تیمچه بزرگ بازار قم از آثار ارزشمند هنر معماری دوران اسلامی ایران که در سمت شمال راسته بازار نو، یکی از سه تیمچه شهر قم است و توسط هنرمند برجسته عصر ناصری، استاد حسن قمی مشهور به معمارباشی در سال ۱۳۰۱ هـ . ق در عهد ناصری طراحی و اجرا شد که از نظر وسعت، هنر معماری و تزیینات، ازجمله بناهای منحصر به فرد به شمار می‌رود. تیمچه بزرگ بازار قم متشکل از بنایی با دو طبقه بالا با ۱۲ غرفه دارای اُرسی‌های زیباست که بیشتر آنها از بین رفته‌اند. ساخت طاق تیمچه بزرگ بازار قم با دهانه بالغ بر ۱۶ متر و ارتفاع ۱۵ متر به واقع یکی از شاهکارهای معماری در بناهای تجاری فرهنگی عصر قاجاریه است. تیمچه بزرگ بازار قم متشکل از دو بخش اصلی تیمچه و سرا می‌باشد که فضای صحن، حجره‌ها در فضای تیمچه و کارگاه‌های رفوگری و حیاط پشتی در محدوده سرا قرار دارند.
بانی بنا مرحوم حاج سید محمود طباطبایی تاجر بزرگ قم بود، دو تیمچه دیگر این بازار سال‌ها پیش هنگام احداث خیابان‌های جدید شهر قم از میان رفت، این دو تیمچه از تیمچه اصلی کوچک‌تر بودند و وجه تسمیه تیمچه بزرگ به همین امر باز می‌گردد.
سقف تیمچه سه چشمه است که قسمت وسطی به دهانه ۱۵ متر و ارتفاع ۱۵ متر دارای دو پوشش است. طول این بخش ۲۸ متر و بدون ستون است. چشمه میانی با بلندی و دهانه ۱۵ متر دارای پوشش آجری ظریف و آراسته با مقرنس گچی در زوایا است. از موارد قابل توجه در معماری فضای صحن تیمچه هماهنگی و هارمونی در بکارگیری رنگ‌های متنوع و نیز تناسبات بکار رفته است که نشان از ذوق معمار آن دارد.
در مرکز تیمچه حوضی هشت ضلعی قرار دارد که بر مرکزیت این فضا تأکید و از یکنواختی فضای کف کاسته است. کاربرد حوض صرفا جهت وضو و شست و شو و منبع آب آن از آب انبار مجاور تیمچه بوده است .
گنبد از نوع عرق چینی و پوشش زیر آن شمسه کاری با اسلوب رسمی بندی و یزدی بندی است که روزنه‌هایی برای تأمین روشنایی داخل بنا در نظر گرفته شده است. تهویه و نوررسانی بازار از طریق دریچه‌هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده صورت می‌گیرد. این دریچه‌ها در بالای گنبد به شکل دایره و در دو طرف آن قرار دارند و به شکل قلب مشاهده می‌شوند. ترکیب نوری که از سقف می‌تابد و حجم گنبدی سقف، فضایی دلنشین به وجود می‌آورد.
از ویژگی های این بنای ارزشمند می توان به معماری زیبا و مجلل تیمچه، تجارت تک کالایی آن، جایگاه طراز اول و سکوت و آرامش آن اشاره کرد. مصالح ساختمانی مورد استفاده در بازار قم با توجه به امکانات محیطی از خشت، آجر، گل و سنگ فراهم آمده است. این بنا از ابتدا جهت تجارت فرش ساخته شده است و فرش یکی از مهمترین محصولات هنری و صنعتی قم می باشد.
از موارد جالب توجه در فضای صحن تیمچه هماهنگی معماری بنا با اقلیم شهر است. بطوریکه فضای صحن در فصول محتلف سال مطبوع و دلنشین می‌باشد و با ایجاد سقف روپوش، فضایی جهت تلطیف سرمای زمستان و گرمای طاقت فرسای شهر کویری قم فراهم شده است.
از نمونه‌های مشابه این بنا می توان به تیمچه امین‌الدوله در کاشان و تیمچه حاجب الدوله تهران اشاره کرد. تیمچه بزرگ قم در سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۹۰۲ در فهرست آثار ملی کشور ثبت گردید و طی سالیان اخیر توسط سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان قم مورد حفاظت و مرمت قرار گرفته است.
منابع:باشگاه خبرنگاران جوان-خبرگزاری مهر
نظر کاربران :
هیچ نظری برای این مطلب ثبت نشده است. شما اولین نفر باشید.