سناریو سازی و پیش بینی تقاضا، تکنیک های درک آینده گردشگری

تاریخ خبر: ۱۳۹۳/۰۷/۲۰ – به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مرکز گردشگری علمی-فرهنگی دانشجویان ایران(istta) به نقل از میراث فرهنگی، چندیست که سازمان‌ و بخش‌های فعال در حیطه گردشگری درک روندهای آینده و چگونگی تاثیرپذیری عرضه و تقاضای گردشگری از چنین روندهایی را در صدر الزامات مورد توجه خود قرار داده‌اند.

درواقع دلیل پررنگ شدن مباحث آینده پژوهی در گردشگری را می‌توان در این امر جستجو کرد که «طرح مباحث در خصوص آینده سازمان‌های دولتی و خصوصی حوزه گردشگری را در شفاف کردن فضای پیش رو و اخذ تصمیمات درست یاری می‌رساند». بدیهی است در صنایع «مرتبا در حال تغییری» و «رقابتی» همچون گردشگری، موفقیت و برتری نسبت به دیگر رقبا بدون چنین درکی امکان پذیر نیست.

در این راستا دفتر مطالعات بنیادین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی طی گزارشی ابزار‌ها و فنون درک آینده گردشگری را مورد بررسی قرار داد.

فنون متفاوتی به منظور آینده پژوهی وجود دارند که از میان آن‌ها می‌توان به خیال نگاری آگاهانه، سناریوسازی، مدل سازی و پیش بینی به عنوان مهم‌ترین روش اشاره کرد. هر یک از این روش‌ها بسته به هدف و با توجه به برهه زمانی خاص (کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت) به کار برده می‌شوند. برنامه ریزی سناریو به عنوان روشی همراه با سنجش میزان ریسک و خلاقیت، از جمله شیوه‌های مورد توجه در حوزه آینده پژوهی به حساب می‌آیند.

در واقع، سناریوسازی گردشگری شامل ۹ مرحله است که با مرور ادبیات موضوع آغاز و به پیاده سازی راهبرد‌ها، ختم می‌شود. گزارش استیفن دراپر مثالی است از به کارگیری روش سناریوسازی در حیطه گردشگری. وی چهار سناریوی: ترقی ناگهانی و شکوفا شدن، ناآرامی توزیع شده، قیمت و مزیت، فشار سوخت (فسیلی) را برای ۲۰ سال آتی گردشگری ارائه می‌کند. روش دیگر در حوزه آینده پژوهی، پیش بینی است. این روش به مفهوم برآورد تقاضای آتی گردشگری است.

برای پیش بینی از روش‌هایی نظیر مدل‌های استقرایی، روش‌های رگرسیونی، مدل‌های علی و غیره، استفاده می‌شوند. باید توجه داشت که به کارگیری روش‌های آینده پژوهی بدون در نظر گرفتن محرک‌ها و روندهای اصلی موثر بر گردشگری امکان پذیر نخواهد بود.

در زمینه گردشگری، محرک‌هایی مانند کاهش منابع نفتی و افزایش قیمت آن به عنوان منبع اصلی حمل و نقل، تغییر جمعیت‌شناختی گردشگران (نظیر رشد جمعیت، افزایش سن و مهاجرت)، مسائل زیست محیطی و تغییرات اقتصادی را می‌توان از جمله عوامل اصلی شکل دهنده روندهای آتی گردشگری دانست. به هر روی به کارگیری فنون آینده پژوهی لازمه رقابت پذیری در دنیای گردشگری است و هر مدیر با توجه به نیازهای خود ناگریز از توجه به روندهای آتی است.

در ادامه این گزارش بر نگاه ویژه بخش خصوصی و سازمان به آینده پژوهی در حوزه گردشگری تاکید شده‌است چراکه به منظور افزایش رقابت پذیری و ایجاد مزیت نسبی چاره‌ای جز پیش بینی آینده وجود نخواهد داشت.

محرک‌های جهانی همچون اقتصاد، جمعیت، تکنولوژی، مسافرانی که نسبت به مسائل و محیطی که در آن قرار می‌گیرند حساس هستند، مسائل سیاسی و حمل و نقل، تهدیدهای امنتی، قیمت سوخت و قانونگذاری و… و محرکهای مردمی مانند مسافرانی که در طول زمان خبره‌تر و پر توقع‌تر می‌شوند، تغییراتی که در گروه‌بندی‌های تعطیلاتی و خانوادگی در حال وقوع است، علاقه به سلامت و رفاه و تغییراتی که در خواسته‌های مسافران بوجود می‌آید از جمله محرک‌های اصلی تغییر آینده گردشگری هستند.

البته در خصوص آینده گردشگری و ابزاری که برای آن در نظر گرفته می‌شود بازه زمانی همچون آینده نزدیک، میان مدت و بلند مدت در نظر گرفته می‌شود که آینده ممکن، آینده محتمل و آینده مطلوب برای آن وجود دارد که از طریق یک یا تعداد بیشتری محرک شکل می‌گیرند.

تکنیک‌های متفاوت آینده نگری به دنبال ارائه پاسخ قطعی نظیر پیش بینی اقتصادی است که شامل روش‌هایی می‌شود که قادرند پیچیدگی و عدم قطعیت را در خود جای دهند. برنامه ریزی سناریو و پیش بینی تقاضا از جمله تکنیت‌های آینده نگری در گردشگری هستند.

بنابراین گزارش روندهای کلیدی آینده شامل گردشگری بدون نفت، مسائل زیست محیطی آینده، تغییر آب و هوا و تنوع زیستی، ملاحظات جمعیت شناختی – تغییربازدیدکنندگان و ملاحظات اقتصادی می‌شود.

هرچند نمی‌توان آینده را پیش بینی کرد اما به جای بحث و تبادل نظر برای آینده از چشم اندازها و سناریوهایی می‌توان استفاده کرد که تصاویر واضح و روشنی از آینده‌های ممکن ارائه می‌دهند.

به نظر می‌رسد که سرعت تغییرات در بخش گردشگری در حال شتاب گرفتن است. جهان در تلاطم است و منابع در حال کمیاب شدن، هستند. سازمان مللی پیش‌بینی کرده‌است که تا اواسط دهه ۲۰۲۰، جمعیت جهان به ۸ میلیارد نفر برسد. این یک افزایش ۳/۱ میلیارد نفری است که تقاضاهای چشمگیری را در جهان ایجاد خواهد کرد.

تا سال ۲۰۲۵، انتظار می‌رود ۸/۱ میلیارد نفر در مناطقی که از کمبود آب رنج می‌برند، زندگی کنند. در همین زمان کشورهای طبقه متوسط نظیر چین و هند به طور بالقوه‌ای جریانات جهانی گردشگری را تغییر می‌دهند.

تغییرات آب و هوا آثار چشمگیری در چگونگی سفر، زمان و مکان سفر خواهد داشت و رسانه‌های دیجیتال به سرعت رشد خواهد کرد. در این میان به عقیده «استیفن دراپر» مدیر مبحث آینده پژوهی، ۴ سناریو همچون ترقی ناگهانی و شکوفا شدن، ناآرامی توزیع شده، قیمت و مزیت و فشار سوخت (فسیلی) برای گردشگری در ۲۰ سال آینده مطرح است که باید مورد توجه فعالان حوزه گردشگری قرار گیرد.