شیرهای سنگی

در گذشته های نزدیک تا دور دست های تاریخ ملی وایلی مان ، رسمی زیبا برای بزرگداشت مردان دلاور و شیر دل در ایل بختیاری انجام میشد وآنهم تراشیدن سنگی با قد وقامت شیر به اندازه های مختلف جهت نصب بر آرامگاه عزیزان بود.که خود تابع قوانین ومقرراتی بود و بنا به یک سری داشته ها وخصوصیات فرد آرامگاهش با برد شیر مزین میشد .

شخصی که بر آرامگاهش” برد شیر”نصب میشد می بایست : چهل ساله به بالا داشته باشد چرا که در ایل بختیاری مرد چهل ساله را مرد کامل،پخته وجا افتاده میدانند ودیگر اینکه باید خصلتهایی چون کدخدایی ،کلانتری ، بزرگی ومنش ، افتادگی ، مردانگی ، مهمان نوازی ، جنگاوری، دلاوری ،اخلاق نیک ، گذشت ، اخلاص، ایمان، وچندین صفت خوب ومثبت دیگر را دارا بود تا شیرسنگی را بر آرامگاهش میگذاشتند .

معروفترین استادکار بردشیر (شیر سنگی) در الیگودرز میرزا محمد افروغ بوده که اکنون سه نسل بعد از ان نیز از ورثه ان به این شغل مشغول هستندبرد شیر در الیگودرز بسیار پراکنده است که متاسفانه به مرور زمان ویا بعلت سهل انگاری در حال از بین رفتن هستند مانند روستاهای محسنی و بزنوید شیرالی عباس برفی قلیان کیش خاکبتیه دهجانی پیردزگاه هوه گایکان آب باریک همایی و… وجود دارد که اخیرا میراث فرهنگی الیگودرز گامهایی برای حفاظت از انها برداشته است ویکی از معروفترین انها را برای بازدید عموم و حفظ به موزه مردم شناسی شهر منتقل نموده است.

تندیس شیر سنگی جهت یاد بود شخص خاصی در طول حداقل یکسال توسط سنگتراشان ساخته وپرداخته میشد که در این مدت سنگتراش وشاگردانش همراه خانواده به محل آرامگاه مورد نظر میرفتند واطراق میکردند کلیه ی هزینه های جاری این استاد وخانواده اش به عهده ی کسانی بود که سفارش ساخت شیر سنگی داده بودند.

برای شروع ، کوهستانهای اطراف به دقت گشته میشد وسنگ مورد نظر برای ساخت شیر سنگی انتخاب وبا هزار زحمت به محل کارگاه آورده میشد .در نظر بگیرید وقتی هیگچونه ابزاری برای برش ، شکستن ،جابجا کردن وحتی بلند کردن سنگی به وزن حداقل یک تن نداشته باشی وقرار باشد آنرا مسافتی چند فرسخی از میان سنگها وگاهی درختان وکوه ها ودره ها جابجا کنند چه مصیبتی را می بایست تحمل کنند .

گاها اتفاق می افتاد که خیلی از برشها وتراشها و جدا کردن قسمتهای اضافی سنگ در همان مکانی که سنگ را پیدا وانتخاب کرده بودند انجام میشد واین عمل علی رغم مشکلات خاصی که داشت ، سنگ را برای جابجا کردن، کوچکتر وسبکتر میکرد وحال آنکه اگر در سنگ انتخاب شده رگ نامناسبی پیدا میشد که به شکستن شیر سنگی منجر شود که می باسیست استاد کاران سنگ دیگری را انتخاب وشروع به کار کنند .

و گاه چندین سنگ به ناکامی بر میخورد ودیگری را باید محک میزدند ودر بعضی مواقع برای ساخت یک شیر سنگی دوسال استاد کاران با قلم های نازک وتیشه های سبک وسنگین با سنگ کلنجار می رفته اند وهمانگونه که در بالا گفته شد علاوه بر دستمزد تعیین شده در این مدت صاحبان مسئله می بایست لوازم آرامش وخرج وبرج اساتید وخانواده هایشان را میدادند ودر روز آخر شیری از جنس سنگ با نام متوفای مورد نظر ونقاشیهای متعددی چون شمشیر ، خنجر، مهر نماز وتسبیح وگاها انگشتر و… که به خصوصیات متوفی مربوط میشد وبا سلیقه و مهارت استاد کاران نیز بی ربط نبود بر آرامگاه دلاوران بختیاری یاد شیر خفته را زنده میکرد .

اما شیر را بدین دلایل انتخاب کرد ه اند که :

۱- در همه ی فرهنگها نماد ومظهر قدرت است .

۲- شیر نماد پاکی وبی آلایشی است ونماد اعتماد به نفس قوی وقدرت کامل ،دست به زانوی خودش میگیرد وبه دیگران هم خیر میرساند .شما هیچ شیری را نمیتوانید بیابید که از باقیمانده ی شکار دیگری بخورد یا شکار دیگری را بدزدد ، هر کاری که در اندیشه ی انسان زشت وناپسند است را هیچ شیری انجام نمیدهد تازه بعد از خوردن قسمتی از شکارش ،مابقی را برای ضعیفترها میگذارد ومیرود.

۳- از لحاظ هیبت واندام زیباترین اندام وهیبت را خداوند در وجود شیر نهاده است که هر بیننده ای با دیدن این هیبت به خود میلرزد واین نماد سینه فراخی ونترسی دلاوران بر خاک خفته را نشان میدهد

۴- شیر درادبیات جهان جایگاه والا وبالایی دارد تا اینکه معروفترین صفت حضرت علی را( اسد الله) میدانند که به معنی( شیر خداوند) است.

۵- در ادبیات دیرینه ی کشورمان نیز در زمان امپراطوری کورش وهخامنشیان شیر را بر دیوار های ساختمان های حکومتی تراشید ه اند که به تعابیر مختلف مسئولیتهای خطیر وحرفهای بزرگی در آن نهفته است وچندین دلیل زیبای دیگر که هر کدام به تنهایی جای بحث دارد

پس بختیاری ها با الهام از دین وآئیین ایران باستان بر آرامگاه بزرگان وکلانتران ودلاوران ونام آورانشان نماد شیر سنگی را می گذاشتند که با در نظر گرفتن توضیحات بالا برای ساخت وسازش با ارزش وقابل احترام میشد .

اما امروزه با پیشرفت صنعت در یک چشم به هم زدن سنگی چند تنی را به دستگاهی داده وبا برشهای لیزری تنها در چند دقیقه شیری را به شما تحویل میدهد که از لحاظ ساختن هیچ زحمتی را نطلبیده است ومتاسفانه برای عموم مردم استفاده میشود .و این عمل نه تنها باعث سبک شمرده شدن کسانی میشود که برایشان تندیس شیر استفاده شده است بلکه به نماد چند هزار ساله ی ایل بختیاری نیز توهین وبی حرمتی میشود.