خانه تاریخی حاج آقا کمال الدین نبوی طباطبایی

خانه تاریخی حاج آقا کمال الدین نبوی طباطبایی ، در نزدیکی میدان صفا قراردارد که همه ساله مسافران و گردشگران زیادی از این مکان دیدن می کنند.این بنا در کوچه ای واقع شده که اطراف آن خانه های تاریخی و قدیمی با بافت های بسیار زیبایی دیده می شود که خانه تاریخی افتخار الاسلام طباطبایی یکی از این خانه های تاریخی می باشد. خانه حاج آقا کمال الدین نبوی طباطبایی یکی از خانه‌های مجلل تاریخی شهر بروجرد است که توسط سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۸۴ خریداری شده است.

بنا بر اظهارات ورثه مرحوم حاج آقا کمال این خانه ارزشمند توسط حاج میرزا ابوتراب یکی از نوادگان حضرت آیت اله سید محمد طباطبایی (جد بزرگ سادات طباطبایی بروجرد مدفون در بوستان صامتیه) برای فرزند مرحوم حاج اسحق (آقا کمال) خریداری شد. این خانه قدیمی با دارا بودن یک حیاط نسبتاً، بزرگ (در مقایسه با وسعت و بنا) از شرایط ویژه‌ای برخوردار است و شامل یک حیاط بزرگ که با نمای آجری و کاشی پیرامون مزین گردیده و سه طبقه ساختمان می‌باشد.

ورودی این بنای تاریخی که دارای یک در چوبی بزرگ و سردر آجری زیبایی است که پس از عبور از یک دالان طولانی که در انتهای آن نیز دری ساده بنام هرزه پوش وجود داشت به حیاط اصلی منتهی می‌شود. درون گرایی و احترام به حریم خانواده از خصوصیات منحصر به فرد معماری اصیل ایرانی است که این بنا نیز یکی ازنمونه های بارز این موضوع می باشد. برای دسترسی به فضای داخلی بنا با عبوراز دالانی به حیاط دلگشای آن می رسیم. گرداگرد حیاط به جز نمای بخش اصلی به فرم طاق نما همراه با تزئینات متنوع آجرکاری و کاشی معقلی شکل گرفته است.

بنا شامل سه طبقه ساختمان، حیاط اندرونی و دارای ورودی حیاط است که تمامی طبقات به صورت قرینه می باشد که با استفاده از عناصر پنج دری، ارسی و درب و پنجره های ساده از یکدیگر متمایز می گردند.

طبقه اول عمارت دارای دو شبستان زمستانی با پوشش سقف طاق گهواره و یک پیچ دری در وسط و پستوی بزرگ در انتهای اطاق پنج دری است. در طرفین پنج دری پلکان آجری قرینه راه ورود به طبقات اصلی ساختمان می‌باشد. طبقه وسط (دوم) دارای یک تالار پنج دری بر بالای شبستان زیر که در انتهای آن پس تالار ی با درها زیبای هنرمندانه، سقفها و پیش بخاری نقاشی شده با جلوه بسیار آراسته شده است. در طرفین غربی و شرقی تالار و راه پله در اطاق بزرگ با چند بقعه (گنجه) وجود دارد. طبقه آخر که آنرا شاه نشین می گویند دارای سقف های کوتاهتری نسبت به طبقه زیرین است و به لحاظ فرم و فضا نظیر طبقه دوم، با این تفاوت که تزئینات آن بنحوه چشمگیر کاسته شده است.

در انتهای ضلع جنوب حیاط درست در زیر زمین یک یخچال قدیمی با پوشش طاق ضربی چهار بخشی با پلکهای تیز وجود دارد که سابقا اهالی اصلی خانه در فصل زمستان لایه‌های متعدد یخ را از حوض جدا کرده و از طریق یک سوراخ درون آن می‌ریختند و به تدریج در فصلهای گرم سال از آن استفاده می‌کردند بدون اینکه لایه‌های یخ در فصل گرم به کلی ذوب شود.

تزئینات بنا

تزئینات بنا شامل نقاشی‎های زیبایی در سقف تالار پنج‎دری و پیش بخاری‌های تزئینی تالار، تزئینات کاشی در نمای ورودی بنا و طاقنماهای حیاط است. اطاقهای جانبی در طبقه اول دارای ارسی هايی مزين به شيشه های ريز رنگی است. اما زيباترين بخش اين بنا ی تاريخی فضای مرکزی شاه نشين طبقه اول است که قسمتهای اندرونی و بيرونی آن نيز با ارسی هايی سه لنگه از هم جدا شده اند. و در قسمت جلويی پنج دری با شيشه های رنگی که در قسمت بالا طرحی از خورشيد است وجود دارد.

تزئينات نقاشی با طرح هايی متنوع بر روی ديواره شومينه، سقف های گچی وسقف قاب کاری چوبی اجرا گرديده که در قسمتی از نقاشی که بر روی شومينه يکی از اطاقها اجرا گرديده تاريخ شوال ۱۳۰۴ قمری ديده می شود که توسط استاد نعمت ا… نقاش، (نقاش معروف بروجردی) در حدود ۳ سال مصور شده است.

به همت شهرداری و اداره میراث فرهنگی شهرستان بروجرد، موزه مردم‌شناسی بروجرد در خانه حاج آقا کمال الدین نبوی تشکیل شده‌است. آثار متعددی شامل هنرهای دستی، نقاشی و تصاویر تاریخی در این موزه نگهداری می‌شود که عمدتاً مربوط به دوره قاجار هستند.

خانه حاج آقا کمال الدین نبوی طباطبایی با شماره ۳۷۶۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.