عروسک های محلی خوزستان

عروسک ها از اولین بازیچه های کودکانه هستند که در طول تاریخ وجود داشتند و احتمالا جزو قدیمی ترین اسباب بازی ها محسوب می شوند. الگوی ساخت عروسک ها از آدمی برداشت شده و به شکل انسان ساخته می شدند . در کهن ترین شکل ساخت ، عروسک ها را از گل ، برگ ، ساقه گیاهان و چوب درختان می ساختند و بعدها عروسک های پارچه ای جای آنها را گرفتند. به طور کلی می توان گفت در گذشته عروسک ها از ساده ترین و در دسترس ترین ابزار تولید می شدند . در این مطلب می خواهیم با عروسک های محلی خوزستان آشنا شویم.

هنر عروسک سازی

هنر ساخت عروسک مهارتی بود که مادران و مادر بزرگ ها به آن آگاهی داشتند و آن را به نسل امروز منتقل کرده اند. در شهرها و روستاهای سرزمین ما ایران ، اقوام مختلفی زندگی می کنند که هر کدام فرهنگ مخصوص خود را دارند . بخشی از این فرهنگ را می توان در هنر ساخت عروسک های محلی مشاهده نمود . عروسک ها نه تنها وسیله ای برای بازی و سرگرمی هستند بلکه فرهنگ و نوع زندگی مردمانشان را به ما نشان می دهند. هر کدام از لباس های سنتی و رنگانگ ، نام های محلی و قصه های مربوط به خود را دارند که البته در برخی موارد مشترک و در بسیاری موارد متفاوت از یکدیگر هستند.

امروزه عروسک های بسیار زیاد و متنوعی در بازار وجود دارد که توسط شرکت های بزرگ تولید اسباب بازی ساخته می شند اما هیچ کدام از آنها ردپای تاریخ و قصه های زیبای عروسک مادر بزرگ ها را ندارند. برای اینکه ما هم انتقال دهنده ی این فرهنگ به نسل های بعد باشیم لازم است عروسک های محلی را بشناسیم و به دیگران معرفی کنیم و در حفاظت از فرهنگ آنها تلاش کنیم.

معرفی عروسک های محلی خوزستان

بازبازک ، عروسک محلی بختیاری ایران

بازبازک به معنی رقصنده کوچک است. عروسکی متحرک که در مناطق بختیاری نشین خوزستان ساخته می شود. این عروسک در شهرهای مختلف خوزستان نام های متفاوتی دارد مانند: بازباز ، لیلی ، لیلی بازباز ، بازنده ، عروسک بندباز ، بهیگ بازندک. بازبازک به شکلی ساخته شده که دستان آن متحرک است و رشته ای از نخ به آنها متصل است به حالتی که با کشیدن نخ رو به پایین دستان لیلی بالا و پایین می شود و حالتی شبیه به رقص محلی را نشان می دهد.
به دلیل وسعت جغرافیایی محلی زندگی لرهای ایران علاوه بر خوزستان این عروسک در استان های دیگری مانند : چهارمحال و بختیاری ، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و فارس نیز با شباهت ها و تفاوت هایی وجود دارد.

بی لکی ، عروسک محلی دزفول

بی لکی به معنی عروس پارچه ای است. عروسک کوچکی حدود ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر با نقش های ظریف خالکوبی که روی دست و پای عروسک وجود دارد. در قدیم مادر بزرگ ها لباس های مختلفی برای بی لکی می دوختند تا دختر بچه ها در بازی از آنها استفاده کنند.

لیلیک – دومایک، عروسک های محلی بندر ماهشهر

لیلیک به معنی لیلی کوچک ، عروس یا عروسک کوچک و دومایک به معنی داماد کوچک است. این دو عروسک شبیه شخصیت های واقعی زندگی ، حکایت ها و داستان های خاص خود را دارند و کودکان در بازی با این عروسک ها نقش خانواده را تمرین می کنند.

بیگک ، عروسک محلی هندیجان

در زبان محلی مردم هندیجان بیگک به معنی عروس کوچک است . اسکلت اصلی بدن این عروسک از شاخه های باریک برگ های درخت نخل که از درختان بومی خوزستان است ساخته شده است. تیرگی قسمت پارچه ای روی صورت که در قسمت پیشانی و کناره های صورت نیز مشخص است نشان می دهد که این بیگک نوعروس است.

بی ، عروسک محلی شوشتر

بی به معنای عروس است . عروسک بی ، گردنی باریک و جثه ای تقریبا درشت دارد با لباس هایی از پارچه های گل دار و رنگارنگ . در گذشته از این عروسک نه تنها در بازی های کودکانه استفاده می کردند بلکه مرسوم بوده که مادران ، بی مخصوص عروس می ساختند و در جهیزیه دختران قرار می دادند تا دوست ، سنگ صبور و همدم او باشد.