شهر هفشجان شهری تاریخی در چهارمحال یا «محال اربعه» که قبل از انقلاب اسلامی جزو استان اصفهان بود که در تقسیمات کشوری جدید به استان تبدیل شد واقع شده است . سهمی از بلاد خوزستان و سهمی از بلاد اصفهان، ساختار استان چهارمحال و بختیاری را بنا نهادهاند و میتوان اذعان کرد که روستاهای چهارمحال به فرهنگ اصفهان و ترکان قشقایی گره خوردهاند.
قدمت شهر هفشجان
شهر هفشجان پیشینهای کهن دارد. سفالینههای کشف شده از تپههای باستانی هفشجان، قدمت این شهر را به هزاره هفتم قبل از میلاد میرسانند. اطراف این شهر، آثار تاریخی از وجود تمدنهایی کهن در هزارههای پیش از تاریخ حکایت دارند. بقایای راههای سنگچین شاهراهی سوزیانای خوزستان به اصفهان یا گبیانه، کتیبه نیمه تصویر نگاری گرنوشته، تپه تاریخی شهر کهنه و از همه مهمتر تپه تاریخی اسکندری که نشان از وجود تمدنی بهصورت دولت شهری تاریخی دارد، از ویژگیهای ممتاز شهر هفشجان در سطح ملی و جهانی است. هفشجان شش اثر ملی تاریخی بهثبت رسیده دارد. هفشجان یادگاری از زمانهای بسیار بسیار دور است.
باستانشناسان، پیشینهی شهر هفشجان را متعلق به دوران نوسنگی، عنوان میکنند.
گفته میشود که «شاه هوشنگ» نخستین جشن سده را در این دشت اجرا کرده است. جالب است بدانید که در «دشت هوشنگ شاه» بخش اعظمی از داراییها و املاک هفشجان قرار دارد که نمیتوان با حضور آنها قدمت بسیار این شهر را نادیده گرفت. البته نباید از این نکته غافل شد که نمیتوان نامگذاری این شهر به هفشجان آن هم به دلیل حضور هوشنگ شاه کاملا درست و مورد تایید دانست. بلکه بیشتر این نام بواسطهی نفوذی است که در ادبیات شفاهی مردم این سرزمین داشته است. این شهر تاریخی دارای جاذبههای تاریخی و دیدنیهای خارقالعادهی طبیعی است که از دلایل محبوبیت آن در بین گردشگران و مسافران شده است.
موقعیت جغرافیایی
هفشجان یکی از شهرهای ایران واقع در شهرستان شهرکرد، استان چهارمحال و بختیاری است. این شهر در ۱۵ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد، مرکز کنونی استان چهارمحال و بختیاری و در ۱۱۵ کیلومتری غربی اصفهان، در دامنه کوه زیبا و استوار جهانبین واقع شده است. در دوران معاصر، هفشجان بهصورت یکی از مراکز جمعیتی بزرگ استان با جمعیتی چنددههزارنفری محسوب میشود و به تمام پروژههای بزرگ صنعتی کشوری و بینالمللی خدمات ارائه میدهد. این شهر بهعنوان شهر صنعتگران بزرگ ایران ایفای نقش میکند.
آنگونه که روایت شده است، مردم هفشجان چهارمحالی و ترکیبی از ترک قشقایی درهشوری لر از تیرهای اسیوند و بلیوند و فیلی هستند که بر اثر گذر زمان همگی به فارسی صحبت میکنند.
درباره وجه تسمیه هفشجان روایات متعددی وجود دارد. منقول است که در سالیان قبل، یکی از پادشاهان پیشدادی بهنام «هوشنگ» بنای این آبادی را نهاد و نام «هوشنگان» یا «هفشگان» را بر آن گذاشت. بر اثر حمله اعراب نام این بلد معرب و به «هفشجان» تبدیل شد. به نظر میرسد نام «هوشنگان» مستند باشد؛ چراکه هنوز بخشی از اراضی اطراف هفشجان به همین نام باقی ماندهاند. هوشگان ترکیبی از «اّش» بهمعنای «اوشا» یا در اصطلاح همان «حیاط وگان» است. برخی نیز بر این عقیدهاند که بانی و بنیانگذار این قصبه و آبادی «هفت تن مرد شجاع» بودهاند و حال نیز اراضی موسوم به اراضی «هفت شجاعان» معروف است و اذعان معمرین بر این است که لفظ و کلمه هفشجان از هفت شجاعان ماخود است. بههرصورت، ثمره این دو وجه تسمیه حال حاضر «هفشجان» است.
