حمام سرجوی بهشت آباد

می‌گویند حمام سر جوی بهشت‌آباد تنها بنای تاریخی شهر اسلامیه است. بنایی که روزگاری کنار شاه‌ جو آب بلده برو بیایی داشت حالا دیگر تبدیل به زمینی صاف و هموار شده است. بنایی که می‌توانست در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شود و با کاربری‌ مناسب تبدیل به نگین شهر شود به‌راحتی از شهرستان اسلامیه پاک شد.

اهالی محل، اسلامیه را شهری نوپا می‌خوانند. به‌اعتقاد آن‌ها، مردم فردوس بعد از زلزله سال۴۷ بخشی از باغات‌شان را که در دو آبادی ییلاقی بهشت‌آباد و مقصود آباد تبدیل به شهری با نام اسلامیه کردند. شهری که شامل دو آبادی می‌شد در سالهای میانی ۱۳۵۰ ازسوی وزارت کشور به رسمیت شناخته شد.

حمام سرجوی بهشت قبل از تخریب شهرداری

آن‌ها می‌گویند، اگر چه تاریخ رسمی اسلامیه به گذشته‌های دور نمی‌رسد اما به دلیل آنکه از قدیم الایام ییلاق اهالی شهر تاریخی تون(فردوس کنونی) بوده خالی از یادگارهای با ارزش نیست. در واقع حمام تاریخی سَرِجویِ‌ بهشت‌آباد تنها اثر تاریخی این شهر بود که بدون ثبت در فهرست آثار تاریخی با خاک یکسان شد.

یکی از محلی‌ها می‌گوید: این حمام در کنار جوی‌های آب‌بلده(موسوم به شاه‌جو)و در محدوده غربی شهر کنونی اسلامیه ساخته شده بود و قدمت آن به دوره قاجار می‌رسید.

آنطور که برخی از محلی‌ها می‌گویند: این بنا طبق اصول معماری و تکنولوژی متداولی که برای ساخت حمام‌های قدیمی به‌کار برده می‌شد کاملا ساده و خالی از تکلّف ساخته شده بود. به‌طوری‌که از نظر ساختار و سازماندهی فضا از قبیل سردر، دالان ورودی، سربینه، گرم‌خانه، خزینه، تون و هیزم‌دان، مخازن آب و… که بسیاری از حمام‌های شاخص از آن برخوردارند را داشت.

حمام سرجوی بهشت بعد از تخریب شهرداری

این درحالی است که تصاویر به جا مانده از بنا نشان می‌دهد که حمام سر جوی بهشت برای به حداقل رساندن مصرف انرژی و استفاده از قابلیت‌های زمین برای مدیریت دمای فضاها، در عمق زمین ساخته شده بود. همچنین سیستم گرمایش این حمام همانند حمام‌های تاریخی دیگر از طریق تون و مسیر گربه‌روها که از کف حمام می‌گذشته، تأمین می‌شد.

محلی‌ها می‌گویند، سقف‌های این بنا با طاق‌هایی پوشیده بود که نوع هندسه و نحوه پوشش آنها حکایت از اصالت و قدمت این بنای ارزشمند داشت.

یکی از کارشناسان میراث‌فرهنگی با مشاهده تصاویر به قدمت و تحولات تاریخی این حمام اشاره می‌کند و می‌گوید: نکته‌ای که در تصاویر به‌چشم می‌خورد و بسیار جالب است، اضافه کردن سیستم دوش‌خانه به این حمام است که به احتمال زیاد همراه با دیگر حمام‌های شهر فردوس(تون) در سالهای دهه۱۳۳۰ اتفاق افتاده است.

این کارشناس می‌افزاید: سیستم دوش‌خانه برای جلوگیری از آلودگی آب خزینه‌ی حمام‌های تاریخی و در دوره‌ای که آب لوله‌کشی وجود نداشته در این حمام و سایرحمام های فردوس به ساختار حمام اضافه شده است و آب گرم و سرد به ترتیب از خزینه و حوض‌انبار(آب سرد)، توسط لوله‌هایی به دوشخانه منتقل می‌شده، به‌این ترتیب برای جریان آب، فضای دوشخانه را از کف خزینه و حوض‌انبار، حمام را پایین تر ساخته بودند.

این حمام اما ازجوی‌‌‌های آب بلده (مجموعه قنواتی تاریخی که پس از به هم پیوستن به یکدیگر، با حجم قابل توجهی آب جاری، دشت فردوس را توسط دو جوی مشروب می‌سازد) آب‌گیری می‌شد و جزو سازه‌های آبی در حوزه مدیریت آب، به حساب می آید.

مستندات نشانگر آن است که دیوار بیرونی این حمام که همجوار با جوی‌های آب بلده است، با قاب‌های آجری و اندود کاهگل تزئین و نماکاری شده، که نشان از اهمیت و توجه عمومی نسبت به این بنای عام‌المنفعه داشت.

با این وجود این بنای ارزشمند به دلیل قرار نگرفتن در فهرست آثار ملی، در زمستان ۱۳۹۱ توسط شهرداری اسلامیه به طور کامل تخریب شد.