیگر بجز دسترسی از طریق عبور از فضای خارجی و دروازه های ویژه هریک ازبخشهای دژ ، از ویژگی های این قلعه می باشد . با وجود این خصیصه ، می توان هر بخش را مستقل از بخش های دیگر دانست . با در نظر گرفتن جنس رویه زمینی که در تمامی سطوح شیبدار یک دست به نظر می رسد و از کنگلومرا با قلوه سنگ های ریز و ملات آهکی تشکیل شده ، وجود مصالحی چون سنگ لاشه ، خشت ، ساروج و ملاط آنها می بایست همراه با آب مورد نیاز بنایی ،از جا های دیگری به ارتفاعات دژ و به پای کار ساختمان برج و باروری آن حمل شده باشد . علاوه بر مشکلات حمل مصالح ساختمانی بویژه در سطوح مرتفع بخش های شرقی و جنوبی و ارگ ،چگو نگی عملیات پی کنی و شالوده سازی در شیب بسیار زیاد باروری شرقی و همچنین لبه های پرتگاه های ژرف باروری جنوبی و سایر نقاط مشابه آن ها در خور توجه دقیق می باشد .
وجود دوره های تعمیراتی و مصالح متفاوت ساختمانی در برج و باروری بخش های مختلف دژ قابل تشخیص است . همچنین تفاوت هایی در مصالح باروری شرقی بخش مرکزی دژ نیز دیده می شود . مدارکی محکم که بتوان تاریخ دوره های مختلف شکل گیری دژ را تعین کرد ، وجود ندارد . هر چند که معدود سفالینه های مربوط به قرون ششم ، هشتم ، نهم و دهم هجری در فضای خارجی دروازه اصلی بخش مرکزی در سطح زمین کشاورزی پراکنده است . این سفالینه ها برای تعیین قدمت این بخش کافی به نظر نمی رسد و برای دست یافتن به مدارک بیشتر ، به کاوش های علمی باستان شناسی نیاز است .
یاقوت حموی در سال ۶۱۳ ه.ق این قلعه را دیده و عمر آن را تقریباٌ سه هزار سال می داند،و بیانت می دارد دوران شاهان قبل از اسلام این قلعه در دست مغان بوده است،قلعه استوناوند بر فراز تیغه های بلند دامنه جنوبی کوهستان البرز استوار شده و بقایای برج و باروی پیرامون آن پهنای دره حبله رود و راه قدیمی کناره رود را در میان گرفته است،برج های دیده بانی این دژ برتمامی طول دره و کناره های جنوبی رودخانه۹ تا اراضی هموار حاشیه شمالی کویر ناظر است؛ذکاوت و توانایی سازندگان در ساخت این دژ چنان بوده است که مسیر صعب العبور آن را با طراحی و معماری وکاستن و افزودن بر جسم کوه صد چندان کرده است،این دژ سای ر دژهای دفاعی در زمان اسماعیلیان در اختیارشان بوده است.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.