ساکنان اولیه شهر هفشجان
بنابر شواهد موجود، در زمانهای دور، مکان کنونی شهر مملو از آب بود. اولین ساکنان در دامنه کوه جهانبین و حوالی چشمه زنه کنونی زندگی و از علفزارهای کوه جهت دامداری استفاده میکردند. همچنین در مواقع خطر از کوه که پناهگاه امنی بوده است جهت محافظت از خود در مقابل تهاجم بیگانگان و راهزنان بهره میبردند. بعدها و با خشک شدن دشتهای پایین کوه، اولین ساختار روستا در محل کنونی شکل گرفت که زیستگاه فعلی مردمانی است که در سختکوشی و فداکاری در راه اعتلای زندگی زبانزد همگان شدند.
آن روستای زیبا هماکنون به شهری تبدیل شده که نام آن هفشجان است. گرچه دیگر از بیشه زارهای اطراف آن خبری نیست، باغ های آن بایر شده و از بین رفتهاند و اطراف آن، سرسبزی و شادابی گذشته را ندارد، ولی اصالت مردمان و سختکوشی آنها نسل به نسل منتقل شده و پابه پای کوه سرافراز جهان بین استوار و پابرجا باقی مانده است. جلوه زیبای این کوه که چشم را نوازش میدهد، همانی است که نیاکان ما هم از دیدن آن لذت میبردهاند. باید این را بپذیریم که این طبیعت زیبا امانتی نیست که از گذشتگان نزد ما باقی مانده است، بلکه ودیعهای است از آیندگان که باید آن را حفظ کنیم.
زبان مردم شهر هفشجان فارسی است که با لهجه هوشگانی تکلم میشود. لهجه هوشگانی گونهای از فارسی شکسته و ریشه آن فارسی پهلوی است. بهطور خاص مردم شهرهای شهرکرد، هفشجان، بروجن، فرخشهر و برخی دیگر از مناطق استان چهارمحال و بختیاری به زبان فارسی و دیگران به زبانهای لری بختیاری و ترکی قشقایی صحبت میکنند.
آبوهوای شهر هفشجان
شهر هفشجان ازجمله شهرهای سردسیر استان چهارمحال و بختیاری است. کوهستانهای بلند اطراف، یکی از عوامل سردی آن است. در هفشجان چهار ماه از سال معمولا یخبندان است و فصول سال را میتوان به این صورت تقسیمبندی کرد: فصل بهار (آبوهوای معتدل)، فصل تابستان (آبوهوای گرم)، فصل پاییز (آبوهوای نیمهگرم) و فصل زمستان (آبوهوای خیلی سرد و کوهستانی).
جاهای دیدنی شهر هفشجان
گردشگاه چشمه زنه هفشجان
گردشگاه چشمه زنه هفشجان در دامنه کوه جهانبین و دوکیلومتری هفشجان و ۲۰کیلومتری شهرکرد واقع شده است. هرساله در روز طبیعت بیش از ۱۰۰۰۰ نفر از گردشگاه چشمه زنه و طبیعت زیبای آن دیدن میکنند. این گردشگاه از مهمترین جاذبههای گردشگری نزدیک به شهرکرد، مرکز کنونی استان چهارمحال و بختیاری و آب معدنی و لالههای واژگون آن از زیباترین جلوههای آن است. بهمنظور تامینبخشی از آب کشاورزی شهر هفشجان، سدی در ۲۰ کیومتری جنوب شهرکرد و شمال کوه جهانبین و سهکیلومتری شهر روی این چشمه احداث شده است.
آبگیر چشمه زنه نیز از انواع سدهای خاکی با هسته رسی بوده و حجم مخزن آن ۳/۱ میلیون مترمکعب و دبی طراحی سیلاب ۲/۱ مترمکعببرثانیه است. حجم آب تنظیمی ۵/۳ میلیون مترمکعب، طول تاج سد۴۱۰ متر، عرض تاج سد هشت متر، ارتفاع ازروی پی در عمیقترین ناحیه ۴۲ متر و ارتفاع آن ازروی بستر رودخانه در عمیقترین ناحیه حدود ۲۹ متر است. باید توجه داشت نام زنه بهعلت زایش چشمهای جوشان در کوه جهانبین هفشجان است.
