تیغ دو لبه واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی

واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی که مدتی است مطرح شده و یکی از اهداف آن حفظ و نگهداری این بناها عنوان می شود نگرانی هایی در بین دلسوزان این حوزه از جهت آسیب رسیدن به اماکن تاریخی ایجاد کرده است.

به گزارش ایسنا، طی هفته های اخیر بحث واگذاری ۷۰۰ بنای تاریخی به بخش خصوصی داخلی و خارجی در اجلاس شهرداران جاده ابریشم مطرح شده است که بنا به گفته ی کارشناسان اگر در این خصوص دقت لازم انجام نشود ممکن است یک بار دیگر شاهد تجربه ناموفق واگذاری هایی از این دست همچون عمارت مسعودیه باشیم.

عمارت مسعودیه که بهره بردار آن بنا به گفته ی مسوولان، خارج از بندهای مورد توافق، کاربری غیراصولی برای آن تعریف کرده بود تا سرانجام مسوولان میراث فرهنگی مجبور شوند قرارداد را فسخ و بنا را پس بگیرند از جمله این تجربه ها است. به همین دلیل کارشناسان معتقدند واگذاری بناهای تاریخی، بدون پایش و ارزیابی مستمر کاربردهایی که بر روی این بناها اعمال می شود نه تنها حفظ این بناها را به دنبال ندارد بلکه می تواند روند تخریب فعلی آنها را تسریع کند. لذا سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید با حساسیت و وسواس خاصی نسبت به واگذاری بناهای تاریخی اقدام کند.

اکنون سیاست دولت در خصوص حفاظت، مرمت و احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی از شیوه تمرکزگرای دولتی و غیرمشارکتی به سمت تمرکز زدایی و مردمی تغییر یافته است بنابراین دولت ایران برای احیا و باز زنده سازی بناهای تاریخی و جذب سرمایه گذار بخش خصوصی اساسنامه صندوق احیا را به عنوان یک موسسه وابسته به سازمان میراث فرهنگی به تصویب رساند. بنابراین دولت تاکنون حق واگذاری و بهره برداری صدها بنای تاریخی را به عهده این موسسه قرار داده است. بنابراین این صندوق، ابنیه تاریخی را از طریق مزایدات دو مرحله ای عمومی برای مرمت، احیا و بهره برداری تحت قراردادهای مشارکت برای مدت زمان مشخص به بخش خصوصی واگذار می کند.

بنا به اذعان برخی مسوولان، بافتها و بناهای واجد ارزش و تاریخی روندی رو به تخریب را طی می کنند. عواملی همچون عدم ثبت به موقع، گسترش ساخت و ساز در بافتهای فرسوده و حساسیت پایین نسبت به بناهای معاصر که بخشی از هویت شهرها را تشکیل می دهند، حال و روز بافتهای تاریخی را در شرایط بیماری قرار داده و شاید اقدامی که دولت آن را نسخه ای شفابخش می داند، برای همیشه جان این بیمار را بگیرد. از سوی دیگر محدوده‌های تاریخی در ایران هم‌اکنون به دلیل گسترش ناموزون و شتابان شهرها با افت منزلت اجتماعی ـ مکانی و اقتصادی روبه رو شده و با مسائلی همچون فقر شهری، بحران هویت و تاب‌آوری پایین دست و پنجه نرم می‌کنند.

کارشناسان می‌گویند: یکی از مصائبی که بناهای تاریخی و معاصر را تهدید می‌کند خلاء قانون و عدم توجه به طرح‌های جامع و تفصیلی است. طرح تفصیلی شهر تهران با وجودی که دومین طرح این شهر محسوب می شود مشکلات زیادی دارد که باید برطرف شود. متاسفانه هم اکنون مشاهده می کنیم به خاطر سودجویی، عدم شناخت از ارزشهای تاریخی و خلاء قانونی هر روز خانه‌های تاریخی کلنگ می‌خورند. این کلنگ‌ها تیشه به ریشه درختان و میراث تاریخی شهرهای کشور است.

محمد عدالت‌خواه ـ استاد دانشگاه ـ بیان می‌کند: اینکه صرفا شخصی مالک یک بنای تاریخی باشد و بگوید دلم می خواهد خانه را تخریب کنم و برج بسازم نمی تواند منطقی باشد. قوانین جدیدی که امروز در جوامع مدرن به آن تکیه می شود این نیست که هر نوع چهاردیواری صرفا اختیاری است. البته مالکیت محترم است ولی نه اینکه صرفا سود مالکان لحاظ شود و مردم شهر ضرر کنند. همچنین اگر بناهای تاریخی را فریز کنند و اجازه تغییر کاربری به آنها ندهند قیمت آنها بالا نمی رود و به دست سوداگران مسکن نمی افتد.

همچنین معاون وزیر راه و شهرسازی از بی‌توجهی گسترده نسبت به نابودی بناهای ارزشمند تاریخی اظهار تاسف کرد و گفت: در بسیاری از شهرهای تاریخی آثار منحصر به فردی داشتیم که متاسفانه آنها را از دست دادیم.

محمدسعید ایزدی اظهار کرد: متاسفانه به لحاظ عملکرد دستگاه‌های‌ مسوول و کم‌توجهی ارگان‌هایی که نسبت به حفظ و نگه‌داری بناهای تاریخی در کشور مسوولیت دارند در وضعیت بحرانی به سر می‌بریم، ضمن این‌که مردم نیز به دلیل عملکرد مسوولان و کم‌توجهی در هر دو عرصه مدیریت و آگاهی‌رسانی عمومی، ذهنیت مثبتی نسبت به اقدامات انجام شده در این زمینه ندارند. معتقدم بی‌توجهی گسترده‌ای نسبت به بناهای ارزشمند وجود دارد که باعث ضربه‌های فراوانی شده به حدی که می‌گویم امروز و در شرایط فعلی از نظر حفظ بناهای تاریخی در وضعیت بحرانی به سر می‌بریم.