گردشگاه چشمه زنه شهر هفشجان از مهمترین جاذبههای گردشگری استان چهارمحال و بختیاری است. آنچه در کوه جهانبین به چشم میخورد، کثرت چشمه سارانی است که از گذشته به آنها «مرغ هزارخانی» یا «هزار و یک چشمه» میگفتهاند. اما در دهههای گذشته از تعداد آنها کاسته شده است. باوجوداین، چشمه زنه را میتوان ازمهمترین آنها دانست. قرارگیری در زیر قله مرکزی جهانبین «نای هفشجان»، نزدیکی به فرودگاه و آب و هوای مناسب ازجمله ویژگیهای منحصربهفرد این گردشگاهاند. کنار این مجموعه مهمترین اثر تاریخی استان، تپههای اسکندری و نیز چشمانداز شهر هفشجان معروف به پشت بام های فیروزهای به وضوح قابلمشاهدهاند. لازم به ذکر است در دره چشمه زنه آثار تاریخی چندهزارساله نیز وجود دارند. مجموعه تفریحی چشمه زنه مساحتی بالغ بر ۵/۲۴ هکتار دارد.
کتیبه گر نوشته هفشجان
هفشجان، دارای پیشینهای بسیار کهن است و از دو قسمت «هفشجان کهن» و «هفشجان جدید» تشکیل شده است. باستانشناسان بخش کهن را که متشکل از مجموعهای با وسعت چندین هزار هکتار است، با توجه به آثار باقیمانده از شاهراههای باستانی، کتیبههای نیمه تصویرنگاری و تپههای نوسنگی تاریخی، دارای قدمتی بالغ بر ۹ هزار سال تخمین زدهاند. «کتیبه گر نوشته هفشجان» یکی از این آثار باستانی است که قدمت آن متعلق به هزارهی چهارم پیش از میلاد مسیح (ع) است.
کتیبه گر نوشته هفشجان، با قدمتی بالغ بر ۹ هزار سال، کهنترین کتیبه گر نوشته در استان چهارمحال و بختیاری است.
این اثر تاریخی که به عنوان کهنترین کتیبه گر نوشته در استان شناخته میشود، در «کوه جهان بین»، بر دیوارهی صخرهای کوه و در میان حومهی شهر قرار گرفته که در مرداد ماه ۱۳۸۱، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است. جالب است بدانید که در مجاورت این اثر باستانی، آثاری باقیمانده از راهی سنگچین نیز مشاهده میشود که باستانشناسان معتقدند این آثار متعلق به اولین مسیر ارتباطی است که از آن به عنوان راهی برای انتقال فرهنگ و تمدن شوش و دشت خوزستان به محیط تمدن باستانی اسکندری هفشجان یا همان «شاهراه دزپارت» (شاهراه خوزستان به اصفهان که به راه دسپارت مشهور است و از هفشجان عبور میکرد) استفاده شده است.
گورستان تاریخی بزلر هفشجان
یکی از جاذبههای تاریخی هفشجان قبرستانی است مشهور به «گورستان تاریخی بزلر هفشجان» با بیش از ۲ هزار سنگ قبر که از قدمتی بین حکومت صفویان و قاجاریان برخوردار است. قبرهایی که جنس آنها از سنگ خاص منطقه است و حجاریهای فوقالعاده و تحسینبرانگیزی را میتوان روی آنها مشاهده کرد. این تراشها و هنرمندیهای مثالزدنی به همت حجاران هفشجانی و هنرمندی خاندان سنگتراشها انجام شده که عمر کهنترین آنها متعلق به سال ۱۰۰۴ هجری و زمان «شاه عباس اول» است. همچنین در این قبرستان شیرهای سنگی که غالبا روی قبر پهلوانان، جوانان و شهدا گذاشته میشد، مشاهده میشود. بر بدنهي تندیس شیر سنگی، نقش تفنگ، شمشیر، خنجر، بتهجقه یا سرو خمیده که نشانه جاودانگی روح است، اسب سوار با شمشیر، اسب زین شده آماده برای رحلت، نیزه و درخت حک شده است. علاوه بر شیرهای سنگی، سنگمزارها بهصورت سنگ گورهای افقی، عمودی یا محرابی، صندوقی و تندیسوار بودهاند. این سنگ گورهای گورستان تاریخی بزلر نیز قابل توجه است، برخی از آنها بهصورت عمودی و برخی دیگر به شکل افقی نصب شده است و همگی دارای تزئین است.
غار جهان بین هفشجان
در مسیر شهر هفشجان به طرف چشمه زنه و در راه ارتباطی به سمت «قله جهان بین»، یکی از جاذبههای گردشگری طبیعی استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد که به نام «غار جهان بین» شهرت یافته است. علت شهرت این پدیدهی طبیعی به غار جهان بین، قرارگیری آن روی خطالراس کوه جهان بین است. این غار دارای طولی برابر با ۲۰ متر و عمقی بالغ بر ۸۰ متر است. از زیباییهای این غار، حضور حوضچهای است بسیار زیبا و تماشایی که دارای عمقی نزدیک به ۸۰ سانتیمتر است. آب این حوضچه بسیار شفاف و زلال است و منظرهی جالبی را به داخل غار بخشیده است. دهانهی غار نیز در ارتفاعی نزدیک به ۳ کیلومتری از سطح دریا و در زیر صخرههای کوه، قرار دارد. داخل غار نیز میتوان سنگهای زیبایی در شکلهای مختلف و خارقالعاده مشاهده کرد که توجه بسیاری از غارنوردان را به خود جلب میکند.
چشمه وقت و ساعت هفشجان
قطعا یکی از جالبترین جاذبههای طبیعی در شهرستان هفشجان، پدیدهای است طبیعی به نام «چشمه ی وقت و ساعت» که باعث حیرت بسیاری از گردشگران و مسافران شده است. این اثر شگفتانگیز در روز، بین ۲ تا ۳ ساعت خشک شده و دوباره شروع به تراوش و جوشیدن میکند. البته اینکه هنوز دلیل قانع کنندهای برای این عملکرد یافت نشده است، خود بر جذابیت آن افزوده است. هر چند برخی از کارشناسان معتقدند که حضور سفرههای زیرزمینی خاص، باعث این خشک و پرآب شدن تناوبی چشمه میشود. این چشمه ی خارق العاده در نظر مردم و اهالی از قداست و احترام والایی برخوردار است و پیشینهی آن به پیش از دوران چهارم بازمیگردد. جالب است بدانید که چشمه وقت و ساعت، در بهمن ماه سال ۱۳۸۹ به ثبت ملی رسید و طبق نظر زمینشناسان، دارای فواید علمی و طبیعی متعدد است. این پدیدهی ارزشمند در ۱۰ کیلومتری شهرستان هفشجان، در نزدیکی روستای شمسآباد و در دامنهی کوه جهان بین قرار گرفته است.
کوه جهان بین
از دیگر جاذبههای گردشگری طبیعی در شهرستان هفشجان «کوه زیبای جهان بین» است که در غرب این شهرستان قرار دارد. جهان بین یکی از کوههای رشته کوه زاگرس، با طول ۳۰ کیلومتری است که از بخش جنوبی روستای شمسآباد شروع شده و تا غرب روستای مصطفیآباد از توابع شهر هفشجان ادامه یافته است. مرتفعترین قلهی این کوه، «دالانک» نام دارد که دارای بلندایی برابر با ۳۳۴۲ متر است. حضور غارهای عمیق و زیبا، صخرههای رفیع، دامنههای سرسبز و تماشایی در شمال شرقی، همچنین قلهی بسیار زیبای «نای هفشجان» که قلهی مرکزی و از کمنظیرترین و منظمترین قلههای کشور نیز محسوب میشود، این منطقه از استان چهارمحال و بختیاری را بسیار زیبا و طبیعتش را بسیار دلنواز و تماشایی کرده است.
آجرنوشته عیلامی میانه هفشجان
«آجرنوشتهی عیلامی میانه»، از دیگر آثار تاریخی و کهن شهرستان هفشجان است که با طولی برابر با ۲۴ متر، عرضی معادل با ۱۵ متر و قطری بالغ بر ۸ سانتیمتر، پس از کتیبهی گر نوشته هفشجان، عنوان دومین کتیبهی باستانی استان چهارمحال و بختیاری را از لحاظ قدمت، به خود اختصاص داده است. به نظر میرسد این اثر ارزشمند ایران کهن که در سال ۱۳۷۵ در تپهی باستانی اسکندری هفشجان کشف شد، منقوش به متنی است در ۲۶ خط با قدمتی بیش از ۳۱۰۰ سال و متعلق به سال ۱۱۲۰ پیش از میلاد که به دستور «هوته لوتش اینشوشیناک» از پادشاهان عیلام میانه، نوشته شده است. باستانشناسان معتقدند که یافتن این آجرنوشته، احتمالا خبر از وجود یک زیگورات یا سازهای مشابه آن در این منطقه میدهد. جالب است بدانید که این تپهی باستانی، نخستین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری است که در سال ۱۳۸۴ هجری شمسی به ثبت ملی رسید.
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.